SPC preko četnika demonstrira moć

Forsiranje četničke ideologije od Srpske pravoslavne crkve (SPC) demonstracija su njihove trenutne moći, čime pojačavaju podjele i razdor, ocijenili su za “Vijesti” istoričari Petar Glendža i Tvrtko Jakovina.

Komentarišući najnovije parastose i veličanja četničkih vođa i ratnih zločinaca, crnogorski istoričar Petar Glendža kaže da se korijeni takvog ponašanja mogu tražiti od Drugoga svjetskoga rata i kako navodi, opšte saradnje SPC sa četnicima.

”Kako smo mogli da čujemo i prije par dana, prvaci četničkoga pokreta su za SPC ‘komandanti koji su se borili za ispravnu stvar’’, pa se stoga može izvući zaključak, da i ono što su oni radili, pri čemu prvenstveno mislim na grozne zločine prema nepravoslavnom stanovništvu, za njih ima opravdanje”, rekao je Glendža.

Episkop budimljansko-nikšićki Metodije je 8. avgusta, u selu Gornje Zaostro kod Berana držao parastos četničkim vođama, Pavlu Đurišiću i Dragoljubu Dražu Mihailoviću. Nakon parastosa održano je slavlje na kojem su učesnici nosili četnička obilježja i na kojem su, prema snimcima sa Fejsbuk stranice Mojkovački fantom, pjevane pjesme “Leleču Turci, kukaju bule”, “Izvidnica, izvidnica Pavla Đurišića”.....

Zbog toga je Građanska inicijativa “21. maj” podnijela krivičnu prijavu protiv određenog broja osoba koje su u mjestu Zaostro, kako su naveli, veličali četnički pokret i vrijeđali po osnovu nacionalne, vjerske pripadnosti i etničkog porijekla, a državni tužilac u Višem državnom tužilaštvu u Bijelom Polju, je naložio pokretanje prekršajnog postupka.

Prethodno je u junu, Mitropolija crnogorsko-primorska u hramu Svete trojice u Gornjem Grblju obilježila dan smrti osuđenog ratnog zločinca Mihailovića, komandanta četničkih snaga tokom Drugog svjetskog rata.

Sveštenik Mijajlo Backović, koji je prethodnih 13 godina bio gornjogrbaljski paroh i služio parastos Mihailoviću, rekao je tada da se parastos služi svake godine.

”Svi znaju da su Grbljani bili 85 odsto u Kraljevoj vojsci, zato njihovi potomci već dugi niz godina služe ovaj pomen svim svojim precima od kojih za većinu ne znaju ni groba. Crkva se sjeća svih nevino postradalih, ma kojoj strani u ratu da su učestvovali, pa tako na ovaj dan i ovih stradalnika. Crkva ne dijeli žrtve i ne sudi, Bog će svima suditi po djelima njihovim”, kazao je Backović ranije za “Vijesti”.

Hrvatski istoričar Tvrtko Jakovina za “Vijesti” kaže da je SPC, kao i sve crkve, ne samo one nacionalne, prije svega političke organizacije, sa svojom ideologijom i preferencijama.

”Kada se u zagrebačkoj crkvi u Palmotićevoj ulici sluze mise Anti Paveliću, onda je to politička poruka. Zašto svi sveštenici ne idu na Sutjesku, gdje je poginulih komunista malo, a vjernika na hiljade, a idu na Blajburg? Zbog ideologije koju njeguju”, kazao je Jakovina.

U austrijskom gradu Blajburgu do 2020. do pojave pandemije koronavirusa, su održavane komemoracije pripadnicima ustaških formacija, koji su na tom području ubijeni po okončanju Drugog svjetskog rata.

Jakovina smatra da su četnički komandant Nikola Kalabić i četnici samo srpski iskaz takve politike.

Glendža na to što SPC forsira četničku ideologiju gleda kao na potpunu devijaciju.

”Dakle, imate hrišćansku, pravoslavnu crkvu, koja na taj način propagira i promoviše ljude i njihovu ideologiju etnički čiste Velike Srbije, koji su bez ijedne dileme u to ime, počinili strašne zločine. To je samo po sebi nevjerovatan paradoks, prosto je to neshvatljivo, neprihvatljivo i kosi se elementarnima načelima i hrišćanske dogme, ali i opštim vrijednostima koje bi, valjda, trebalo da smo usvojili do ove 2022. godine”, naveo je Glendža.

Smatra da je to logičan slijed događaja, s obzirom na to da se SPC očito ne odriče svoje ideološko-političke agende, odnosno vrlo plastično-velikosrpske nacionalne politike.

”Ta praksa živi od Drugoga svjetskoga rata, a intenzitet manifestacija se ogleda u snazi SPC u određenome vremenskom trenutku, odnosno o ideološkoj pripadnosti političkoga sistema koji kreira kompletan ambijent. Tako je u socijalističkom periodu, kada je minimiziran uticaj SPC, a koji je afirmisao neke potpuno druge vrijednosne sudove, ta praksa bila neprimijetna. Sa padom socijalizma, mijenja se paradigma, tako da od ‘90-ih, imamo sve glasnije prikazivanje četnika onako kako ih i danas SPC u Crnoj Gori predstavlja. A konkretno, posljednji uradci SPC i njenih istaknutih predstavnika u Crnoj Gori na tu temu su, u stvari, samo demonstracija njihove trenutne moći u ovakvoj političkoj postavci našega društva”, rekao je Glendža.

Upozorava da su posljedice opšta radikalizacija i polarizacija društva.

”Što treba da bude posebno zabrinjavajuće za naše društvo, koje je potpuno neizgrađeno, pri čemu mislim na institucije, opštu kulturu, prosvijećenost... Dakle, u jednome takvome društvu, ako neko ovako otvoreno populariše ljudi koji su sprovodili jako opasne ideološke smjernice, poput onih koje je Pavle Đurišić donio u Instrukcijama iz štaba Draže Mihailovića (etnički čista Velika Srbija), onda to samo pokazuje pravac u kojemu može da nas odvede”, kazao je Glendža.

Viši sud u Valjevu rehabilituje i Kalabića

Mihailovića su vlasti Federativne Narodne Republike Jugoslavije (FNRJ) strijeljale 17. jula 1946. godine. Njega je dva dana ranije Vrhovni sud FNRJ osudio na smrt strijeljanjem, trajan gubitak političkih i građanskih prava i oduzimanje cjelokupne imovine, zbog izdaje, saradnje sa okupatorima i ratnih brojnih ratnih zločina koje su počinili četnici kojima je komandovao.

Mihailović je strijeljan u okolini Beograda, a njegov grob nije zvanično poznat.

Viši sud u Beogradu 2015. je poništio presudu kojom je Mihailović osuđen na smrt. Sud je naveo da je suđenje Mihailoviću bio političko-ideološki proces komunističkog režima, kao i da sudsko veće nije bilo nadležno da se bavi utvrđivanjem činjenica da li je bio ratni zločinac.

Viši sud u Valjevu donio je 5. avgusta ove godine nepravosnažno rješenje o rehabilitaciji Kalabića. Zahtjev za rehabilitaciju je podnijela njegova unuka Vesna Kalabić u martu 2012. godine.

Mitropolija ne ističe one koji su bili u redovima partizana

Mitropolija crnogorsko-primorska bi imala osnova za senzbilniji i raicionalniji odnos prema antifašističkom nasljeđu jer je na desetine sveštenika učestvovalo u Trinaestojulskom ustanku, a kasnije i u partizanskom Narodnooslobodilačkom pokretu, iako je mitropolit Joanikije Lipovac učestvovao na Petrovdanskom saboru (1941), zajedno sa sveštenikom Simom Martinovićem (crnogorskim federalistom), a veliki broj sveštenika stradao u povlačenju snaga koje su kolaborirale sa okupatorima. Gavrilo Dožić, nekadašnji mitropolit crnogorsko-primorski i kasniji patrijarh srpski, bio je žestoki protivnik potpisivanja Trojnog pakta sa silama Osovine, bio je zatvoren u logoru Dahau, a nakon kraćeg izbjeglištva je, uprkos svemu, pozvan od strane novih vlasti da se vrati u Jugoslaviju.

( Biljana Matijašević, Srdan Kosović )