Do gole kože

Uoči proslave dva milenijuma od rođenja rimskog cara Oktavijana Avgusta, Musolini je pokazao da se svijet modernog ne razlikuje od antike - tijelo je ostalo tijelo, a vođa centar politike. To što je Duče postigao slavnom serijom fotografija na kojima učestvuje u žetvi, bilo je jedno od najmoćnijih političkih upotreba tijela u istoriji propagande. Bista nacionalnog heroja, držećeg muškarca sa jakim prsima, profilom i bradom, dala je italijanskom fašizmu dozu mediteranske i karnevalske privlačnosti koja ne prestaje da fascinira do danas.

Duče je kolektivne zanose sumirao golim mišicama, pružio nadraženoj naciji priliku da dobro sagleda njegovo tijelo, simbol svih drugih tijela u zajedničkoj fašističkoj žetvi. Rečeno jezikom naših seljaka - kozbaša ispred kosca…

Te slike iz tridesetih godina XX vijeka prikazuju vođu u sadejstvu sa žeteocima, ali jedinog golog do pasa, što znači da njegovo tijelo označava nešto više. Na sceni je narodni prvak, onaj koji se pita, njegova je koža napeta, a ispod struji krv koja ne misli, već sama nadire i Stari Rim privodi modernom fašističkom pandanu.

Žito, odnosno hljeb, kao tijelo božje, nije tu slučajno, zapravo je u žitu imenski korijen fašizma (snoplje = fascio); pšenica je starija od samog cara Avgusta, posijana u kolektivnom nesvjesnom, rodila na grbovima od Mesopotamije do Sovjetskog Saveza.

Nego, britanski premijer Boris Džonson, premijer Kanade Trudo i družina zafrkavali su se prošle sedmice na Putinov račun na samitu država G7: prozvali su ruskog kolegu zbog golišavih slika, na šta im je despot odgovorio kako bi gadluk bilo vidjeti njih, zapadne lidere, kada bi se svukli. Ova nedolična razmjena nota samo potvrđuje fascinaciju tijelom u punoj snazi opšteg mjesta - sa jedne strane uštogljeni birokratizovani, celulitu skloni spekulativni zapad, verbalan i sarkastičan do granica pucanja svoje liberalne ljušture, dok sa druge strane stoji potentni vožd istoka, namiguje tvrdim sisama, zagledan u daljinu gdje su granice njegovih stepskih vizija.

Putin, reklamno konstruisan kao idol, na svojim kalendarskim fotkama jaše konja dorata, lovi ribu, pozira sa puškom, pokazuje se bez riječi, silazi u zaleđeno jezero u Tverskoj oblasti, dok na ledu dežuraju popovi sa tri metra visokim krstovima. To su fotosi koji uznemiravaju, slike koje treba da ustoliče ikonu moćnog mužjaka, alfe novog svijeta, pravoslavnog Ramba, onog što kravatu stavlja iz čiste samilosti, kad mu dođe da uvaži svijet ispod koljena.

Putinov drugar Donald Tramp, sa druge strane, bio je prestar za takvo razmetanje, pa je koristio figuru svoje supruge koja je nastupala kao tjelesna garda, dopuna i ideal miliona. Na kraju, Melanija Tramp u ulozi prve dame ostala je ono što je bila i prije toga - manekenka. Tramp je otišao korak dalje pa je u krajnjem favorizovao i tijelo vlastite ćerke stavljajući u prvi plan putenost jedre blondine kao nacionalni uzor i američku vrijednost. Opaki genije konzumerizma, Tramp je znao da je tijelo, u ovom slučaju žensko, najbolji prostor za širenje ideologije.

Kada Suzan Sontag piše o filmovima Leni Rifenštal ona kaže da su nacistički filmovi: „epovi o ostvarenoj zajednici, gdje se svakodnevica nadvladava ekstatičnom samokontrolom i potčinjavanjem; oni govore o trijumfu moći.“

Gledam slike Musolinija, gledam obnaženog Putina kako silazi pod ledenu koru jezera Seliger ne pokazujući nijednim mišićem lica da je dodirnut hladnoćom. Kult tijela, ekstatična samokontrola, ritualno kupanje vođe u sopstvenoj moći, obrazac se očigledno obnavlja.

Nedavno sam čuo da Suzan Sontag u Sarajevu ima svoj trg, a ironija je htjela da baš na tom trgu slovenački glumci odigraju performans goli, što je izazvalo zastrašujuću lavinu provincijalnog zgražavanja, koje je na koncu dovelo do žalosnog izvinjenja samih organizatora dramskog festivala. Čitava nevolja nastala je kad je glumac Marko Mandić prošetao bez odjeće i „uznemirio Sarajlije“. Kakav dokaz nesagledive moći: golo tijelo još može da uzbuni komunalne duhove, ali što je mnogo važnije, duhove nacionalne, vjerske i ideološke.

Glumac je na fonu aktuelne rasprave oko prava na abortus rekao da ga čudi da protest protiv golotinje dolazi iz krugova koji toliko polažu na natalitet.

I to je ključno, ne postoji logika, tijelo je van logike, jer je tabu, ono izaziva podsvijest i zato se čuva kao totalno oružje religije, vlasti i krupnog kapitala koji na njemu zarađuje. Tijelom se mogu pokoriti mase, govoriti ante litteram, dosegnuti gustina poruke kakvu su okusili samo najmračnijih režimi u povijesti. Sve je to poznato i opisano u debelim knjigama, pa je i humor zapadnih lidera na Putinov račun, dok Ukrajinci broje tijela, u najmanju ruku glup i degutantan.

( Brano Mandić )