Skoro polovina građana smatra da se poštuju prava LGBT zajednice

Stav javnosti po pitanju poštovanja prava LGBT osoba u Crnoj Gori polarizovan je kao i prije tri godine, pa tako skoro polovina građana smatra da se prava te zajednice poštuju, dok su u drugoj polovini oni koji vjeruju da LGBT zajednica nije ugrožena.

Ipak, građani i građanke sve više vjeruju da pripadnici seksualnih manjina treba da imaju jednaka prava u javnosti kao pripadnici heteroseksualne orijentacije. U padu je broj onih koji vjeruju opravdavaju verbalno ili fizičko nasilje nad LGBT osobama.

To je, pored ostalog, pokazalo istraživanje stavova javnosti o percepciji prema LGBTIQ osobama koje je Centar za građansko obrazovanje (CGO) realizovao u periodu od 17. do 23. juna, u 17 crnogorskih gradova, na uzorku od 1.012 ispitanika.

Slično istraživanje, ta NVO radila je prvi put 2016, te potom i 2019. godine. Željka Ćetković, koordinatorka programa Aktivno građanstvo u CGO-u, kazala je da je pozitivno što se kontinuirano smanjuje broj građana i građanki koji smatraju da su osobe različite seksualne orjentacije štetni i opasni.

Prema posljednjoj analizi CGO, svaka druga osoba vjeruje da je priča o LGBT zajednici “prenaduvana” i da se taj fenomen u civilizovanom svijetu prihvata kao normalna pojava.

Skoro polovina ispitanika smatra da je u javnom diskursu korisno čuti naučno objašnjenje različite seksualne orijentacije i da bi to pomoglo boljem razumijevanju te pojave.

U odnosu na 2019, osjetan je porast udjela onih koji misle da su te priče u javnom prostoru nepotrebne i da ne bi pomogle.

Ispitanicima je postavljeno pitanje kako bi postupili da njima ili članu najuže porodice zatreba veoma složena hirurška intervencija i da li bi birali vrhunskog hirurga za koga se zna da je homoseksualac, ili hirurga koji nije ni blizu tako sposoban a koji je heteroseksualan, porodični čovjek.

Skoro tri četvrtine građana i građanki bi radije izabralo vrhunskog ljekara drugačije seksualne orijentacije, nego prosječnog hirurga heteroseksualnog opredjeljenja. Takav rezultat pokazalo je i istraživanje iz 2019, dok su 2016. ispitanici odgovarali značajno drugačije – tada je broj onih koji bi birali ljekara homoseksualca bio značajno manji (59 odsto 2019. u odnosu na 72 odsto 2022).

Dvije trećine ne ispitanika bi imalo problem da im djeca prisustvuju predavanjima na kojima se sa naučnog aspekta govori o LGBT osobama. Ipak, u odnosu na prethodni talas, nešto je više onih kojima bi to smetalo. Ukoliko bi saznali da je homoseksualac, 31 odsto ispitanika bi podržalo svoje dijete u potpunosti, 11% djelimično (tako da ostane u krugu porodice), a 42% bi pokušalo da pomogne putem liječenja.

Posljednja grupa je, pokazuje analiza, manje brojna nego 2019, kada se polovina izjasnila na ovaj način.

Dijete homoseksualne orijentacije sklonije su da podrže žene. Analiza CGO pokazuje i da je jednak broj muškaraca i žena koji bi potražili pomoć oko liječenja, dok je nešto više muškaraca sklono drastičnim mjerama poput izbacivanja iz kuće ili prekidanja kontakta.

Kada su u pitanju njihovi prijatelji homoseksualne orijentacije, 36 odsto ispitanika bi u potpunosti, a 28 odsto bi djelimično podržalo te osobe. Petina ispitanika spremna je da pruži pomoć, dok bi 12 odsto prekinulo kontakt. U odnosu na 2019, više je onih koji bi pružili potpunu podršku.

Analiza CGO pokazuje da se veći stepen prihvatanja kad su u pitanju prijatelji, nego djeca, što se nije bitno promijenilo u odnosu na 2019.

U odnosu na 2019, navode iz CGO, primjećuje se da pada procenat oni koji vjeruju da je pojava homoseksualnosti u manjoj mjeri zastupljena u Crnoj Gori nego u zapadnim državama.

Raste i broj onih koji vjeruju da među stručnim ljudima u Crnoj Gori ima pripadnika LGBT populacije, a to se naročito odnosi na one koji smatraju da je broj intelektualaca različite seksualne orijentacije, zapravo, veliki. Analiza je pokazala i da raste tolerancija na potencijalnu homoseksualnost omiljenih javnih ličnosti u odnosu na 2016. godinu.

“Mišljenje o eventualnoj homoseksualnosti političara koje podržavaju je slično kao i prije tri godine, ali daleko tolerantnije nego 2016. Tako nešto više od polovine ispitanika navodi da se ništa ne bi promijenilo u odnosu na saznanje o homoseksualnosti političara, a raste broj onih koji navode da bi imali više poštovanja prema toj osobi, zbog hrabrosti da bude iskrena. Broj građana i građanki koji bi još više podržali političku stranku kojoj su naklonjeni ukoliko bi se ona bavila LGBT pravima raste. S tim u vezi, u odnosu na 2016. godinu, daleko manje ljudi bi odustalo od svoje političe opcije ako bi ona počela da se interesuje za prava osoba različite seksualne orijentacije“, kazala je Ćetković.

Stav o Povorci ponosa je isti kao prije tri godine, i više od polovine građana smatra da se ona organizuje radi ukazivanja na diskriminaciju LGBT populacije.

Takav stav je značajno drugačiji od stava javnosti iz 2016. godine, kada je svaki drugi građanin vjerovao da se Povorka održava radi pokazivanja seksualne orijentacije.

Među građanima Crne Gore, preovladava mišljenje da transrodne osobe (osobe kojima je na rođenju pripisan drugi pol u odnosu na rod koji osjećaju kao svoj) treba da imaju pravo na promjenu oznake pola u ličnim dokumentima samo na osnovu samoodređenja (bez operativne promjene pola).

Kao najuticajnije institucije u smanjenju i suzbijanju homofobije u društvu vide se Ministarstvo za ljudska i manjinska prava i obrazovne institucije, a potom nevladine organizacije, ali i tužilaštvo. Najbolje je ocijenjen rad Ombudsmana u oblasti zaštite prava LGBT, a slijede Ministarstvo za ljudska i manjinska prava i policija.

“Mi u CGO-u se nadamo da će i ove institucije staviti fokus na ovo u dolazećem periodu, odnosno uložiti snažnije napore u senzibilisanju i informisanju građana i građanke kako bi prevenirali radikalizovanje stavova a doprinijeli poboljšanju položaja LGBT osoba u Crnoj Gori, ali i očekujemo i veći stepen odgovornosti donosila javnih odluka”, poručila je Ćetković.

Tri petine građana ocjenjuje rad NVO u zaštiti LGBT prava barem kao dobar, a više od trećine čak kao vrlo dobar ili odličan. Ukupno 60% daje najbolje ocjene nevladinom sektoru, što je znatno više od 49% najboljih ocjena koliko je za svoj doprinos zaštiti prava LGBT osoba dobila prvorangirana državna institucija.

“S obzirom na pozicioniranost vjerskih zajednica, u posljednjem periodu u našem društvu, interesovalo nas je da li ih građani i građani cijene da njihovo mišljenje treba uvažiti prilikom kreiranja zakona i politika vezanih za ovu populaciju. Stavovi su donekle podijeljeni, ali ipak preteže stav da ga političari i drugi donosioci odluka ne trebaju uzimati u obzir. Ovo je jako važno imajući u vidu da su stavovi vjerskih zajednica dosta rigidni i ograničavajući za moderni koncept ljudskih prava“, navela je Ćetković.

“Konačno, mediji se pozicioniraju kao podržavajući za afirmaciju LGBT prava. Tako, preko polovine građana i građanki nalazi da je izvještavanje medija o LGBT osobama i njihovom položaju u društvu ili informativno i neutralno ili pozitivno u dijelu afirmacije LGBT osoba i njihovih prava. Na drugoj strani, jedna četvrtina građana i građanki smatra da je izvještavanje medija o LGBT osobama negativno i senzacionalističko“, zaključila je ona.

( Damira Kalač )