Kineski špijuni mijenjaju pravila „igre”

Izgledalo je kao radnja u jednoj od epizoda televizijske špijunske serije “Biro”. Visoki francuski obavještajni zvaničnik poznat kao Henri M. raspoređen je u Peking, gdje se zaljubio u ambasadorovu prevoditeljku i počeo da prosljeđuje tajne informacije neprijatelju.

Ubrzo nakon toga, on je vraćen u Francusku i 2020. godine osuđen je na osam godina zatvora zbog prosljeđivanja informacija stranoj sili - iako je to krivično djelo počinio dvije decenije ranije. Drugi agrent, poznat kao Pjer Mari H., koji je nastavio da špijunira za Kinu do hapšenja 2017. godine, na istom suđenju je osuđen na 12 godina.

Oštre kazne agentima i odluka Francuske da ukaže na njihove aktivnosti održavajući suđenje, odražava sve veću zabrinutost Evrope da razmjere kineskih špijunskih operacija rastu i da predstavljaju veću prijetnju od one u Rusiji.

”Kineski obavještajni operativci su u rangu s Rusima”, kazao je bivši evropski predstavnik CIA, američke obavještajne agencije.

”Kineske najbolje operacije su sada u rangu ruskih najboljih operacija”, potvrdio je jedan zapadni obavještajni zvaničnik. Neke od njih su “izuzetne... u smislu strpljenja”, kazao je drugi.

Kina je već poznata po naprednim sajber napadima, poput hakerskog napada na Majkrosoft 2021. godine u kojem je kompromitovano 30 000 organizacija na globalnom nivou i za koji su SAD, EU i Britanija navele da su ga sprovele kriminalne grupe koje rade za Peking. Kina je odbacila optužbe nazivajući ih “neosnovanim i neodgovornim”.

Kineske obavještajne aktivnosti su dostigle nivo sofisticiranosti koji se obično povezuje s ruskom špijunažom, kazalo je osam sadašnjih i bivših zapadnih obavještajnih zvaničnika, što dodatno zabrinjava Zapad.

”Rusi se bave špijunažom još od vremena cara (prije Sovjetskog Saveza), oni prosto uživaju u tome”, kazao je Aleks Janger, bivši šef MI6, britanske obavještajne službe. “Tradicionalno Kinezi su bili slabiji u ljudskim špijunskim aktivnostima, ali brzo uče”.

Uspon tajnih aktivnosti kineske vladajuće Komunističke partije je, prema riječima Kena Mekaluma šefa britanske unutrašnje obavještajne službe MI5 i Kristofera Vreja direktora FBI, izazov koji “mijenja pravila igre”.

”Ne dižemo paniku bez razloga”, kazao je Mekalum na zajedničkoj konferenciji s Vrejom u julu u Londonu. Njegovo upozorenje treba shvatiti ozbiljno imajući u vidu da je izrečeno u trenutku ruskog napada na Ukrajinu, najveće bezbjednosne prijetnje u Evropi u posljednjoj generaciji.

Budući da se kineske špijunske tehnike umnogome razlikuju od ruskih, zapadne agencije moraju da promijene pristup kontraobavještajnim aktivnostima.

Kristinu Li, pravnicu iz Britanije, ove godine je izdvojila MI5 kada je preduzela neuobičajen korak i izdala javno upozorenje da je on “agent od uticaja” za Kinu, mada njeni navodni prokineski prestupi nijesu bili kriminalne prirode.

”Kineska špijunaža nije čak ni varijanta ruskog pristupa”, kazao je drugi obavještajni zvaničnik. “Sama definicija kineskog agenta može biti teška.”

Zvaničnici kažu da se za ruske operacije u inostranstvu i dalje tradicionalno angažuju elitni agenti, obučeni špijunskim tehnikama kao što su šifrovana komunikacija, kako bi ostvarili određeni bezbjednosni cilj. Kina, međutim, ima šire ciljeve počev od političkog uticaja do dolaska u posjed trgovinskih ili tehnoloških tajni.

Razlika u špijunskim stilovima Kine i Rusije predstavljena je izrekom u kojoj su mete obavještajnih službi predstavljene kao zrna pijeska. Dok bi Rusi izronili s podmornicom noću i poslali malu grupu na plažu da donesu kantu pijeska, Kinezi bi poslali hiljade kupača u sred bijela dana da donesu veću količinu ili svako po jedno zrno pijeska.

”Ruska špijunaža je obično usko fokusirana, dok Kina koristi “cijeli društveni pristup”, kazao je jedan obavještajac. U kineskom obavještajnom zakonu iz 2017. godine zahtijeva se da “sve organizacije i građani podržavaju, pomažu i sarađuju s nacionalnim obavještajnim naporima”.

Ruska špijunaža takođe ima tendenciju da bude izuzetno rizična, čak i “nasilnička”, kazao je četvrti zvaničnik, navodeći kao primjer trovanje ruskog dvostrukog agenta Sergeja Skripalja u Engleskoj 2018.

”Rusi znaju biti nespretni, prilično arogantni, a ponekad djeluju kao da imaju “uhvati me ako možeš” mentalitet, dok bi Kinezi radije izbjegli svaku vrstu špijunskog skandala jer žele da sačuvaju dobre bilateralne odnose”, dodao je bivši agent CIA.

Razlika u stilovima dvije zemlje prikazana je izrekom koju zapadni zvaničnici često navode, a u kojoj su mete obavještajnih službi predstavljene kao zrna pijeska. Dok bi Rusi izronili s podmornicom noću i poslali malu grupu na plažu da donesu kantu pijeska, Kinezi bi poslali hiljade kupača u sred bijela dana da donesu veću količinu ili svako po jedno zrno pijeska.

Rezultat, prema riječima Nikolasa Eftimijadesa, eksperta za Kinu i bivšeg CIA zvaničnika, jeste “nova paradigma o tome kako se sprovode obavještajne aktivnosti”.

Takve taktike mogu dovesti do nekoordinisane špijunaže, kazali su zapadni zvaničnici, s više kineskih agenata koji ponekad pristupaju istoj meti. Ipak, to je često efikasno.

Prema jednoj američkoj procjeni kineska špijunaža svake godine ukrade američku intelektualnu svojinu u vrijednosti od 600 milijardi dolara. Kina odbacuje ove navode. EU procjenjuje da je ukupna krađa intelektuelne svojine svake godine košta 50 milijardi eura i rezultira gubitkom 671 000 radnih mjesta.

Dodatni izazov, prema riječima zvaničnika, jeste identifikovati tačno ko je kineski špijun, a pritom ne koristiti rasno profilisanje potencijalnih osumnjičenih.

Ponovo, razlika u odnosu na Rusiju je upečatljiva. Evropske prijestonice su protjerale preko 600 ruskih diplomata i navodnih špijuna od kako je Moskva ove godine pokrenula invaziju na Ukrajinu.

Međutim “slična situacija s Pekingom bila bi znatno teža”, kazali su zvaničnici jer odnos između kineske države i njenih aktera može biti slab i fluidan.

Pojedini kontraobavještajni zvaničnici takođe vjeruju da analogija sa “zrnima pijeska” može biti pogrešna jer zamagljuje skorije, sofisticiranije aktivnosti Kine.

Nezavisno od pristupa, zapadne agencije se bore da izađu na kraj s velikom količinom slučajeva.

FBI je saopštio da otvara novu istragu o kineskoj špijunaži svakih 12 sati dok se broj slučajeva MI5 povećao za sedam puta u odnosu na 2018.

”Vrej, šef FBI, je kazao: “Razmjeri kineskih napora oduzimaju dah”.

Prevod: N. Bogetić

( “Fajnenšl tajms” )