Kroz garantni fond spasavaju EU novac

Vlada će pokušati da kroz formiranje garantnog fonda izbjegne scenario u kojem bi država morala vraćati milionske iznose bespovratnog novca Evropskoj uniji (EU), koji je ona donirala kako bi podstakla razvoj poljoprivrede u Crnoj Gori, kroz IPARD II program.

Država rizikuje da samo na kraju ove godine vrati u budžet EU 9,19 miliona eura, jer je od mogućih 15 miliona, koliko joj je bilo na raspolaganju, u prvoj polovini potrošeno svega 2,54 miliona, dok je do kraja godine planirano da se potroši dodatnih 3,27 miliona.

Vlada je je Informaciju o potrebi obezbjeđenja finansijske podrške kroz kreiranje posebnog fonda usvojila na posljednoj sjednici održanoj u srijedu.

IPARD program sadrži bespovratni novac za podršku razvoju i modernizaciju poljoprivrede i za njegovo sprovođenje je zaduženo Ministarstvo poljoprivrede. Preduslov je da korisnik realizuje investiciju iz sopstvenih sredstava kako bi ostvario pravo na dobijanje bespovratne podrške u visini između 50 i 70 odsto.

Novac se mora potrošiti u predviđenim vremenskim rokovima, a ako se ne potroši vraća se EU.

Tako država mora da do kraja ove godine iskoristi novac iz budžetske IPARD 2018. i 2019. godine.

Ministarstvo finansija daje novac

Nedostatak početkog kapitala za poljoprivrednike, kako je navedeno, je bila i najveća prepreka korisnicima kako bi realizovali investicije.

Da bi riješili taj problem, kako je “Vijestima” saopšteno iz Ministarstva poljoprivrede, taj resor je kod Ministarstva finansija pokrenulo pitanje obezbjeđivanje dodatnog novca, na šta su dobili potvrdan odgovor, pa “će se sredstva preko Investiociono razvojnog fonda realizovati u skladu sa procedurama koje će kreirati”.

Koje su to procedure i kada će biti kreirane iz Ministarstva nisu precizirali.

”Ubijeđeni smo da će se na ovaj način brže i lakše obezbijediti sredstva početnog kapitala koja će omogućiti povlačenje sredstava iz EU”, naveli su iz resora kojim rukovodi Vladimir Joković.

Programom IPARD II je previđena podrška razvoju poljoprivrede i ruralnih područja Crne Gore za period 2014-2020, a novac je bio dostupan od 2015. godine. Novac izdvojen na godišnjem nivou mora biti utrošen u roku od tri godine nakon potpisivanja finansijskog sporazuma za svaku pojedinačnu raspodjelu po godinama, a u suprotnom se vraća u budžet EU.

Nacionalne vlasti u komunikaciji s nadležnim direktoratom Evropske komisije (EK), uspjele da obezbijede jednu godinu više za trošenje dostupnog novca u odnosu na pojedinačnu finansijsku lokaciju za godine 2016, 2017. i 2018. godinu, tako da je za ove godine izuzetak od pravila, koji predviđa prihvatljiv period potrošnje od četiri godine.

”Realizacija programa nije išla željenom dinamikom pa je stoga Ministarstvo u pregovorima sa EK produžilo rokove za završetak programa do kraja 2023. godine”, naveli su iz Ministarstva.

Kako je istekao program koji se odnosi na 2017. godinu, ranije je iz Ministarstva rečeno da će država morati da vrati 760 hiljada eura, jer je od predviđenih šest miliona za tu godinu potrošeno 5,24.

U ukupnoj sumi iz IPARD II programa Evropska unija (EU) učestvuje sa 39 miliona (75 odsto), dok je 12,74 miliona (25 odsto) iz državnog budžeta.

Korisnici odustaju od investicija

Prema usvojenom Vladinom dokumentu kroz dvije mjere IPARD II programa do kraja jula ugovoreno je ukupno 491 projekat, čija je zbirna vrijednost investicija 75,25 miliona eura, odnosno potencijalni iznos podrške je 35,41 miliona, od čega je EU dio 26,6 miliona eura.

Posmatrajući brojke i upoređujući ih u odnosu na novac koja Crna Gora ima na raspolaganju kroz IPARD, država ima dovoljno ugovorenih projekata da spriječi rizik da se novac vrati u budžet EU, ali je problem realizacija samih investicija.

Tako je od broja trenutno ugovorenih korisnika isplaćeno svega 254 korisnika, te je ukupan iznos investicije 28 miliona, odnosno podrška u iznosu od 13,56 miliona, od čega je dio EU 10,17 miliona.

”Zbog situacije izazvane pandemijom virusa COVID-19, nemogućnosti obezbeđivanja sredstava u fazi predfinansiranja, kao i stalnog povećanja cijena na tržištu, korisnici IPARD-a odustaju ili odlažu njihovu primjenu. Trenutno, od navedenog broja ugovorenih korisnika, 84 korisnika odustalo je od realizacije investicije, ukupan iznos moguće podrške od 5,6 miliona eura, odnosno 4,2 miliona eura podrške EU koju bi Crna Gora mogla da iskoristi za sektor poljoprivrede”, navodi se u usvojenom dokumentu.

Dodaje se da su trenutno aktivna 153 potpisana ugovora sa potencijalnim iznosom podrške od oko 18 miliona eura (EU dio je oko 13,57 miliona eura).

”Ukoliko bi se ove investicije realizovale, ili bar njihov veliki dio, rizik vraćanja novca u budžet EU bio bi značajno smanjen, ako ne i eliminisan”, piše u Informaciji.

U postupku ugovaranja su još moguća 84 projekta, sa potencijalnom vrijednošću EU podrške od oko 7,2 miliona eura.

”Osnivanjem garantnog fonda stvorile bi se i dobre pretpostavke za bržu realizaciju investicija za naredni programski period IPARD III programa 2021-2027. U narednom periodu, osim fizičkih lica, treba razmišljati i o ovoj vrsti podrške kompanijama, koja bi zahtijevala obezbjeđivanje više novca kroz ovaj fond, ali bi rezultirala većom i bržom realizacijom investicija i boljim povlačenjem fondova EU. Na ovaj način će se kroz gore navedene i opisane mjere pomoći crnogorskom poljoprivrednom i prerađivačkom sektoru da brže dođe do sredstava podrške i na taj način unaprijedi svoje poslovanje”, zaključuje se u dokumentu.

Joković i ambasadorka EU u Crnoj Gori Oana Kristina Popa nedavno su objavili usvajanje IPARD III programa za period 2021 - 2027. godine.

Tim programom će poljoprivrednicima na raspolaganju od 2023. godine, kada se završi potrošnja novca iz IPARD II programa, pa do 2027. godine biti ukupno 63 miliona EU novca za investicije koje se odnose na nabavku opreme i mašina, izgradnju i rekonstrukciju objekata.

Dio novca blokiran zbog neispunjavanja obaveza prema EK

IPARD II program su definisane dvije mjere koje se odnose na investicije u poljoprivredna gazdinstava i investicije vezane za preradu i marketing poljoprivrednih i ribljih proizvoda.

Pored te dvije mjere, Evropska komisija (EK) je u avgustu 2020. godine uslovno odobrila Crnoj Gori i mjeru “diverzifikacija gazdinstva i razvoj poslovanja”, uz obavezu da država kvartalno izvještava EK o implementaciji akcionog plana kako bi u potpunosti dobila akreditacija pomenute mjere.

”Uslovi akreditacije mjere još nijesu ispunjeni i blokirano je potpisivanje ugovora sa korisnicima. Neispunjavanjem obaveza prema EK imaće za posljedicu gubitak sredstava iz budžetske IPARD 2018. i 2019. godine koje Crna Gora mora da iskroristi do kraja 2022. godine”, navodi se u dokumentu koji je Vlada usvojila.

U okviru te mjere prvi javni poziv Ministarstvo je objavilo u junu prošle godine.

( Ivan Ivanović )