Bečić ili neko drugi u roku od 30 dana?

Predsjednik države Milo Đukanović mandatara za sastav nove vlade trebalo bi da predloži u roku od 30 dana, odnosno najkasnije do 18. septembra, a spekuliše se da bi to mogao da bude lider Demokrata Aleksa Bečić.

Nakon što je Vladi Dritana Abazovića u petak veče izglasano nepovjerenje u parlamentu, glasovima 50 poslanika pozicije i opozicije, parlamentarne partije sada treba da se dogovore oko novog mandatara ili slijede vanredni izbori.

S obzirom na to da su Demokrate više puta saopštile da neće praviti Vladu sa Demokratskom partijom socijalista (DPS), većinu će morati tražiti među pobjednicima izbora 30. avgusta 2020. godine (Demokratski front, Socijalistička narodna partija i GP URA) i eventualno partijama manjinskih naroda.

Prema nezvaničnim informacijama, mjesto premijera tražiće se za Bečića, a taj scenario je moguć i uz manjinsku podršku DPS-a, što su Demokrate demantovale tokom skupštinskog zasijedanja na kojem je pala Abazovićeva Vlada.

Demokrate su tokom rasprave u Skupštini, a i prije toga, tražili da Abazović podnese ostavku, nakon čega bi, kako su isticali, razgovarali o resetovanju odnosa između koalicija pobjednica na izborima u avgustu 2020.

Abazović je, međutim, prije glasanja jasno poručio da ga ne zovu na pregovore ako obore njegovu Vladu.

S obzirom na to da Ustavom nijesu definisani rokovi za predlaganje mandatara nakon izglasavanja nepovjerenja vladi, predsjednik države je u slučaju Vlade Dritana Abazovića postupio kao u situaciji nakon izbora, kad Skupštini predlaže mandatara u roku od 30 dana od njenog konstituisanja (član 103 Ustava).

To je, međutim, jedan broj pravnika ocijenio neustavnim, a takav način izbora izvršne vlasti kritikovale su i Demokrate koje su često Vladu Dritana Abazovića nazivale nelegitimnom.

Dekan Fakulteta za državne i evropske studije Đorđije Blažić upozorio je da će neustavna biti i nova vlada, na čijem čelu vidi Bečića.

”Pala je 43. Vlada koja je oborila sebe rušenjem 42. Vlade Zdravka Krivokapića. Mnogi će reći ‘Božja pravda’ ili ‘ko drugome jamu kopa, sam u nju upada’. Čeka nas uskoro još jedna neustavna vlada po istoj matrici, ovog puta sa mandatarom Bečićem”, napisao je Blažić na Fejsbuku.

Prema Ustavu Crne Gore (član 95) predsjednik države predlaže Skupštini mandatara za sastav vlade nakon obavljenog razgovora s predstavnicima parlamentarnih partija.

S obzirom na već uspostavljenu praksu, očekuje se da Đukanović predloži budućeg premijera u roku od 30 dana. Pošto je Vlada Dritana Abazovića srušena 19. avgusta, to znači da bi Đukanović trebalo da nekome da mandat do 18. septembra.

Nakon toga, prema Ustavu, vlada treba da se formira u roku od 90 dana. Ako se to ne desi, Skupština se raspušta i raspisuju parlamentarni izbori.

Vlada kojoj je prestao mandat nastavlja rad do izbora nove, odnosno funkcionisaće u tehničkom mandatu.

Nadležnosti vlade u tehničkom mandatu trebalo bi da budu ograničene, u smislu da ne mogu donositi važne odluke niti zapošljavati službenike. Međutim, kako još nije usvojen zakon o Vladi, dosadašnje vlade u tehničkom mandatu su se ponašale kao u punom, što je posebno bilo vidljivo za vrijeme mandatara Duška Markovića kada je, dok su trajali pregovori o formiranju Vlade Zdravka Krivokapića, zaposlen veliki broj ljudi u državnoj upravi...

Za manje od dvije godine Crna Gora je imala i ekspertske i manjinske vlade, kojima su podršku davale ideološki i politički različite stranke.

Krivokapićeva Vlada formirana je kao ekspertska nakon pobjede koalicija Za budućnost Crne Gore, Mir je naša nacija i Crno na bijelo, 30. avgusta 2020. godine. Tada je DPS, nakon 30 godina vladavine, otišao u opoziciju, a jedan od ključnih razloga gubitka vlasti je prethodno izglasavanje Zakona o slobodi vjeroispovijesti i masovni protesti (litije) u organizaciji Mitropolije crnogorsko-primorske.

U Krivokapićevoj Vladi ministri su bili vanstranačke ličnosti, osim potpredsjednika Abazovića.

Jedan od prvih poteza te vlade bila je izmjena Zakona o slobodi vjeroispovijesti. Usvojenim izmjenama, između ostalog, izbrisani su članovi koji su propisivali da će “svi vjerski objekti koji predstavljaju kulturnu baštinu, a bili su imovina države Crne Gore prije gubitka njene nezavisnosti 1918. godine i koji kasnije nijesu na odgovarajući pravni način prešli u svojinu neke vjerske zajednice, biti prepoznati kao državna imovina”.

Ubrzo nakon formiranja Vlade Zdravka Krivokapića u decembru 2020. počeli su problemi u saradnji s parlamentom, zbog čega je njegov kabinet izgubio podršku većeg dijela poslanika iz pobjedničkih koalicija.

Uvod u pad Vlade bili su protesti i incidenti prilikom ustoličenja mitropolita Joanikija u Cetinjskom manastiru 5. septembra 2021. godine, čemu se protivio jedan broj građana, a zbog visokog rizika i dio bezbjednosnog sektora kojim je rukovodio Abazović.

Nakoj višemjesečne krize ekspertske Vlade, koalicija “Crno na bijelo” (URA i CIVIS) je kao moguće rješenje 17. januara predložila model manjinske vlade. Nakon toga su s tadašnjom opozicijom Skupštini podnijeli inicijativu za izglasavanje nepovjerenja Krivokapićevom kabinetu koja je izglasana 4. februara.

Glasovima opozicije predvođene DPS-om i koalicije “Crno na bijelo” 7. februara smijenjen je i predsjednik Skupštine Aleksa Bečić, i tako je formirana nova većina koju su činili URA, SNP, DPS, SDP, Bošnjačka stranka i albanske partije.

Abazović je izabran za premijera 28. aprila, a u njegovoj Vladi bili su URA, CIVIS, SNP, SDP, Bošnjačka stranka i albanske partije. Manjinsku podršku dao im je DPS.

Kao osnovne ciljeve formiranja manjinske Vlade Abazović je naveo deblokadu pravosuđa i procesa evropskih integracija, jačanje borbe protiv organizovanog kriminala i korupcije i smirivanje nacionalnih i vjerskih tenzija u društvu.

Ipak, nijesu izabrane sudije Ustavnog suda, članovi Sudskog savjeta, vrhovni državni tužilac, iako su iz Evropske komisije više puta poručili da su imenovanja u pravosuđu ključna za dobijanje završnih mjerila za pregovaračka podglavlja 23 i 24, koja se odnose na vladavinu prava.

Razlog za podnošenje inicijative za izglasavanje nepovjerenja Abazovićem kabinetu bilo je potpisivanje Temeljnog ugovora sa Srpskom pravoslavnom crkvom (SPC), čime je mandatar, kako je više puta rekao, želio da stavi tačku na temu koja duboko dijeli društvo.

( Biljana Matijašević )