INTERVJU Toljić: Granice gitare su u mašti svirača

Stvarati i dijeliti muziku sa ljudima posebna je čar, ali i odgovornost, kaže Vasilije Toljić, uspješni mladi virtuoz na klasičnoj gitari koji se nedavno ponovo predstavio domaćoj publici nakon što je svoje umijeće usavršio u inostranstvu.

Nakon sticanja osnovnog i srednjoškolskog obrazovanja u Nikšiću, kao i nastupa na Nikšić Guitar Festivalu, Toljić je studirao u Parizu, a zatim i u Strazburu, gdje je završio duple osnovne studije - Gitaru na Muzičkoj akademiji i Muzikologiju na Univerzitetu, a ovog ljeta i jednogodišnje specijalističke studije. U planu ima i nastavak obrazovanja, tako da već u septembru počinje da pohađa master studije na Konzervatorijumu u Mastrihtu u Holandiji, u klasi jednog od najznačajnijih muzičara našeg doba Karla Markionea, što ga, kaže u razgovoru za “Vijesti” posebno raduje. Tokom obrazovanja u inostranstvu imao je priliku da prisustvuje prestižnim koncertima u salama svjetskog renomea, ali i da nastupa tamo, no, nedavni koncert koji je upriličio u Nikšiću za njega je jedan od posebnijih, do sada.

”Ovaj nastup je bio poseban jer se radilo o mom prvom pravom, cjelovečernjem koncertu u Nikšiću. Muziku koju istinski volim i u koju vjerujem sam ovom prilikom mogao podijeliti sa, na neki način, idealnom publikom - porodicom, prijateljima, profesorima i sugrađanima koji su došli otvorenih ušiju i otvorenih srca”, ističe umjetnik koji je tokom tog perioda nastupio i u Tivtu i Dubrovniku.

Odgovoran, precizan, kreativan i inovativan, Vasilije Toljić otkriva kako se opredijelio za klasičnu gitaru i klasičnu muziku, govori o uzvišenosti muzike i potrebi da je (po)dijeli, dodatno istraži i osjeti, sa čitaocima

Prve korake koji su Vas odveli ka muzici i umjetnosti načinili ste u Nikšiću, gdje ste i nastupali. Rodni grad ste napustili u želji da se usavršavate i da Vaš muzički talenat i izrazite, a sposobnosti uzdignete na novi nivo. Ipak, povratak Nikšiću je neminovan, pa čak i na kratko. Tako ste se prije par mjeseci predstavili publici u Nikšiću, ne prvi put, ali ipak drugačije. Da li je taj koncert za Vas bio poseban i zbog čega?

Muzika je u isto vrijeme najličniji i najuniverzalniji od svih jezika. Sposobna je da obznani neizrecivo iz najdubljih regija ličnog postojanja kao i da ujedini čitav svijet kroz kolektivno nesvjesno.

Kao sredstvo izraza, ona živi kroz kontakt i njen smisao se ostvaruje kroz prisustvo drugog i njegovo misaono i emotivno saučestvovanje. Idealni domen za muzičko djelovanje jeste domen koncerta.

Ovaj nastup je bio poseban jer se radilo o mom prvom pravom, cjelovečernjem koncertu u Nikšiću. Muziku koju istinski volim i u koju vjerujem sam mogao podijeliti sa, na neki način, idealnom publikom - porodicom, prijateljima, profesorima i sugrađanima koji su došli otvorenih ušiju i otvorenih srca.

Obrazovanje ste sticali van Crne Gore. Da li je bilo teško donijeti odluku i posvetiti se muzici, a onda, uz konstantna odricanja i naporan rad, stalan trud i vježbanje, ka tome dalje i težiti i ići?

Kad ima ljubavi, ništa nije teško. A radom, trudom, traganjem i spoznajom se ljubav produbljuje.

Uzročno-posljedični odnos između rada i ljubavi mogao bi se jednostavno objasniti citirajući slogan jedne starinske reklame za neku vrstu grickalica (ne sjećam se tačno o kojoj je riječ): “Što više jedeš, više voliš. Što više voliš, više jedeš.”

Moram izdvojiti još jedan neizostavni faktor, mada se i tu opet nesumnjivo radi o ljubavi - naime, sav put koji sam prešao, prešao sam na krilima neizmjerne podrške moje porodice.

Kako ste i kada znali da će muzika, tačnije gitara, biti Vaš poziv? S obzirom na to da ste prethodno svirali violinu, kada se dogodila ta zamjena, a onda i stvorila veza sa gitarom? Šta taj instrument nudi, koliko traži i zahtijeva i po čemu je poseban i blizak, bilo Vama lično ili publici?

Muzika me je od najmlađih dana radovala na poseban način. Gitara je u moj život ušla prirodno, bez fanfara ili težine pretjerane odgovornosti. Veza sa njom se je postepeno cvjetala, pod budnim okom i svakodnevnom njegom mog dragog profesora Gorana Perišića, i, jednog dana sam se probudio sa neobjašnjivom ali i nezaustavljivom unutrašnjom potrebom da sviram.

Gitara objedinjuje, u malom, svojevrsnu ekspresivnost gudačkih instrumenata sa polifonim kapacitetom klavira i nudi gotovo orkestarsku paletu boja. Njene granice su granice mašte svirača.

Kakve utiske nosite sa nastupa iz Crne Gore? Pored toga, možete li izdvojiti neki od dosadašnjih nastupa koji je za Vas bio poseban i zbog čega?

Prethodno sam pomenuo postojanost koncerata klasične muzike na Zapadu. Podvlačim da ova pojava ima mnoštvo dobrih posledica po društvo i pojedinca.

Ali, istina je da, za određeni dio publike, ta vrsta dostupnosti može izazvati određenu kapricioznost, udaljiti ih od uvažavanja sve dobre muzike i odvesti prema jednoj vrsti segregacije na “klanove” koji slušaju isključivo baroknu muziku, ništa osim Mocarta ili samo savremene kreacije. A, šteta je ne okusiti sve što je lijepo.

Kod nas, ovakve podjele ne postoje, ili pak, za njih nema uslova.

U svakom slučaju, srećan sam što mogu reći da ljudi ovdje nemaju predrasuda, već jednostavno žele da uđu u kontakt sa nečim uzvišenim.

Na ovoj turneji, svirao sam sam prilično eklektičan repertoar, od engleske renesanse, preko Baha, španskih, francuskih i ruskih stvaralaca XX vijeka, do savremene muzike čije sam kompozitore imao čast i da upoznam (Dušana Bogdanovića i Atanasa Urkuzunova). I, sva djela su primljena sa entuzijazmom.

Nakon jednog od koncerata, dobio sam sledeći komentar: “Ja se u sve to ne razumijem, ali, su mi sve dlake zadrhtale”. O tome se radi! Muzika se prije svega osjeća! Određeno poznavanje je lijepa nadogradnja, ali to nije ono što je u srži.

Muzika ne treba da nas intelektualno impresionira, već da nas preplavi, dodirne, iscijeli, bar na momenat - ona je nešto čudesno!

Svaki koncert je na svoj način jedinstven.Možda bih izdvojio dva ovogodišnja nastupa sa prijateljem i divnim gitaristom Timoteom Riječom (Timothée Ruetsch) sa kojim sam osnovao duo Ekvinoks (Duo Equinox). Jedan u strazburškoj crkvi Svete Aurelije (Église Sainte-Aurélie) koja je jedna od najprestižnijih dvorana za kamernu muziku u regiji, drugi u auditorijumu pariške Male palate (Petit Palais).

Oni su posebni jer su, osim sinteze sa publikom, sadržali i muzički dijalog između nas dvojice na sceni.

Koliko je publika važan faktor prilikom koncerta i zbog čega? Koliko je u tom smislu pandemija zaustavila i ugrozila muzičke događaje ili pak naglasila i osvijestila značaj istih, prema Vašem mišljenju i iskustvu?

Mislim da se iz prethodnih odgovora može zaključiti koliki je, po mom mišljenju, značaj publike. Naravno, muzika se može slušati i cijeniti i drugim putem, ali, snaga emocije koja proizilazi iz živog susreta je neprikosnovena i neponovljiva.

Ovo nije samo moje mišljenje, već osjećaj mnogih, što se pokazalo na prvim koncertima nakon zabrana, koji su bili nevjerovatno posjećeni. Ljudi su bili tako žedni muzike!

Postoji li neki repertoar ili pravac koji Vam je posebno drag, blizak, a možda i neki umjetnik na kojeg se ugledate ili kompozitor čija su Vam djela posebno draga?

Sa jedne strane, mislim da je bitno znati odakle dolazimo, u muzičkom kao i u opšte-ljudskom smislu. To smo šta smo. Normalno je da svako od nas ima prirodne afinitete prema određenim stilovima ili kompozitorima.

Sa druge strane, vjerujem da je za svakog muzičara kao i ljubitelja muzike neophodno da bude otvoren i da se konstantno obrazuje - otkriva nova djela, pravce, interpretatore na raznim instrumentima. Toliko je bogatstva, toliko ljepote! Zašto bismo sebe uskratili bilo čega?

Kroz vrijeme sam sve ubjeđeniji da postoji samo jedna distinkcija u muzičkom svijetu - na dobru i manje dobru muziku.

Sve dok je dobra - bilo da se radi o Bahu ili Ligetiju, Betovenu ili Lahenmanu, Rahmanjinovu ili Adesu, Bilu Evansu, Kitu Džeretu ili Tigranu Hamasijanu, indijskoj klasičnoj muzici, japanskim gagaku ansamblima ili pravoslavnom pojanju vizantijske tradicije - oplemeniće nas.

Kao mlađi ste voljeli rokenrol. Šta danas slušate, šta najčešće rekreativno zasvirate i volite li i koliko da improvizujete, možda i komponujete?

Danas slušam svu dobru muziku, mada klasika ima u mom srcu posebno mjesto.

Svakom mladom muzičaru bih preporučio da se oproba u kompoziciji, da bi, upoznavši se sa mnogobrojnim izazovima formalne konstrukcije kao i dilemama suštinski ispovijednog stvaralačkog djelanja, stekao unutrašnju perspektivu, a možda i novu vrstu poštovanja, prema djelima drugih.

Provodeći nebrojene sate vježbajući, ponekad zaboravimo da je tehnika samo sredstvo, a ne cilj za sebe.

Improvizacija, čiji zakon da se minut muzike dešava za minut vremena odbacuje mogućnost suvišnog komplikovanja i suvoparnog analiziranja, podsjeća nas da je najbitnije to što želimo da izrazimo i u muziciranje unosi duh života.

Koliko muzika koju slušamo može da utiče na nas, koliko je važna bilo kao profesija, rekreacija, hobi, uživanje ili neki usputni saundtrek?

Već su stari Grci razumjeli snagu muzike i njen značaj za pojedinca (harmonično muziciranje u određenim modusima korišćeno je pri tretiranju raznih bolova) i društvo (po Platonovim riječima “što je u državi bolja muzika, bolja će biti i država”).

Ista ta snaga korišćena je nažalost, i u svrhe manipulacije, lažno i nasilno pripajana određenim političkim ideologijama (svojatanje Vagnera i Betovena od nacista, na primjer).

Dobra muzika je apsolutna i govori srcu svakog pojedinca, uzdižući i oplemenjujući ga. Njeno postojanje kroz istoriju i njena zastupljenost u svijetu danas svjedoče o njenom značaju.

Ponikli ste na Nikšić Guitar festivalu. Koliko su festivalu tog karaktera važni za mlade muzičare, ali i za publiku?

Pomenuo sam da su kod nas koncerti briljantnih umjetnika često izuzetni fenomeni.

Nikšić Guitar Festival uspostavio je jedan od dobrodošlih izuzetaka od ovog pravila, sjedinjujući u ovom gradu najveće umjetnike sa svih strana svijeta.

Zahvaljujući njemu, imao sam mogućnost da od dječačkih dana slušam najbolje u svom domenu, kao i da ih upoznam. Značaj ovog i sličnih muzičkih festivala je ogroman za muzičare i za publiku.

Imate li neke planove za dalje, bilo kratkoročno ili dugoročno? Da li biste nešto najavili ili otkrili šta Vam je trenutno u fokusu?

U septembru ću započeti Master studije na Konzervatorijumu u Mastrihtu u Holandiji, u klasi Karla Markionea, jednog od najznačajnijih muzičara našeg doba. Tome se vrlo radujem.

Biće i solističkih i duo koncerata, kod nas i u inostranstvu.

Profesori iz Nikšića su me znanjem pripremili za čitav svijet

S obzirom na to da ste svoje znanje dijelom stekli u Crnoj Gori, a onda u evropskim muzičkim prijestonicama, šta biste rekli, da li se i koliko razlikuje sistem obrazovanja kod nas i u inostranstvu?

Ne bih mogao porediti sisteme visokog obrazovanja, kako sa našim nisam imao dodirnih tačaka i nemam o njemu informacija. Ono o čemu bih mogao svjedočiti jeste kvalitet obrazovanja koji sam stekao u Muzičkoj školi “Dara Čokorilo” u Nikšiću, čiji su me profesori, naročito kao srednjoškolca, znanjem pripremili za čitav svijet.

Jedna razlika između nas i inostranstva je u generalnom kulturnom kontekstu - na Zapadu (naročito u gradovima u kojima sam živio, koji su kulturni centri), klasična muzika je prepoznata kao stub tradicije i nezaobilazan dio viševjekovnog kulturno-istorijskog nasljeđa, i kao takvoj, posvećena joj je velika pažnja. Koncerti briljantnih umjetnika, čija obrazovna vrijednost nije manja od one institucionalne, su svakodnevna pojava, a ne izuzetni fenomeni.

Priča o ljudima sa drugog kraja svijeta koji su vjerovali u jednog dječaka

Otkrili ste ranije da svirate na gitari koja je napravljena 2011. godine u Australiji kod jednog od najvećih današnjih graditelja gitara koji se zove Džim Retgejt. Da li je još uvijek tako i da li biste otkrili kako je došlo do toga, a onda i objasnili koliko je važan dobar i kvalitetan instrument prilikom muziciranja?

Još uvijek sviram na toj nevjerovatnoj gitari, posredstvom “Play It Forward” programa organizacije “Classic Guitars International”.

Ukratko, to je filmska priča o nekolicini divnih ljudi na drugom kraju svijeta (gospoda Redgejt, Kejmen i Tomej) koji su želeli da pomognu jednom dječaku i vjerovali u njega.

Dobar instrument je izuzetno važan u određenom stadijumu formiranja jednog mladog muzičara, zbog njegovanja njegovog senzibiliteta i muzičke ličnosti. Prepoznavanje ovog stadijuma je odgovornost dobrog pedagoga koji ga nadgleda.

( Jelena Kontić )