Svjetski lideri pozivaju da se prekinu sukobi između Jermenije i Azerbejdžana

Svjetski lideri pozvali su na hitan prekid neprijateljstava između Jermenije i Azerbejdžana nakon što je skoro 100 vojnika stradalo u najsmrtonosnijim sukobima između dva kavkaska susjeda od završetka rata 2020. godine oko otcijepljenog regiona Nagorno-Karabaha.

Ministarstvo odbrane Azerbejdžana je 13. septembra saopštilo da je izgubilo 50 vojnika u sukobima, dok je Jermenija saopštila da je najmanje 49 njenih vojnika poginulo u najnovijem izbijanju nasilja u regionu, što je navelo Sjedinjene Države, Rusiju i Ujedinjene nacije da pozovu obje strane na prekid borbi. Ali rano ujutro 14. septembra, Ministarstvo odbrane Jermenije optužilo je Azerbejdžan da je nastavio granatiranje.

Generalni sekretar Ujedinjenih nacija Antonio Gutereš pozvao je obje strane na hitnu deeskalaciju tenzija, pozivajući ih da "pokažu maksimalnu uzdržanost i riješe sva otvorena pitanja kroz dijalog i u okviru postojećih formata", rekao je portparol Stefan Dižarik 13. septembra.

Državni sekretar SAD Entoni Blinken razgovarao je telefonom sa jermenskim premijerom Nikolom Pašinjanom i predsjednikom Azerbejdžana Ilhamom Alijevim. Njegov portparol Ned Prajs rekao je da će se Vašington "zalagati za trenutni prekid borbi i mirovno rješenje" između susjeda dok je Filip Riker, američki diplomata koji je nedavno bio zadužen za početak pregovora o Kavkazu, boravio 13. septembra u azerbejdžanskoj prijestonici Bakuu u ranije zakazanoj posjeti.

Blinken je rekao Alijevu i Pašinijanu da sukob nije "ničiji interes" i "pozvao ih da učine sve što mogu da se povuku iz sukoba i vrate razgovorima o trajnom miru". Kremlj je 13. septembra saopštio da ruski predsjednik Vladimir Putin čini sve što može da pomogne u deeskalaciji neprijateljstava. "Predsjednik čini sve napore da doprinese deeskalaciji tenzija na granici. Ovi napori se nastavljaju", rekao je portparol Kremlja Dmitrij Peskov na brifingu za novinare.

Blinken je rekao da je "uvijek postojala zabrinutost" u vezi sa ulogom Moskve u mirovnom procesu, ali je dodao: "Ako Rusija zaista može da iskoristi sopstveni uticaj da smiri situaciju... to bi bila pozitivna stvar".

Jermenska vlada je ranije saopštila da će se pozvati na sporazum o saradnji sa Moskvom i apelovati na Organizaciju ugovora o kolektivnoj bezbjednosti (ODKB) - regionalni bezbjednosni blok koji predvodi Rusija - kao i Savjet bezbjednosti UN. ODKB, koji uključuje Jermeniju, ali ne i Azerbejdžan, sastao se virtuelno 13. septembra da bi razgovarao o situaciji. Poslije sastanka, pres-služba bjeloruskog predsjednika saopštila je da bi generalni sekretar ODKB mogao da ode u zonu sukoba. Putovanje je predloženo kao jedan od koraka koji se može odmah preduzeti da bi se situacija ublažila.

Generalni sekretar ODKB Stanislav Zas iskoristio bi putovanje da pripremi detaljan izvještaj. Drugi predlog bi bio formiranje radne grupe od osoblja Sekretarijata ODKB i Zajedničkog štaba ODKB za analizu situacije i izradu predloga, navodi se u saopštenju ODKB.

Ranije, 13. septembra, Rusija je saopštila da je posredovala u prekidu vatre između dvije strane, ali je Azerbejdžan optužio snage etničkih Jermena za kršenje sporazuma. Portparol jermenskog ministarstva odbrane Aram Torosian negirao je optužbe.

Torosian je rekao da azerbejdžanske oružane snage nijesu prestale da granatiraju položaje trupa etničkih Jermena, naselja i infrastrukturu "ni minut". Ali on je rekao da je granatiranje u nekim pravcima značajno oslabilo. Ministarstvo odbrane Azerbejdžana saopštilo je ranije da njegove snage odgovaraju na jermenske "provokacije" i demantovale tvrdnje da su pogodile civilnu infrastrukturu.

Dvije strane su vodile 44-dnevni rat krajem 2020. u kojem je poginulo više od 6.500 ljudi i koji se završio prekidom vatre uz posredovanje Moskve, a Azerbejdžan je povratio kontrolu nad svim okruzima oko Nagorno-Karabaha, kao i velikim djelovima teritorije unutar bivše autonomne oblasti.

Oko 2.000 pripadnika ruskih mirovnih snaga raspoređeno je u regionu da nadgledaju primirje. Region Nagorno-Karabah, uglavnom naseljen Jermenima, koji je imao status autonomne oblasti u okviru Sovjetskog Azerbejdžana, proglasio je nezavisnost od Bakua usred raspada Sovjetskog Saveza, što je izazvalo rat 1992-94. koji je odnio oko 30.000 života, a raseljeno je stotine hiljade ljudi.

Taj rat je ostavio etničke Jermene iz Nagorno-Karabaha pod kontrolom većine regiona, kao i nekoliko susjednih okruga samog Azerbejdžana. Pregovori uz međunarodno posredovanje uz učešće Minske grupe OEBS-a - kojom kopredsjedavaju Sjedinjene Države, Rusija i Francuska - nijesu doveli do rezolucije.

( Radio Slobodna Evropa )