Vojni obavještajci nadzirali Lukovića?
Admiral u penziji Dragan Samardžić na Twiteru “prebirao” ko od visokih oficira pomaže novinaru da piše tekstove u kojima se on pominje
Bivši dugogodišnji načelnik Generalštaba Vojske Crne Gore, admiral u penziji Dragan Samardžić, na društvenim mrežama maltene je priznao da su obavještajno-bezbjednosne službe u Crnoj Gori pratile novinare kako bi identifikovale “krtice” iz redova sistema odbrane.
”Osnovano sumnjam da SL u pisanju članaka mog blaćenja, dragovoljno i u dužem periodu pomažu najmanje tri visoka oficira: penzionisani oficir iz takozvane ‘ekspoziture KGB’, penzionisani oficir sa ruskim kačketom - sada funkcioner Opštine Tivat i aktivni oficir VCG... Za ovog trećeg se 2010. izborih da ga pošaljemo na najviši nivo školovanja i nakon toga, postavimo na visoku funkciju u VCG. Inače, odavno je poznat službi kao ‘bliski saradnik’ Lukovića”, napisao je između ostalog Samardžić 12. avgusta na Twitteru.
Nekoliko sati kasnije izbrisao je spornu objavu, u kojoj je praktično saopštio da “služba” prati i operativno obrađuje novinara “Vijesti” Sinišu Lukovića i pokušava da utvrdi ko su njegovi izvori iz sistema odbrane.
”Ubjeđen sam da crnogorske službe ne prate nijednog novinara, pa ni gospodina Lukovića i lično bih osudio bilo koju takvu aktivnost”, kazao je juče za Vijesti admiral u penziji Samardžić.
Objašnjavajući zbog čega je izbrisao twit, saopštio je: “Nakon što me jedan pratilac, komentarom podsjetio kako je Ajzenhauer postupao sa prijateljima koji su ga izdali, izbrisao sam tvit i zaboravio na njih”.
Luković je, međutim, rekao da je izuzetno zadovoljan što je narastajuća nervoza zbog otvorene istrage o ulozi Samardžića u kontroverznim ratnim dešavanjima 1991. u Dalmaciji navela bivšeg načelnika Generalštaba “da počini izuzetno značajnu, ali suštinski glupu grešku”.
”I da na društvenim mrežama otvoreno prizna da sam ja kao novinar, koji se često bavi vojnim temama, bio (a vjerovatno i još uvijek jesam) predmet interesovanja i operativne obrade od strane ‘službe’”, rekao je Luković.
MO: Luković nije bio na mjerama
Iz Ministarstva odbrane, na čijem čelu je ministar Raško Konjević, tvrde da njihov Obavještajno-bezbjednosni direktorat nikada nije preduzimao bilo kakve mjere i radnje iz svoje nadležnosti u kontekstu Lukovića.
”Povodom Vaših pitanja, a u vezi sa novinarom Sinišom Lukovićem, obavještavamo Vas da prema imenovanom Obavještajno-bezbjednosni direktorat nikada nije preduzimao bilo kakve mjere i radnje iz svoje nadležnosti”, kazali su iz MO.
Objasnili su da su nadležnosti Obavještajno-bezbjednosnog direktorata propisane odredbama člana 5 Zakona o vojno-obavještajnim i bezbjednosnim poslovima (“Sl.list CG”, br.74/20), ali i da podrazumijevaju obavljanje kontraobavještajnih, obavještajnih i bezbjednosnih poslova.
”Dokumenta, koja nastaju u radu direktorata, a u vezi obavljanja kontraobavještajnih, obavještajnih i bezbjednosnih poslova, koji su specifični poslovi, označena su određenim stepenima tajnosti, shodno Zakonu o tajnosti podataka, budući da se radi o podacima čiju je tajnost potrebno zaštititi”, kazali su iz Službe za odnose sa javnošću MO.
ANB ne može ništa da kaže
Iz Agencije za nacionalnu bezbjednost (ANB) kojom rukovodi Savo Kentera, objasnili su da su podaci koji se odnose na ostvarivanje nadležnosti Agencije označeni stepenom tajnosti:
”Te bi objelodanjivanje istih predstavljalo kršenje odredbi Zakona o tajnosti podataka i Zakona o Agenciji za nacionalnu bezbjednost. Shodno navedenom, nismo u mogućnosti da dostavimo odgovore na proslijeđena pitanja”, odgovorili su iz Kenterinog kabineta.
Iz Vrhovnog suda objasnili su da se o tome da li je bio pod mjerama nadzora može interesovati Luković lično.
”Povodom pitanja koje ste nam uputili u vezi eventualnih mjera tajnog nadzora nad novinarom ‘Vijesti’ Sinišom Lukovićem u periodu od 2012. godine do danas, obavještavamo Vas da su takvi predmeti Vrhovnog suda označeni stepenom tajno. Napominjemo da svaki građanin ima pravo da se radi provjere podataka o mjerama tajnog nadzora obrati Agenciji za nacionalnu bezbjednost Crne Gore ili u konkretnom slučaju Direktoratu za bezbjednost u Ministarstvu odbrane Crne Gore, s obzirom na to da se, kako navodite u pitanju, radi o mjerama tajnog nadzora u skladu sa članovima 41h i 41j Zakona o odbrani Crne Gore”, kazali su iz Službe za odnose sa javnošću tog suda.
Iz Skupštinskog Odbora za bezbjednost i odbranu nije odgovoreno na pitanja ‘Vijesti’ o navodnom praćenju novinara Siniše Lukovića.
Na čelu OBD, za koji Luković vjeruje da ga je nadzirao, je civilno lice koje postavlja Vlada na predlog ministra odbrane.
Zakon propisuje da OBD “radi vršenja vojno obavještajnih, kontraobavještajnih i bezbjednosnih poslova... može prikupljati podatke o licima koja su zaposlena ili po bilo kom osnovu angažovana u Ministarstvu i Vojsci”, kao i da može koristiti posebne mjere nadzora (tajni nadzor, snimanje i praćenje) “prema licima zaposlenim u Ministarstvu, licima u službi u Vojsci i sa njima povezanim licima”.
Kada su u pitanju civili kakvi su i novinari, OBD ne bi smio da se bavi njihovim nadzorom, praćenjem i snimanjem, već je za to i dalje nadležna ANB.
Čak u u slučaju sprovođenja “posebnih mjera nadzora” prema licima iz sistema odbrane, OBD bi za to, prethodno po pravilu, morao da dobije formalnu saglasnost predsjednika Vrhovniog suda ili Vijeća sudija Vrhovnog suda, a tako prikupljene informacije da prezentira članovima Savjeta za odbranu i bezbjednost.
Samardžić je sporni tvit napisao, pa obrisao na dan kada su “Vijesti” objavile odgovor Siniše Lukovića bivšem načelniku Generalštaba, koji je novinara prethodno optužio da po nečijem nalogu piše tekstove kojima ga navodno pokušava diskreditovati i dovesti u vezu sa kontroverznim ratnim dešavanjima u jesen 1991. u Dalmaciji, kada je Samardžič kao oficir Jugoslovenske Ratne mornarice bio komandant jednog od ratnih brodova koji su učestvovali u sukobima u Dalmaciji.
Samardžić je demantovao da je sa broda kojim je on komandovao pucano po Splitu i okolnim ostrvima, ali je Specijalno državno tužilaštvo koje vodi glavni specijalni tužilac Vladimir Novović, nakon teksta u Vijestima formiralo krivični predmet protiv Samardžića, zbog njegove moguće uloge u ratnim zločinima protiv civilnog stanovništa počinjenih u jesen 1991. u Dalmaciji.
Vijesti su 7. avgusta objavile tekst o Samardžićevoj ulozi u napadu Taktičke grupe “Kaštela” na ciljeve u gradu Splitu i najbližoj okolini, 15. novembra 1991.
Ratni brodovi u sastavu TG “Kaštela”, među kojima je bila i raketna topovnjača RTOP - 406 pod komandom tada poručnika fregate Dragana Samardžića, su iz odmazde za to što su hrvatske snage noć ranije improvizovanim torpedom pogodile i teško oštetile patrolni čamac PČ-176 kojom prilikom su poginula trojica pripadnika JRM, u ranim jutarnjim satima 15. novembra 1991. napale i granatirale ciljeve u Splitu i na obližnjim ostrvima.
Tada su brodovi JRM pogodili i brojne civilne objekte, ubivši dvoje civila, povrijedivši njih pet i ranivši jednog pripadnika hrvatskih oružanih snaga, a na civilnim i kulturno-istorijiskm objektima u Splitu nanesena je velika materijalna šteta. Zbog toga je pred hrvatskim sudovima procesuiran 31 pripadnik JRM (većina njih u odsustvu jer su bili nedostupni hrvatskom patrvosuđu) i 1993. osuđen na dugotrajne zatvorske kazne.
Među njima je bilo više komandanata i drugih članova posade ratnih brodova iz sastava TG “Kaštela” zbog njihovog napada na Split. Među procesuiranima se, međutim, nije našlo ime Dragana Samardžića i njega hrvatske vlasti oficijelno, po javnosti dostupnim listama osumnjičnih za ratne zločine u toj državu, nikada nisu istraživale zbog toga što je kao komandant RTOP-406, radio u jesen 1991. po Dalmaciji.
Prije objavljivanja teksta novinar ‘Vijesti’ pozvao je admirala u penziji i ponudio mu da odgovori na pitanje u vezi svoje uloge u napadu brodova JRM na Split 15. novembra 1991. On je rezolutno odbio da to učini.
”Ne želim da odgovaram na bilo koja vaša pitanja”, istakao je Samardžić, iako je samo dan ranije na Tviteru prozvao novinara “Vijesti” i saopštio da je spreman da objavi sve u vezi svih kontroverznih aspekata svoje karijere i službe, posebno u zadnjih 15 godina.
Nadležnost OBD nijesu novinari
U objavljenim tvitovima Samardžič je, najvjerovatnije, mislio na vojno-obavještajnu službu, odnosno Obavještajno-bezbjednosni direktorat Ministarstva odbrane koji je ustanovljen izmjenama Zakona o odbrani, donesenim početkom 2012. kada je bio na poziciji načelnika Generalštaba VCG.
Do tada je obavještajno-bezbjednosne poslove i za potrebe sistema odbrane obavljala civilna tajna služba - Agencija za nacionalnu bezbjednost nad kojom kontrolu ima Skupština Crne Gore.
Kontrolu nad vojnom obavještajno-bezbjednosnom službom (OBD), međutim, direktno nema niti jedna civilna institucija, a što je u vrijeme donošenja izmjena Zakonja o odbrani kritikovala opozicija i dio javnosti. Tada je ukazivano na moguće zloupotrebe od još jedne nove i nekontrolisane tajne službe koja se pritom, dodatno pokriva oreolom “ugrožavanja Vojske i Ministarstva odbrane”.
Prema članu 41 Zakona o odbrani, vojno obavještajni, kontraobavještajni i bezbjednosni poslovi koji se obavljaju u Ministarstvu obuhvataju planiranje, koordinaciju, upravljanje, usmjeravanje i kontrolu vojno-obavještajnih, kontraobavještajnih i bezbjednosnih poslova u Ministarstvu i Vojsci, zatim prikupljanje, obradu i dokumentovanje podataka i informacija o oružanim snagama i odbrambenim sistemima drugih država, kao i drugim aktivnostima u inostranstvu koje su od značaja za odbranu Crne Gore...
U njihovoj nadležnosti je i prikupljanje, obrada i dokumentovanje podataka i informacija o namjerama, mogućnostima i planovima djelovanja fizičkih lica, grupa i organizacija u zemlji kojima je cilj ugrožavanje Ministarstva i Vojske, kao i preduzimanje mjera za otkrivanje, praćenje i suprotstavljanje takvim aktivnostima, ali i prikupljanje podataka o krivičnim djelima sa elementima organizovanog kriminala usmjerenim protiv Ministarstva i Vojske kad se kao učinioci tih djela pojavljuju zaposleni u Ministarstvu i lica u službi u Vojsci, zatim vršenje bezbjednosnih provjera lica angažovanih po bilo kom osnovu u Ministarstvu i Vojsci, ali i bezbjednosnu zaštitu lica, objekata, sredstava i aktivnosti, kao i obavljanje drugih bezbjednosnih poslova u Ministarstvu i Vojsci.
Zakon propisuje da se tim poslovima bavi posebna “organizaciona cjelina Ministarstva odbrane”, odnosno u međuvremenu formirani Obavještajno - bezbjednosni direktorat.
Luković: Ako sam ja prijetnja, neka stave ključ u bravu Vojske i MO
Luković je ocijenio da je Samardžić u svojim objavama nesumnjivo mislio na vojnu obavještajno-bezbjednosnu službu OBD:
”Koja je pod diskutabilnim okolnostima, uvedena izmjenama Zakona o odbrani upravo za vrijeme njegovog mandata na čelu Generalštaba VCG - početkom 2012”.
”Serijom tvitova koje je napisao, on je nesvjesno, otvorio Pandorinu kutiju, priznavši da OBD sam ili u saradnji sa civilnom ANB, prati novinare i pokušava ustanoviti ko su njihovi izvori, a što bi trebalo da zabrine cijelo društvo zbog činjenice da tajne službe u ovoj državi, a pogotovo OBD, djeluju bukvalno bez ikakve civilne kontrole. Sada te institucije od mene traže da im vjerujem na riječ da me ne prate i prikupljaju informacije o meni i mojim izvorima, iako je bivši dugogodišnji prvi čovjek VCG javno priznao da ‘služba’ upravo to radi kada sam ja u pitanju. Uz to je admiral priznao i da je po njemu, VCG, puna nepouzdanih i oficira koji začas ‘okreću ćurak naopako’ ili rade za strane države. Tek naknadno je Samardžić izgleda, postao svjestan što je učinio, pa je par sati kasnije, izbrisao ove tvitove”, rekao je Luković.
Pitao je i zašto je to uradio, ako u objavama nema ničeg spornog ili skandaloznog kao što bi to bilo praćenje novinara od strane vojne tajne službe.
”Nadam se da će ovo zainteresovati i članove Odbora za obranu i bezbjednost Skupštine Crne Gore, kao i predstavnike medijskih udruženja i NVO koje se bave ljudskim pravima, da se konačno utvrdi da li je Ministarstvo odbrane preko svog OBD-a i praćenja novinara prekoračilo ovlaštenja iz Zakona o odbrani ili sam pak ja kao novinar toliko jaka bezbjednosna prijetnja za sistem odbrane u Crnoj Gori da samo moja pisanja ugrožavaju Ministarstvo odbrane i Vojsku Crne Gore. Ako je ovo drugo u pitanju, onda je i za MO i za VCG bolje da ‘odmah stave ključ u bravu’ i prestanu se igrati vojske i rata, kada ih u njihovoj osnovnoj misiji ugrožava pisanje jednog novinara. Zamislite što bi im onda tek učinio neki pravi neprijatelj”, zaključio je Luković.
( Jelena Jovanović )