Fotografije kao vizuelne čitulje pređašnjih trenutaka

Zajednička izložba dvoje umjetnika Dunje Stanojević iz Srbije i Mateusa Gavrisaka iz Poljske biće otvorena u srijedu u Podgorici, u fotografskoj galeriji “F64” u Ulici Đoka Miraševića 61, u 19.30 časova.

U isto vrijeme Stanojević i Gavrisaka predstaviće dva odvojena koncepta za koje je Umjetnički savjet galerije na konkursu za izlaganje ocijenio da su kompatibilni i da se mogu zajednički predstaviti.

O svom konceptu “Oblivion” Dunja Stanojević je otkrila da primjenjuje način štampe hlorofilnom tehnikom, a koji predstavlja alternativni fotografski postupak u kom se fotografije štampaju umjesto na tradicionalnim podlogama poput regularnog ili fotografskog papira, na prirodnom lišću.

”Porijeklo ove tehnike može se naći u istraživanjima ser Džona Heršala u 19. vijeku. Dobijene fotografije su zapanjujuće delikatne, u rasponu od upečatljivih silueta do oštrih definicija. Nakon što se predmet štampe odredi, digitalno pripremi, i odštampa na transparentnom materijalu, postavlja se preko lista, stvarajući stanje vakuma. Rezultat prenošenja otiska, međutim, ostvaruje se na potpuno prirodan način, pod sunčevom svjetlošću, djelovanjem fotosinteze. Otisci se, na taj način izbjeljuju sunčevom svjetlošću, direktno na površini listova pomoću pozitiva”, objašnjava ona.

Proces, pored ostalog, nastoji da preispita i dovede u pitanje ulogu eksperimenta, kao i značaj istog u oblasti grafike i vizuelnih umjetnosti uopšte. Svi faktori štampe su podjednako bitni, svaki ima svoj ravnopravan udeo.

”Ako bih koncept fotografisanja morala raščlanjavati do srži, ili ako bih željela prići što bliže istoj, rekla bih da je riječ o nečemu što više nikada nećemo vidjeti. Momenat koji u isto vrijeme vidimo prvi i posljednji put. Onaj koji nikad ponovo neće biti takav kakav je na toj fotografiji, u vizuelnom, i bilo kom drugom smislu. Fotografije su kao vizelne čitulje pređašnjih trenutaka. Posmatranjem bilo koje fotografije posmatramo istovremeno rađanje i smrt trenutka, kao vizuelnu sinergiju dviju krajnosti, ili možda, adekvatnije, njegov čitav život u vidu šezdestog, stotog, ili kog već dijela sekunde. Suština svega, ili ako ne suština, onda definitivno neizbježna činjenica koju dijelimo pas lutalica, pez bombone, sunce, vi i ja je ta što se mijenjamo, i što ja koja sam započela ovu rečenicu nisam ista ja koja je sada završava. Često se ta pojava karakteriše kao ona za kojom čeznemo, koja nas čini nostalgičnim, koja ne mari, nužno, za nas”, ističe Stanojević.

Kad je u pitanju postavka Mateusa Gavrisaka iz Poljske, on se predstavlja projektom “Mir” koji se temelji na dvosmislenosti, kaže.

”Naziv je prevod poljske riječi ‘pokój’, što istovremeno označava i mir i sobu. Brojna značenja izviru ne samo iz naslova, već i iz fotografija. Projekat se sastoji od niza fotografija - apstraktnih kompozicija podijeljenih prema godišnjim dobima. Fotografije su dekontekstualizirani fragmenti svijeta. Subjekti se razlikuju po veličini i obliku - od površine Zemlje do strukture kore banane. Značenje se gubi dok u fokus prelaze kvaliteti boje, geometrije, svjetla i teksture”, ističe on.

Fotografije se, dodaje Gavrisak, mogu čitati kao zagonetke ili tumačiti kao intuitivna pitanja.

”Svaki pojedinac podstiče se da traži i pripisuje subjektivna značenja fotografijama. ‘Mir’ je namijenjen da bude lično, ali i univerzalno putovanje u stanje unutrašnjeg mira”, poručuje on.

Mateus Gavrisaka je mladi umjetnik koji se prvenstveno bavi fotografijom. Njegovi radovi često ističu predmete koje je teško registrovati - stvari koje je lako izostaviti. Učestovao je u događajima kao što su poljsko-norveška inovativna režijska akademija, poljsko-češki susreti fotografije i Climate Caravans Artist Residency. Umjetnost vidi kao oblik dijaloga.

Dunja Stanojević rođena je 1998. godine u Kragujevcu. Završila je Prvu kragujevačku gimnaziju. Diplomirala je na studijskom programu Likovne umetnosti, modul slikarstvo, na Filološko-umetničkom fakultetu Univerziteta u Kragujevcu 2021. godine u klasi profesora Gorana Rakića, trenutno je na master studijama grafike, na Akademiji umetnosti u Novom Sadu, pod mentorstvom profesorke Jelene Sredanović. Učestvovala je na mnogim kolektivnim izložbama, među kojima je i “Vidim umjetnika! Slutim bolje društvo” u Umjetničkom paviljonu Udruženja likovnih umjetnika Crne Gore, ove godine u Podgorici, a pored toga i na drugim u Srbiji, a imala je i dvije samostalne.

Vlasnik mlade, ali već prepoznate galerije “F 64” i crnogorski fotograf Dejan Kalezić ističe i da je posebno ponosan na kontinuitet, ali i na kvalitet izložbi i autora. Ovo je druga od tri izložbe koje će biti zajedničke u ovoj izlagačkoj godini, a Kalezić najavljuje da će do kraja godine biti realizovane još četiri izložbe, što će u ovoj godini biti ukupno jedanaest.

Fotografija momenat možda ne može učiniti vječnim, ali ga može približiti tome

Kada je fotografija u pitanju i njena moć, Dunja Stanojević dodaje da ona neki momenat možda ne može učiniti vječnim, ali ga zato može tome približiti, onoliko koliko je najviše ljudski moguće.

”Lako je smatrati fotografiju pravougaonim kavezom koji nešto njeguje i čuva, i za razliku od svega što imate oko sebe trenutno, ona se neće promijeniti. Fotografisanjem bilježimo tok promjene i htjeli - ne htjeli učestvujemo u njoj. Da li je ta promjena dobra ili ne, zavisi od načina kako je individualno doživljavamo. Upravo promjena ovom radu pruža dodatnu dimenziju, onu koja rad čini potpunim. Rad ima sopstvene promjene koje su u potpunosti van mog ili bilo čijeg domašaja; u vidu otiska koji se isušuje i vene, nosivši sa sobom i fotografiju od koje će u nekim slučajevima ostati samo obris, skoro poput onog koji ostane nama kada se prisjećamo neke davne uspomene. Postepeno nestajanje otisaka, u manjoj ili većoj razmjeri, ukazuje na promene, i ono šta sa sobom donose, ili ipak, nemilosrdno odnose”, zaključuje Stanojević.

( Jelena Kontić )