Vuković o američkom Nacrtu zakona o demokratiji i prosperitetu ZB: Snimiće "teren" prije ekonomske podrške

Najavljeno jačanje ekonomske prisutnosti SAD u regionu može se očekivati nakon detaljnih analiza i procjena stanja na terenu, prije svega kada su u pitanju administrativne barijere i kapaciteti, ocijenio je profesor na Univerzitetu Džons Hopkins Siniša Vuković.

On je za Vijesti, komentarišući američki Nacrt zakona o demokratiji i prosperitetu Zapadnog Balkana, rekao da se ovaj dokument može čitati kao neka vrsta sinteze svih dosadašnjih akata kojima je aktuelna administracija u Vašingtonu tretirala prostor ZB.

”Pažljivom analizom može se doći i do zaključka da određene mjere koje su predviđene ovim zakonom zapravo dodatno preciziraju prioritete SAD i metode kojima bi se oni postigli. Tako recimo jasno se stavlja do znanja da se najavljeno jačanje ekonomske prisutnosti SAD u regionu može očekivati nakon detaljnih analiza i procjena stanja na terenu, prije svega kada su u pitanju administrativne barijere i kapaciteti, mogućnost saradnje se drugim istomislećim parternima u regionu poput EU i Svjetske banke, kao i procjene učinkovitosti postojećih regionalnih inicijativa i njihove svrsishodnosti za ostvarivanje američkih interesa”, kaže Vuković.

Ovo posljednje se, kako dodaje, može čitati kao direktna opomena da je iluzorno očekivati bilo kakvu blanko podršku SAD nekim novim regionalnim inicijativama bez detaljne analize održivosti i utemeljenosti iste, a u ovom slučaju se Otvoreni Balkan eksplicitno pominje u tom kontekstu.

U Nacrtu, koji je u petak predstavila grupa senatora iz Demokratske i Republikanske stranke, navedeno je da postojeći regionalni ekonomski napori, kao što su Zajedničko regionalno tržište i inicijativa Otvoreni Balkan, imaju veliki potencijal da poboljšaju ekonomske prilike na ZB, istovremeno promovišući inkluzivnost i transparentnost.

Cilj usvajanja zakona je, kako su saopštili, podrška ekonomskom razvoju, trgovini i borbi protiv korupcije na ZB, što uključuje posebne sankcije za suzbijanje destabilizujućih aktivnosti u regionu.

U dokumentu se navodi da će nadležni američki organi, najkasnije 180 dana nakon stupanja zakona na snagu, dostaviti komitetima Kongresa “strategiju regionalnog ekonomskog razvoja i demokratske otpornosti na ZB”, koja treba da uključuje javnu procjenu djelotvornost postojećih regionalnih inicijativa, kao što su Otvoreni Balkan i Zajedničko regionalno tržište.

Senatori su u predlogu naglasili da postoji zajednički interes SAD i zemalja ZB da promovišu stabilan i održiv ekonomski rast i razvoj u regionu.

”Korupcija nastavlja da muči ZB i predstavlja jednu od najvećih prepreka daljem ekonomskom i političkom razvoju u regionu... Korupcija i dezinformacije se šire u političkim okruženjima obilježenim autokratskom kontrolom ili partijskim sukobom”, piše u Nacrtu.

Vuković navodi da akcenat koji se stavlja na borbu protiv korupcije treba čitati kao dio sveobuhvatnijeg streteškog cilja koji je ova administracija zacrtala još u decembru 2021.

”U tom dokumentu jasno je navedeno da je za ovu administraciju borba protiv korupcije na globalnom nivou jedan od strateških nacionalnih bezbjednosnih interesa, i samim tim je i očekivano da se takav prioritet nađe u ovom nacrtu zakona. Pored toga, režim sankcija koji se navodi u Nacrtu, a koji za cilj ima suzbijanje destabilizirajućih aktivnosti u regionu već je imao svoju materijalizaciju i manifestaciju kroz čitav niz ukaza kojima su određeni pojednici iz regiona upravo sankcionisani zbog svojih poliitčkih aktivnosti kojima su se ugrožavali mir i stabilnost na ZB”, kaže Vuković.

Ističe da su te sankcije između ostalog namijenjene i pojedincima koji ugrožavaju princip teritorijalnog integriteta u regionu, što direktno upućuje da je za SAD apsolutno neprihvaljiva bilo koja tema koja bi za cilj imala prekrajanje granica u regionu.

U Nacrtu piše da SAD podržavaju brzo pristupanje regiona EU i, za one koje to žele, NATO-u.

SAD će, kako se navodi, nastaviti da podržavaju pregovore Crne Gore u pristupanju EU, a to će uključivati i pružanje pomoći državi da što prije ispuni kriterijume za članstvo. Nastaviće, dodaje se, da podržavaju Sjevernu Makedoniju i Albaniju na putu ka EU, te BiH u težnji da dobije status kandidata u pregovorima.

U Nacrtu zakona najavljuje se podrška regionalnim infrastrukturnim projektima, kako bi se olakšao protok ljudi i robe, kao i pomoć generisanju privatnih investicija u projekte koji promovišu povezanost i podjelu energije u regionu.

”SAD treba da podstaknu povećanje trgovine i investicija između SAD-a i saveznika i partnera na ZB; prošire pomoć naporima regionalne integracije na ZB; ojačaju i prošire regionalnu ekonomsku integraciju na ZB...”, piše, pored ostalog, u dokumentu.

U dokumentu se ocjenjuje da zavisnost od ruskih izvora prirodnog gasa, vezuje ekonomije i politiku država ZB za Rusiju i koči njihove težnje za evropskim integracijama.

”Smanjenje oslanjanja ZB na ruski prirodni gas i fosilna goriva, u nacionalnom je interesu SAD-a”, ističe se i dodaje da bi “sve veći uticaj Kine na ZB” takođe mogao imati štetan uticaj.

Najavljuje se i razvoj inicijative kojom, kako se ističe, treba da se proširi tehnička pomoć razvoju nacionalnih strategija za borbu protiv korupcije u svim državama ZB.

Nacrt zakona predstavili su prošle sedmice demokratska senatorka Džin Šejhin, predsjednica Potkomiteta za Evropu i regionalnu bezbjednosnu saradnju i republikanski senator Rodžer Viker.

Šejhin kaže da je odnos SAD sa Zapadnim Balkanom ključan u ovom trenutku, gdje su evidentne namjere predsjednika Rusije Vladimira Putina da širi maligni uticaj širom Istočne Evrope.

”Novi dvostranački zakon jača trgovinu i investicije između SAD i Zapadnog Balkana, dok se bori protiv korupcije, kroz usvajanje posebnog zakona za sankcije protiv destabilizujućih aktera. Sve to otvara put širim euroatlantskim integracijama”, rekla je Šejhin predstavljajući Nacrt na svojoj veb-stranici.

( Biljana Matijašević, Nikola Dragaš )