Lavirinti mržnje, teorija zavjera i nasilja

Dan nakon masovnog ubistva u Bafalu, u Njujorku prošlog maja, sajt za razmjenu video zapisa BitChute širio je desničarsku teoriju zavjere da je masakr takozvana “operacija pod lažnom zastavom” u cilju diskreditracije Amerikanaca koji vole oružje.

U tri od 15 nagledanijih snimaka na sajtu tog dana okrivljeni su američki savezni agenti umjesto pravog počinioca: tinejdžera rasiste koji se zakinjao da će “ubiti što je moguće više crnaca” prije nego što je pucao u njih 13 i usmrtio deset.

Među drugim popularnim snimcima aploudovanim na sajt su i oni u kojima se tvrdi da vakcine protiv kovida-19 izazivaju rak “koji vas bukvalno pojede” i šire tvrdnje da je osnivač Majkrosofta Bil Gejts izazvao globalnu nestašicu hrane za bebe.

BitChute je doživio procvat nakon što su sajtovi poput Jutjuba, Tvitera i Fejsbuka pojačali pravila za borbu protiv dezinformacija i govora mržnje. Rivalski sajt Odysee takođe bilježi rast. Oba sajta se predstavljaju kao bedemi slobode govora i na čelu su alternativnog medijskog sistema koji milionima ljudi prenosi ideje, nekada smatrane marginalnim.

Rojters ističe da pretragom glavnih tema na ova dva sajta gledaoci ulaze u lavirint teorija zavjere, rasističkih uvreda i nasilja. Na osnovu podataka firme Similarweb SMWB.N. njihova poblika je značajno porasla od 2019. godine i predstavljaju je uglavnom mladi muškarci.

Šteta se manifestuje u stvarnom svijetu

Onlajn dezinformacije, mada obično legalne, dovode do štete u realnom svijetu, navodi britanska agencija.

”Platforme poput BitChute i Odysee imaju seizmički uticaj na scenu dezinformacija”, kazao je za Rojters Džo Onbdrak iz Logically, britanske kompanije koja sarađuje sa vladama i drugim organizacijama za ublažavanje štete od dezinformacija. Ovi sajtovi su, kako je on kazao, postali prvo odredište za teoretičare zavjera koji žele da objave snimak.

Iz BitChutea i Odyseea kažu da poštuju zakon tako što, na primjer, uklanjaju materijal koji je povezan sa terorizmom, i da imaju pravila koja zabranjuju rasistički i sadžaj koji podstiče na nasilje. Istovremeno, kompanije brane pravo ekstremista da izraze svoje stavove na njihovim sajtovima i umanjuju važnost njihovog sadržaja.

”BitChute Norts Star je sloboda govora, što je okosnica slobodnog i demokratskog društva”, navodi se u saopštenju te kompanije za Rojters. Iz Odysee su kazali da desničarski i sadržaj teorija zavjere ne definiše platformu, za koju tvrde da je fokusirana na naučne i tehnološke videozapise.

Uprkos navodima, korisnici redovno objavljuju otvoreno rasističke snimke i komentare u kojima pozivaju na nasilje, ističe Rojters.

Sve platforme društvenih medija objavljuju standarde u kojima navode da ne prihvataju ekstremni ili huškački sadržaj, kazao je Kalum Hud iz Centra za suprotstavljanje digitalnoj mržnji u Londonu. “Pravo pitanje je: Da li ispunjavaju te standarde? U slučaju sajtova BitChute i Odysee, odgovor je kategorično ne”.

Pojedini istraživači tvrde da je zahvaljujući labavim kontrolama i pravilima na ovim sajtovima dostupan materijal koji bi ostali rutinski odbili.

”Bafalo i Buča se nijesu desili”

Najgledaniji zapisi povodom napada u Bafalu na BitChuteu i Odyseeu sugerišu da se masakr uopšte nije dogodio. U tri od najgledanijih deset snimaka na sajtu Odysee tvrde da su preživjeli i svjedoci zapravo glumci. “Stigao je dan naplate u getu”, glasio je jedan od komentara. U drugom snimku brane se rasističke teorije koje su motivisale napadača. Jedan gledalac je napadača opisao kao “patriotu” a žrtve kao “glupe crn...e”.

Prvi rezultat pretrage za “COVID” na BitChute je kratki film nazvan “Plandemic”. Film je zabranjen na Jutjubuu i Fejsbuku zbog potencijalno škodljivih dezinformacija, uključujući i tvrdnju da “nošenje maske aktivira sopstveni virus” i narušava zdravlje. U drugim snimcima iznose se tvrdnje da vakcine sadrže opasne nanočestice ili da imaju neželjene pojave koje su poput “nuklearne bombe”.

Slična je situacija za zločinima u rusko-ukrajinskom ratu. U devet od vodećih deset rezultata pretraga na BitChute za “masakr u Buči” navodi se da su ubistva ukrajinskih građana prevara u cilju većeg uključivanja Amerike, ili da su počinioci ukrajinski vojnici, britanski agenti ili “nacisti”.

BitChute i Odysee nijesu jedini sajtovi koji šire dezinformacije. Giganti društvenih mreža poput Fejsbuka i Jutjuba takođe imaju problema da ograniče takav sadržaj, ali su oni pristupili agresivnijoj politici moderiranja sadržaja.

Direktnija konkurencija BitChuteu i Odyseeu je Rumble, veći sajt za razmjenu videozapisa koji privlači desničarske korisnike. Rumble se takođe predstavlja kao zagovornik slobode govora i sadrži hiljade snimaka u kojima se promovišu teorije zavjere. Međutim, Rumble ima mejnstruim ambicije i bolju finansijsku podršku, a kompanija moderira sadržaj dovoljno da bi bila prihvatljiva za “app store” kojima upravljaju Apple i Google - što je ključni pokretač rasta svakog digitalnog poslovanja.

BitChute i Odysee nijesu jedini sajtovi koji šire dezinformacije. Giganti društvenih mreža poput Fejsbuka i Jutjuba takođe imaju problema da ograniče takav sadržaj, ali su oni pristupili agresivnijoj politici moderiranja sadržaja

Osnovan 2013. od strane Krisa Pavlovskog, kanadskog preduzetnika, Rumble je počeo kao centar za prikupljanje viralnih video snimaka o djeci i životinjama. Do 2020. Pavlovski je iskoristio raspoloženje protiv velikih tehnoloških kompanija kako bi privukao istaknute desničarske komentatore, a sljedeće godine je dobio finansijsku podršku milijardera Pitera Tila, uticajnog republikanca.

Danas, Rumble nudi kombinaciju ljubimaca i politike. Iz kompanije su saopštoli da platforma nudi “široki izbor informacija”, uključujući i kanal sa sadržajem agencije Rojters. Portparol Rojtersa je kazao da je Rumble klijent koji plaća za objavljivanje Rojtersovog sadržaja.

Iz Rumblea tvrde da njihova publika raste brzo jer vjeruju odraslim ljudima “da će sami formirati svoje mišljenje nakon što čuju sve strane”. Ta platforma međutim ograničava ekstremni govor. Pretraga rasističkih izraza na Rumblu daje poruku “nema nađenih snimaka”.

Istra pretraga na BitChute i Odysee daje stotine rasističkih snimaka. Osnivač sajta BitChute izvršni direktor Rej Vehej i jedan od osnivača Odysee Džeremi Kofman smatraju da su njihove kreacije bezbjedna zona za slobodu govora - nezavisno od tog koliko je njihova sadržaj netačan ili gnusan.

Priča sajta Odysee počinje sa američkim ekcentrikom koji voli da igra frizbi i koji je pokušao da finansira sajt osmišljavanjem nove kriptovalute. BitChute ima korijene na sjeveru Tajlanda, gdje je jedan Britanac odlučio da učini nešto povodom internet cenzure.

”Zlatno doba interneta bez cenzure”

Vahej, 45, je softver dizajner koji živi u predgrađu Čiang Mai. Prije nego što je osnovao BitChute, Vehej je pravio animacije za dječje pjesme za jedan Jutjub kanal. Te animacije se takođe nalaze na sajtu BitChute u kategoriji “obrazovanje” gdje su i snimci o “kemtrejlovima” - teoriji zavjere da vlade tajno posipaju toksine iz letjelica - i snimak sa bezbjednosne kamere maskiranog muškarca koji puca u glavu prodavaču u Brazilu.

Vahej nije želio da govori za Rojters, ali se u jednom od nedavno snimljenih razgovora sa korisnicima prisjetio “zlatnog doba” kada je internet imao manje ograničenja. “Djeluje mi da se kako cenzura raste društvo sve više cijepa”, kazao je on.

Vahej je kazao da je bio šokiran kada se njegova “platforma vinula kao raketa”. “Bilo je nevjerovatno. “Sljedećeg dana, morao samo da povećavam kapacitete. I narednog dana ponovo”.

Istraživači vjeruju da platforma svoj uspjeh duguje poznatom američkom teoretičaru zavjere Aleksu Džonsu. Njegova emisija “Infowars” objavljena je na BitChute krajem 2017. godine i stekla je popularnost nakon što su Jutjub i druge platforme izbacile Džonsa naredne godine.

Između ostalog, Džons je zagovornik teorije da je masakr u školi Sendi Huk 2012. godine prevara. Dvadesetoro djece i šest zaposlenih su ubijeni; a Džons je trvdio da su njihove porodice glumci i da je pucnjava lažna operacija koju je spovela vlada koja želi da zaplijeni oružje građanima. Danas, slične teorije kruže u vazi sa napadom u Bafalu.

Porota u Teksasu nedavno je naredila da plati 50 miliona odštete roditeljima jednog djeteta ubijenog u napadu.

U jednom intervjuu iz decembra prošle godine, Vahej je kazao da često na BitChute čuje stavove sa kojima se ne slaže, “ali to je dio prihvatanja suštine slobode govora”. Za Endija Munariza, 53-godišnjeg telekomunikacionog eksperta i jednog od suosnivača kompanije to je bilo previše. On je u januaru 2019. dao ostavku, uznemiren zbog pravca u kojem ide BitChute.

”Bez obzira na to kakve ste smjernice zajednice postavili, ili koliko ste naporno radili na uređivanju i kontroli, neprihvatljivi sadržaj će i dalje doći na platformu pod maskom ‘slobode govora’”, rekao je Munariz za Rojters. “Zašto prihvatiti tu borbu? Namjera BitChutea nije da bude odredište za nepoželjan sadržaj, ali u stvarnom svijetu to se dešava”.

Ubica iz Bafala je uživo prenosio njegov krvavi pohod na Twitchu, platformi koja je u vlasništvu Amazon AMZN.O, koja je snimak brzo uklonila. Međutim, ponovo je objavljen na BitChute, gdje je ostao danima prije nego što je uklonjen.

Mada su u Evropi medijske regulatorne agencija tražile da BitChute zaštiti javnost od “škodljivog sadržaja”, Rojters je utvrdio da su snimci na BitChute koji su blokirani u Evropi dostupni u SAD gde je zaštita slobode govora za društvene medije naročito snažna. Pored ustavne zaštite, član 230 Zakona o pristojnosti u komunikaciji iz 1996. propisuje da se kompanije društvenih medija ne mogu smatrati zakonski odgovornim za sadržaj koji korisnici objavljuju na njihovim platformama.

Među sadržajem koji je blokiran u Britaniji, ali je i dalje dostupan u Americi su snimci sa svastikom u kojima se napadaju Jevreji i crnci i montaže Adolfa Hitlera sa natpisima “Potreban si nam sada - srećan rođendan moj fireru”.

BitChuteov onlajn saobraćaj je porastao za 63% u 2021. u odnosu na prethodnu godinu, na 514 miliona posjeta. Poređenja radi, to je dvostruko više od online publike MSNBC.com, veb stranice kablovskog informativnog kanala poznatog po ljevičarskim domaćinima.

Finansijski problemi

Ali BitChuteov model finansiranja djeluje krhko. U decembarskom intervjuu, Vahej je rekao da je odbio investitore jer nije želio da pravi kompromis u pogledu slobode govora. Rekao je da je uglavnom pokrivao svoje mjesečne tekuće troškove od 50.000 dolara kroz donacije i pretplate. Sajt takođe ima neke reklame.

Odisee je privukao 292 miliona posjeta prošle godine, ali je krenuo drugačijim putem.

Odisee je izrastao iz kompanije pod nazivom LBRI, koju je 2015. osnovao Džeremi Kaufman, američki tehnološki preduzetnik i radikalni libertarijanac koji je finansirao LBRI kreiranjem sopstvene kriptovalute.

Kauffman, 37, živi u Nju Hempširu, gde vodi dugotrajnu kampanju za američki Senat. Njegova tvrdolinijaška verzija partijske antivladine filozofije uključuje ukidanje Federalnih rezervi, Službe unutrašnjih prihoda i zakona o dečijem radu.

Kaufman takođe objavljuje provokativne izjave na Tviteru. “Biti nevakcinisan i biti crnac su stvari izbora”, napisao je na Tviteru u avgustu 2021, sa slikom Majkla Džeksona. On je za Rojters rekao da je tvit “bio šala”.

”Bez obzira na to kakve ste smjernice zajednice postavili, ili koliko ste naporno radili na uređivanju i kontroli, neprihvatljivi sadržaj će i dalje doći na platformu pod maskom ‘slobode govora’”, rekao je Munariz za Rojters. “Zašto prihvatiti tu borbu? Namjera BitChutea nije da bude odredište za nepoželjan sadržaj, ali u stvarnom svijetu to se dešava”

Odysee je nastao iz LBRI-a 2020. godine, a naredne godine je dobio i novog izvršnog direktora. Kaufman je ostao na čelu LBRI-a, ali Odyseeom sada upravlja Džulijan Čandra, koji je radio za TikTok.

On je za Rojters rekao da želi da Odisee bude profitabilna platforma koja služi većoj, mejnstrim publici, prevazilazeći Kaufmanovu libertarijansku politiku i njegovu originalnu viziju sajta za dijeljenje video zapisa. Odisee nastoji da poveća prihod kroz oglašavanje i premium pretplate bez oglasa.

Odyseejev saobraćaj je eksponencijalno porastao.

Odysee i dalje tvrdi da je bedem slobode govora. Kada je Jutjub prošle godine uklonio nekoliko video snimaka koji osuđuju navodna kršenja ljudskih prava od strane Kine protiv ujgurskih muslimana, Odysee je obezbijedio alternativni dom. Isto je uradio i za RT i Sputnjik nakon što su Jutjub i Fejsbuk blokirali ruske kanale u martu. U objavi na Tviteru, kompanija je navela: “Ne zabranjujemo nijednu informativnu mrežu. To je klizav teren”.

Čandra priznaje da postoji desničarski ekstremistički sadržaj kao i teorije zavjere na njegovom sajtu, ali tvrdi da to ne definiše platformu. On je kazao da kompanije uklanja sadržaj koji promoviše terorizam, mržnju ili nasilje prema grupama.

Ipak Odysee ostaje dom za neonaciste. Džozef Džordan, koji producira snimke pod pseudonimom “Erik Strajker”, jedan je od osnivača rasističke Nacionalne partije pravde. U njegovim snimcima na sajtu Odysee on veliča Hitlera, negira da se holokaust dogodio i zalaže se za rasističke politike.

”Zbog čega tačno želite da izbrišem tu osobu? On nije prekršio nijedan zakon”, kazao je Čandra. “Ako vam se kanal ne dopada, onda ga ne gledajte. To je vrlo prosto”.

( Nada Bogetić )