Uprkos diskriminaciji, Romi čuvaju tradiciju, jezik i kulturu
Institucija Zaštitnika za ljudska prava i slobode otvorila je predmet u vezi sa kampanjom “Crna Gora bez podjela” CKM-a
Anticiganizam, antidžipsicam i romofobija prisutni su svuda, predstavljaju jedan od globalnih izazova i Crna Gora u tome nije izuzetak. Da bi se anticiganizam prevazišao, pripadnici i pripadnice romske zajednice trebaju biti uključeni u crnogorsko društvo kao ravnopravni članovi.
To su, pored ostalog, kazali “Vijestima” iz Ministarstva za ljudska i manjinska prava, komentarišući i postupanje Crnogorske kulturne mreže (CKM), organizacije koja je u kampanji “Crna Gora bez podjela” prikazala narodne nošnje naroda koji žive u Crnoj Gori, a Rome predstavila u uniformama “Čistoće”.
Intstitucija Zaštitnika za ljudska prava i slobode u vezi sa tim otvorila je predmet, a da će podnijeti pritužbu Ombudsmanu najavili su juče i iz romske organizacija mladih “Koračajte sa nama - Phiren Amenca”. Iz te NVO uputili su poziv donatorima sporne kampanje “da prekinu finansiranje rasizma”. Saopštili su da je za zloupotrebu zaposlenih koji su se našli na fotografijama kampanje, odgovornost neophodno tražiti i od menadžmenta “Čistoće”.
Izvršni direktor te NVO Elvis Beriša i ranije je ukazivao na to da Crna Gora “ima problem sa rasizmom prema Romima”, a juče je saopštio da je predstavljanje Roma na način kako je to u kampanji učinila NVO CKM - “stereotipno i diskriminatorsko”.
Crnogorska kultura mreža pokrenula je projekat “Crna Gora bez podjela”, koji je, kako se navodi na zvaničnoj veb stranici te NVO, “posvećen mladima kod kojih želimo da podignemo svijest o značaju prevazilaženja podjela”. Kampanju prate fotografije na kojima su mladi u narodnim nošnjama koje su zastupljene u Crnoj Gori. Romi, međutim, nisu prikazani u narodnim nošnjama, već su obučeni u odijela radnika komunalnog preduzeća, prepoznatljive narandžaste uniforme.
Iz resora za ljudska i manjinska prava, na čijem je čelu Fatmir Gjeka, juče su saopštili da ta kampanja “otvoreno diskriminiše romsku nacionalno manjinsku zajednicu” i da takve kampanje “šalju pogrešne poruke i utiču na ukupni društveni ambijent jednakih šansi i mogućnosti za sve građane/građanke Crne Gore”.
”Romi i Romkinje imaju svoju tradiciju, kulturu, sve elemente koji treba da budu predstavljeni na fotografijama koje ilustruju projekat ‘Crna Gora bez podjela’, zajedno sa tradicionalnim nošnjama ostalih naroda. Način na koji su ovdje predstavljeni direktno je u sukobu mnogih interesa, a najviše njihovih”, navodi se u saopštenju tog resora, uz poziv NVO CKM “da ispravi propust i predstavi romsku zajednicu u Crnoj Gori na način koji joj dolikuje”.
Beriša iz NVO “Koračajte sa nama - Phiren Amenca” juče je kazao i da se postupkom CKM-a “pripadnici čitave jedne zajednice svode na čistače ulica”.
”Čime se zanemaruje čitava njihova istorija, kultura i tradicija koju su uprkos diskriminaciji i siromaštvu uspjeli da sačuvaju. Tačno je da je posao u komunalnom preduzeću, nažalost, najčešće jedina mogućnost da se Romi zaposle, pa je zato gotovo rezervisan za njih. Naše reagovanje nije usmjereno na unižavanje posla radnika komunalnih preduzeća koji pošteno rade svoj posao i od toga izdržavaju svoje porodice. Nas brine što je organizatorima kampanje prva asocijacija na Rome uniforma komunalnih preduzeća. Plašimo se lakoće sa kojom se koriste stereotipi prema romskoj zajednici koji su gotovo postali prirodna stvar”, saopštili su iz NVO “Koračajte sa nama - Phiren Amenca”.
Kao i resor za ljudska i manjinska prava, i iz te NVO ukazali su da “romska zajednica ima svoju istoriju, svoj jezik, kulturnu baštinu”. Dodali su i da su u posljednjih dvadesetak godina postignuti određeni uspjesi u socijalnoj inkluziji Roma, da je danas na desetine svršenih studenata i srednjoškolaca iz te zajednice, da su, iako u malom broju, Romi zaposleni i u javnim institucijama Crne Gore...
I da, kako su kazali, Romi imaju i svoju tradicionalnu nošnju.
”Ona je, nažalost, kao i mnogi drugi segmenti romske kulture nepoznata javnosti, ali to nije opravdanje za diskriminatorski postupak CKM-a. Postojao je način, da je bilo interesovanja i želje, da se dođe do saznanja o romskoj nošnji i da se Romi predstave u njoj. Ovakav postupak nam ukazuje da duboko ukorijenjeni stereotipi prema Romima i dalje žive pa čak i kod onih koji se navodno zalažu i promovišu vrijednosti građanskog društva”, kazali su iz NVO “Koračajte sa nama- Phiren Amenca”.
Izvršni direktor te NVO Elvis Beriša ranije je u autorskom tekstu “Anticiganizam” naveo da “Crna Gora, ustavno definisana kao građanska država, ipak ima problem sa rasizmom prema Romima” i da su manifestacije anticiganizma u crnogorskom društvu - brojne.
”One se najprije vide u odnosu građana prema pripadnicima romskog naroda koji se bilježi kroz ogromnu etničku distancu većinskog stanovništva prema ovoj zajednici. Uglavnom su rezultati svih istraživanja isti, najveća etnička distance je prema romskom narodu... Najveći broj građana ne želi Rome za komšije, kolege na poslu, čak ni kao sugrađane. Gotovo niko u našem društvu ne želi Roma za supružnika.
Ova istraživanja pokazuju ukorijenjeno shvatanje romskog naroda kao manje vrijednog. To u konačnom stvara sliku o ovom narodu koja može biti podloga za nasilje nad njima”, napisao je, pored ostalog, Beriša, dodajući da je od toga opasnije “pojava institucionalnog anticiganizma”.
”Kada institucije koje bi morale da sprovode zakon i štite ljudska prava Roma zapravo imaju potpuno pasivan odnos prema svemu onome što dolazi iz ove zajednice. Puno je slučajeva u našem društvu kada institucije ne reaguju na kršenje prava romske populacije, pravdajući takav stav ‘načinom života’ koji krasi romsku zajednicu”, napisao je on.
Iz Ministarstva za ljudska i manjinska prava u komentaru za “Vijesti”, rekli su da su “anticiganizam, antidžipsizam i romofobija termini koji predstavljaju istu posebnu vrstu rasističke ideologije, oblik dehumanizacije i institucionalnog rasizma hranjenog istorijskom diskriminacijom”.
”Ovaj vid diskriminacije izražava se nasiljem, govorom mržnje, eksploatacijom, stigmatizacijom i najočiglednijim vrstama diskriminacije. Prisutan je svuda i predstavlja jedan globalnih izazova sa kojima se suočava i Crna Gora. Anticiganizam se može prevazići na način što će pripadnici/e biti uključeni ucrnogorsko društvo kao ravnopravni članovi/ce. U tom pravcu Crna Gore sistemski djeluje kroz sprovođenje adekvatnih antidiskriminacionih i inkluzivnih politika. Mediji imaju važnu ulogu u podizanju svesti i promovisanju raznolikosti i multikulturalizma. Posebno je važan senzibilitet prema najranjivijim kategorijama u društvu među kojima je svakako romska zajednica prepoznata”, kazali su iz tog resora.
Iz Stranke pravde i pomirenja u Crnoj Gori juče su saopštili da “nedovoljna integracija jednog naroda u društvu nije poraz tog naroda, već cjelokupnog društva”, te da narandžaste prsluke u komunalnim preduzećima, kao zaposleni, nose pripadnici i svih drugih naroda i da treba poštovati da svi oni sakupljaju smeće i otpad koji neodgovorni ostavljaju za sobom.
Samo pod pritiskom za sebe kažu da su Cigani
Romi sebe ne nazivaju Ciganima i Romi u romskom jeziku ne poznaju taj termin, kazao je Beriša ranije, gostujući u podkastu “Klofer”. Pojasnio je da termin “ciganin” potiče od grčkog “atsinganoi” ili “athinganoi”, što znači “nedodirljivi”, ali je značenje negativno i odnosi se na nekoga sa kim se ne treba družiti.
”Mi na romskom ne prepoznajemo termin Ciganin i sebi nikad ne kažemo ‘ja sam Ciganin’, kažemo ‘ja sam Rom’”, ispričao je on u emisiji koja je emitovana krajem 2021. i dodao da oni Romi koji sebe nazivaju Ciganima, to čine pod pritiskom i uticajem drugih.
( Damira Kalač )