Bregzit u korijenu političkog haosa

Liz Tras saopštila je da podnosi ostavku na funkciju britanske premijerke u potezu koji je naglasio nestabilnost britanske političke scene otkako je glasanje za izlazak iz Evropske unije 2016. pokrenulo bitku za pravac zemlje.

Konzervativna partija, koja ima ubjedljivu većinu u parlamentu i ne mora da u naredne dvije godine sazove izbore, izabraće novog lidera 28. oktobra. U trci za novog britanskog premijera, petog u zadnjih šest godina, najvjerovatnije će se suočiti bivši ministar finansija Riši Sunak i bivša ministarka odbrane Peni Mordaunt, ali bi se takođe na velika vrata mogao vratiti i bivši premijer Boris Džonson, koji je smijenjen u julu nakon niza etičkih skandala.

Brzi sunovrat Trasove, koja je u srijedu ismijavana u parlamentu dok je pokušavala da odbrani svoj učinak, produbio je osjećaj haosa u Vestministeru i to u trenutku kada britanska ekonomija ide prema recesiji sa inflacijom na 40-ogodišnjem maksimumu, a milioni Britanaca pokušavaju da se izbore sa krizom troškova života.

Mediji i analitičari u kontinentalnoj Evropi, koji su do sada već navikli na politička previranja u Londonu - smatraju da je posljednji fijasko zapravo neizbježna posljedica projekta koji je od starta nije bio utemeljen u realnosti.

Francuski “Mond” smatra da je odluka o izlasku EU u korijenu aktuelne britanske krize. “Od referenduma, britanske vlade su demonstrirale, i to upečatljivo, da bregzit samo udaljava Ujedinjeno Kraljevstvo od obećane zemlje obnovljenog suvereniteta i nesputane slobode”, navodi francuski list i dodaje da “nijedna druga članica EU nije u takvom stanju”.

Novinarka njemačkog javnog servisa ARD, Anet Diter, takođe smatra da je aktuelna politička situacija rezultat britanske odluke da napusti evropski blok. Trasova je “sada treća liderka konzervativaca, poslije Tereze Mej i Borisa Džonsona, koja nije uspjela da ispuni obećanja bregzita”, navela je novinarka. Budući istoričari će korijen “aktuelnog ludila” u britanskoj politici naći u 2016. “Prvo, zato što je bregzit toliko trajno oštetio britansku ekonomiju da svaka dodatna neizvesnost tržišta dovodi do daleko većih turbulencija nego ikada ranije. Drugo, zato što su Bregzit i neracionalno viđenje suverene Velike Britanije koja može da funkcioniše sama u globalizovanom svijetu 21. vijeka, odvojeno od međunarodnog razvoja, označili početak kraja racionalnog razmišljanja na ostrvu”.

U Italiji - čiji je politički haos britanski “Ekonomist” nedavno uporedio sa onim u Britaniji - “Korijere dela sera” je naveo da nezavisno od toga kako se aktuelna “saga okonča”, kredibilitet Britanije je uništen. Novi debakl “je demaskirao postbregzitovsku iluziju o postojanju potpuno suverene države koja može ignorisati međunarodnu realnost. Niko više nije ostrvo”, navodi italijanski list.

Politički lideri su juče, uprkos tome što su pojedine evropske diplomate proteklih dana likovale zbog britanskog političkog haosa, učtivo izrazili saosjećanje i nadu da će novi britanski lider donijeti stabilnost u trenutku kada se Evropa suočava sa dvostrukom krizom ruske invazije na Ukrajinu i rasta cijena energenata.

Makron, za kojeg je Trasova kazala da nije jasno je li “prijatelj ili protivnik” kazao je da je važno da Britanije nađe stabilnost što je prije moguće. “Više od svega želimo stabilnost kazao je on novinarima uoči samita u Briselu. “Na ličnom nivou, uvijek mi je žao kada neki kolega odlazi”.

"Od referenduma, britanske vlade su demonstrirale, i to upečatljivo, da bregzit samo udaljava Ujedinjeno Kraljevstvo od obećane zemlje obnovljenog suvereniteta i nesputane slobode"

Irski premijer Majkl Martin istakao je bliske ekonomske veze Irske sa Britanijom i izrazio nadu da će Britanija izabrati novog premijera što je prije moguće. “Stabilnost je važna u ovim vremenima kada je u toku veliki rat na evropskom kontinentu”,

Predsjednik SAD Džo Bajden je zahvalio Liz Tras na partnerstvu oko niza tema uključujući i rusku agresiju na Ukrajinu. “SAD i Ujedinjeno Kraljevstvo su snažni saveznici i istrajni prijatelji - i ta činjenica se nikada neće promijeniti”.

Rusko ministarstvo inostranih poslova nije biralo riječi, navodeći da Britanija “nikada nije imala tako sramotnog premijera”. Portparolka ministarstva inostranih poslova Marija Zaharova, kazala je da će Trasova ostati zapamćena po “katastrofalnoj nepismenosti”.

Unutar Konzervativne partije, nakon još jednog političkog kraha, članstvo i pojedini poslanici su otvoreno izrazili očajanje zbog stanja u kojem se nalazi najuspješnija britanska politička stranka.

Na pitanje da li se mogu oporaviti od ovoga, jedan poslanik je za Rojters kazao: “Nikada, ni za milion godina”.

Istraživanje, sprovedeno ranije ove nedjelje, pokazalo je da članstvo želi povratal Borisa Džonsona, ali je prema kladionicama Riši Sunak favorit za novog lidera koji bi trebalo da bude proglašen u ponedjeljak veče.

”Šefe, nadam ste da ste uživali u odmoru. Vrijeme je za povratak”, objavio je konzervativni poslanik Džejms Dadridž na Tviteru sa porukom “vratite Borisa”.

Opoziciona Laburistička partija - i mnogi birači - pozivaju na održavanje opštih izbora. “Ona nije izglasana na izborima a sigurno je da britanski narod nije želio političke odluke koje je donijela”, kazala je za Rojters 50-godišnja Keli Rodžers. “Stoga, jedino ispravo je da ode. Ali, isto tako ona je simbol njene partije - to je apsolutni haos”.

( Nada Bogetić )