Rusija pojačala represiju nad neistomišljenicima

Ruski parlament podržao je juče zakon kojim se predviđaju kazne do osam godina zatvora za one za koje se utvrdi da tajno sarađuju sa međunarodnim organizacijama, što je dio paketa novih “zločina protiv državne bezbjednosti”.

Rusija je već oponente predsjednika Vladimira Putina označila kao “ekstremiste”, zatvorila im organizacije a njihove lidere poslala u zatvor. Mnogi disidenti su pobjegli u egzil tokom obračuna, koji se intenzivirao u protekle dvije godine. Najistaknutija ruska grupa za ljudska prava, Memorijal, zatvorena je ove godine jer se nije pravilno registrovala kao strani agent.

Otkad je počela invaziju na Ukrajinu u februaru, Rusija je dodatno ograničila kritičke glasove uključujući uvođenje kazne zatvora do 15 godina za izvještavanje koje se razlikuje od zvačnih izvještaja o njenoj “specijalnoj vojnoj operaciji”. Od tada su zatvoreni praktično svi nezavisni mediji.

Paket amandmana na krivični zakonik, koji je juče prošao drugo od tri čitanja u donjem domu parlamenta, Državnoj dumi, predviđao bi kaznu do osam godina za “povjerljivu saradnju” sa stranim organizacijama ili dijeljenje informacija koje bi mogle da se koriste protiv Rusije, prenio je Rojters. Njime se uvodi maksimalna četvorogodišnja kazna za “ponovljeno javno isticanje simbola nacizma i ekstremističkih organizacija”. Rusi koji učestvuju u vojnoj akciji “suprotno interesima Ruske Federacije” mogli bi dobiti kaznu do 20 godina zatvora.

Rusija je proteklih godina označila kao “ekstremističku” i Fondaciju za borbu protiv korupcije najistaknutijeg Putinovog oponenta Alekseja Navaljnog. Među ostalim zabranjenim organizacijama koje su označene kao ekstremističke su Jehovini svjedoci, kao i grupe povezane sa krimskim Tatarima koje se protive ruskoj aneksiji tog poluostrva.

Navaljni, koji je 2020. preživio pokušaj trovanja i zatočen je od januara 2021, u junu je prebačen u zatvor sa maksimalnim obezbjeđenjem, poznat po brutalnosti. Zatočen je iza ograde visoke šest metara, sa osuđenim ubicama. On je prošle nedjelje opisao svoj dnevni raspored, rekavši da sedam sati sjedi za mašinom za šivenje, na tabureu koji je niži od nivoa koljena.

Njegov bliski saradnik Leonid Volkov kaže da je cilj ruskih vlasti da ga izoluju i fizički obogalje.

”To je veoma ozbiljno i veoma opasno”, napisao je, iako je Navaljni na šaljiv način opisao svoju situaciju.

”Živim kao Putin. Imam zvučnik u kasarni koji pušta pjesme poput ‘Slava FSB-u’, a mislim da i Putin to radi,” napisao je Navaljni u poruci na društvenim mrežama koju su objavili njegovi advokati.

Britanski “Ekonomist” piše da FSB kontroliše sudove i tužilaštvo i da rat u Ukrajini podržava čistakama “ekstremista” i “izdajnika”. FSB je 30. juna uhapsio Dmitrija Kolkera, doktora fizike i matematike sa Novosibirskog državnog univerziteta, na osnovu optužbi da je odavao tajne Kini. Kolker, koji je imao neizlječivu bolest, držao je predavanja kineskim studentima. Agenti su ga iz bolničkog kreveta u Sibiru odveli u zatvor u Moskvi, gdje je umro nekoliko dana kasnije. FSB je na osnovu sličnih optužbi 2. jula uhapsio njegovog kolegu Anatolija Maslova, glavnog naučnika Instituta za teoretsku i primijenjenu mehaniku u Novosibirsku.

”Cilj je da se pokaže da je Rusija okružena neprijateljima”, kaže Ivan Pavlov, ruski advokat za ljudska prava koji je vodio nekoliko slučajeva protiv FSB-a, komentarišući dramatičan porast broja krivičnih gonjenja za veleizdaju i ekstremizam otkako je Rusija prvi put napala Ukrajinu 2014. godine.

”Ekonomist” navodi da se definicije izdaje i ekstremizma stalno šire. Novinar koji prikuplja informacije iz otvorenog izvora koje mogu koristiti nekoj stranoj sili, može biti optužen za izdaju.

Sa stopom oslobađajućih presuda manjom od 0,5 odsto u Rusiji, najbolje što advokati mogu da urade je da pruže “palijativnu” uslugu, kaže Pavlov. “Možemo da držimo optuženog za ruku kada se izriče presuda. Mogu da razgovaraju i sa medijima, ali to je rizično. FSB je Pavlova i njegov tim, koji je branio Navaljnog, protjerao iz zemlje uz prijetnje i naredbe o ograničavanju, a njegov status advokata je trenutno suspendovan.

”To je bila jasna politika da se iz zemlje protjera svako ko pruža nezavisne informacije”, rekao je Pavlov, koji trenutno živi u Tbilisiju u Gruziji. Dmitrij Talantov, advokat koji je preuzeo Pavlovljeve slučajeve, uhapšen je zato što je kritikovao rat u Ukrajini. Ilja Jašin, jedan od rijetkih opozicionih političara koji su još u Rusiji, istog dana je osuđen na 15 dana zatvora. Jašin je pred sudom opisao svoje hapšenje kao “uporni poziv da emigrira”.

Nema nedodirljivih

Čak i oni koji se ne suprotstavljaju Kremlju na eksplicitan način, mogu završiti u zatvoru.

Rusku akademsku i ekonomsku elitu 30. juna je šokiralo hapšenje Vladimira Maua, ekonomiste koji je vodio Rusku predsjedničku akademiju za nacionalnu ekonomiju i javnu upravu, koja obučava buduće državne službenike. Mau je savjetovao vladu o ekonomiji i demonstrirao je političku lojalnost time što je potpisao pismo podrške Putinovoj “specijalnoj vojnoj operaciji”.

Mau (62) je ekonomski liberal tijesno povezan sa glavnim kreatorima politike, i član odbora ruskog energetskog giganta Gasprom.

Opozicija je kritikovala slučaj kao najnoviju epizodu u dugotrajnoj kampanji Kremlja za vršenje kontrole nad ruskom sferom obrazovanja i gušenje akademskih sloboda.

Rusko ministarstvo unutrašnjih poslova je saopštilo da je on optužen za pronevjeru sredstava sa instituta gdje je rektor, u okviru većeg slučaja koji uključuje još jednog vrhunskog akademika i bivšeg zamjenika ministra prosvjete.

Međutim, vjeruje se da je njegovo hapšenje dio šire čistke na univerzitetima i signal tehnokratskoj eliti da danas u Rusiji nema nedodirljivih.

Pripadnici elite iz nekog razloga vjeruju da su nedodirljivi, ali nikad nisu, rekao je Pavlov.

( Angelina Šofranac )