Izazov za đake da razmišljaju kao programeri
U novembru se u Crnoj Gori prvi put organizuje “Dabar”, međunarodno takmičenje koje promoviše informatiku i računarstvo
Promocija informatike i računarstva, računarskog razmišljanja, cilj je međunarodnog takmičenja “Dabar” (bebras.org), koje će u Crnoj Gori prvi put, kao pilot, biti održano u novembru.
Crnogorski osnovci i srednjoškolci istovremeno će rješavati probleme sa vršnjacima iz cijelog svijeta.
Zadaci moraju biti razumljivi djeci iz svih država u kojima se takmičenje organizuje, što je poseban izazov za one koji učestvuju u njihovoj pripremi, kaže za “Vijesti” dr Goran Šuković, ambasador i promoter “Dabar” takmičenja za Crnu Goru.
”Informatika, takmičarsko programiranje, matematika... vjerujem da se većini zavrti od glavi pri pomisli na takmičenje iz ovih oblasti i težinu zadataka koju, prema vjerovanju mnogih, mogu da riješe samo izuzetno nadarena djeca. U svijetu danas postoje takmičenja čiji je cilj razvijanje logičkog razmišljanja i popularizacija matematike i informatike, takva su takmičenja ‘Kengur’ i ‘Dabar’, koja se već više decenija organizuju u više od 100 zemalja svijeta. Međutim, takva vrsta nadmetanja izazovna je i za one koji zadatke osmišljavanju, jer je zaista umjetnost na jednostavan i zabavan način objasniti složene naučne i tehnološke koncepte učenicima i njihovim nastavnicima. Takođe, tekst zadataka na ‘Kengur’ i ‘Dabar’ takmičenjima mora da bude koncipiran tako da se može pročitati i riješiti u prosjeku za tri do pet minuta. I naravno, mora biti prilagođen uzrastu učenika”, kaže Šuković.
Međutim, kako je dodao, kod međunarodnih takmičenja kakva su ‘Dabar’ i ‘Kengur’, kreatori zadataka imaju još jedan izazov - zadaci moraju biti razumljivi djeci iz svih država u kojima se takmičenje organizuje, a takvih je više od 75.
”Možete zamisliti koliko je ovo izazovno, ako znamo ne samo razlike u obrazovnim sistemima, koje su između nekih država drastične, već i kulturološke, socio-ekonomske i druge specifičnosti”, dodaje on.
”Dabar” (Bebras) je međunarodna inicijativa, koja ima za cilj da promoviše informatiku i računarstvo (Computer science, Computing) i računarsko razmišljanje (Computational thinking) među učenicima svih uzrasta. Organizuje se na nivou države i, dodaje Šuković, predstavlja fantastičan način da učenici izbruse svoje vještine u rješavanju problema kroz mali skup takozvanih “Dabar” zadataka.
”Zadaci su zabavni, zanimljivi i zasnovani na problemima koje kompjuterski stručnjaci često i rado rješavaju. Zahtijevaju logičko razmišljanje i mogu se rješavati bez predznanja. Cilj je riješiti što više zadataka u zadatom vremenu. Kako se zadaci iz informatike obično ne mogu riješiti u datom roku, zadaci za ‘Dabar’ se moraju usmjeriti na manje elemente učenja. Fokus zadataka treba da bude razumijevanje principa, ideja i koncepata koji su uključeni u informatičke sisteme”, pojašnjava on.
Učesnike, dodaje Šuković, obično nadgledaju nastavnici, koji mogu integrisati “Dabar” takmičenje u svoje nastavne aktivnosti. Takmičenje se može izvoditi u školama pomoću računara ili mobilnih uređaja, ili na papiru.
Za njega, “Dabar” takmičenje nije novost.
”Sa ‘Dabar’ takmičenjem i njegovim zadacima sam se upoznao još 2011. godine, kada je Crna Gora prvi put učestvovala na međunarodnoj informatičkoj olimpijadi. Iako nisam ‘zaronio’ odmah u taj svijet, jer sam zajedno sa kolegama sa Prirodno-matematičkog fakulteta (PMF) i kompanije Domen, 10 godina organizovalo škole programiranja, ljetnje škole i pripreme za takmičenja, ‘Dabar’ zadacima sam se vraćao radi ličnog zadovoljstva i treniranja moždanih vijuga. Takođe, kroz druge različite poslovne aktivnosti, sve više sam otkrivao širinu primjene ‘Dabar’ zadataka. Jedna od njih je, na primjer, procjena sklonosti kandidata ka računarskim naukama. Stalno sam se oduševljavao kako autori ‘Dabar’ zadataka na maštovit i zabavan način koriste teme iz računarskih nauka i ‘pakuju’ ih u nešto što je pristupačno učenicima od šest do 19 godna”, kaže Šuković.
Tako je, čitajući o samom takmičenju, poželio da ono bude organizovano i u Crnoj Gori.
”Kako sam veći dio svog vremena provodio oko organizacije škole programiranja i takmičenja, nije ostalo prostora za ‘Dabar’. Kada zaronite u svijet takmičarskog programiranja, onda se naviknete na određeni način razmišljanja i posvetite se onim učenicima koji pokažu talenat i volju da se takmiče. Oduševljenje činjenicom da, iz godine u godinu, sve popularnije takmičenje ‘Kengur’ organizuje NVO Tinker, dodatno je poraslo kad mi je pred Novu 2022. godinu stigao poziv od osnivačice ove organizacije Jelene Milojković koja me je pozvala da se priključim timu entuzijasta koje bi radilo na pokretanju ‘Dabar’ takmičenja. Poziv da radite nešto u čemu uživate i čemu se divite rijetko se događa, a ja sam baš jedan od tih srećnika”, priča Šuković i dodaje da se timu na pripremi zadataka i organizaciji takmičenja priključio sa velikim zadovoljstvom.
Kaže da je i sam proces pripreme zadataka za njega bio posebno zadovoljstvo i jedna vrsta odmora, “bez obzira na neprospavane noći i naporan rad”.
”Osmišljavanje zadataka, dugačke diskusije, tehnička priprema i prenošenje ideja našem dizajneru Petru su bila naša svakodnevica ovog proljeća. Zatim je slijedio proces recenzije zadataka koje su druge zemlje predložile i popravljanje naših zadataka na osnovu primljenih recenzija, što je bilo novo iskustvo za nas. Provjeravate da li i drugi shvataju vaše zadatke na isti način kao i vi”, kaže on.
Brušenje dijamanta
Sve te aktivnosti, dodaje Šuković, vode ka godišnjoj radionici, na kojoj se biraju zadaci koji će biti izvor za takmičenja u svim državama okupljenim oko inicijative “Dabar”.
”Imao sam tu privilegiju da budem predstavnik Crne Gore na ovogodišnjoj radionici održanoj u Sjevernoj Makedoniji. Grad Strumica je bio fantastičan domaćin i omogućio nam je da za četiri dana kroz više radnih grupa izvršimo selekciju zadataka i njihovo prilagođavanje ‘Dabar’ standardima. Nije moguće opisati posvećenost detaljima i preciznost svih ljudi uključenih u radne grupe. Dio zadataka bude odmah odbijen, jer su možda pogodniji za ‘Kengur’ ili postavka nije jasna, ali se svakom od preostalih zadataka pristupa kao nebrušenom dijamantu. Prava ljepota zadatka se otkriva postepeno, u više koraka, kao kod brušenja dijamanta, gdje svaki član radne grupe ima posebna zaduženja u zavisnosti od zadatka. Učestvovanje u ovom procesu je samo dodatno učvrstilo moje divljenje ka inicijativi ‘Dabar’. Poslije ovakvog iskustva, jedva čekam da u praksi provjerimo koliko će izabrani zadaci biti zanimljivi učesnicima lokalnih takmičenja u preko 75 država širom svijeta”, kaže Šuković za “Vijesti”.
Udruženje “Tinker” koje u Crnoj Gori organizuje “Kengur” i “Dabar” takmičenja, osnovano je 2018. godine. Član je međunarodna organizacije Devoxx4Kids (Devoxx4Kids.org). Glavni cilj udruženja je podsticanje interesovanja, razvijanje i primjena znanja iz oblasti nauke i moderne tehnologije (STEM, ICT) kod djece i mladih, poboljšanje položaja djece i mladih kroz edukaciju, motivisanje djevojčica i djevojaka da se bave naukom, informisanje, kao i podizanje svijesti društva o pitanjima i problemima koja se tiču djece i mladih u svijetu naučnih i tehnoloških izazova.
Pokrovitelj “Dabar” takmičenja je Agencija za elektronske medije Crne Gore, a generalni sponzor Erste banka.
Organizatori takmičenja kazali su i da će za učenika iz Crne Gore, u toku jeseni biti održano više radionica na temu “Dabar” zadataka, a više podataka objavljeno je na zvaničnoj stranici dabar.me
Matematika olakšava život
Prije “Dabra”, crnogorski učenici su se već imali prilike oprobati u nadmetanju sličnog koncepta “Kengur”.
”Kengur” je, kao pilot takmičenje, prvi put organizovano lani, u Podgorici, Tuzima i Danilovgradu. Djeca iz tri opštine takmičila su se tada na tri jezika: CSBH (crnogorski-srpski, bosanski, hrvatski), na albanskom i engleskom. Tada se nadmetalo oko 200 učenika. Ove godine, “Kengur” je okupio 1.008 učenika iz osam gradova: Podgorice, Nikšića, Bijelog Polja, Pljevalja, Kolašina, Bara, Ulcinja i Kotora.
”’Kengur’ takmičenje slično ‘Dabru’, samo je za oblast matematike. Oduševljava me ideja da se matematika približi djeci kroz zabavne zadatke i nadam se razbije taj osjećaj da je ona bauk. Mislim da nismo ni svjesni koliko matematika može da bude i jeste primjenjiva u našoj svakodnevici i koliko može da nam olakša život”, kaže Šuković.
( Damira Kalač )