Nauka, religija i čovjekovo mjesto u univerzumu
Ovi proročki klasici povezuju nauku, tehniku i pripovijedanje. Kao pisac Klark je fantastičan u svojoj sposobnosti da nas natjera da iskusimo jezu kontakta sa nepoznatim i nesaznatljivim
Artur Čarls Klark (1917 - 2008) je bio britanski pisac, futurista, vizionar i pronalazač. Uz Isaka Asimova smatra se najpoznatijim piscem naučne fantastike, ali za razliku od njega Klark se čvrsto drži nauke i njenih realnih dometa i hipoteza. Glavne teme njegovih romana i priča su istraživanje kosmosa, mora i vremena, mjesto čovjeka u vasioni i posljedice ljudskih kontakata sa vanzemaljskim inteligencijama. Klarkove romane “Kraj djetinjstva”, “Susret s Ramom” i “Rajske vodoskoke” nedavno je objavila Čarobna knjiga. Ovi proročki klasici povezuju nauku, tehniku i pripovijedanje. Kao pisac Klark je fantastičan u svojoj sposobnosti da nas natjera da iskusimo jezu kontakta sa onim vanzemaljskim, nepoznatim i nesaznatljivim. Njegovi romani su vrhunac maštovitosti u naučnoj fantastici.
”Kraj djetinjstva” (prevod Mia Kefer) je Klarkov naučnofantastični roman iz 1953. godine. Priča prati mirnu invaziju vanzemaljaca na Zemlju od strane misterioznih Vrhovnika, čiji dolazak započinje decenije prividne utopije pod indirektnom vlašću vanzemaljaca, po cijenu ljudskog identiteta i kulture. Ovaj roman nastao je iz kratke priče “Anđeo čuvar”, koju je Klark proširio u roman 1952. godine, uključivši je kao prvi dio knjige “Zemlja i vrhovnici”. Roman “Kraj djetinjstva” je završen i objavljen 1953. godine, prvo izdanje je bilo brzo rasprodato, dobio je dobre kritike i on je postao Klarkov prvi uspješan roman.
Vanzemaljci, Vrhovnici, u ovom romanu su se iznenada pojavili iznad grada - intelektualno, tehnološki i vojno nadmoćniji spram ljudske rase. Pošto im namjere nijesu zle, postavili su vrlo malo zahtjeva: da se Zemlja ujedini, da se iskorijeni siromaštvo i da se okončaju svi ratovi. Čovječanstvo je, uz neznatan otpor, pristalo na to i tako je otpočelo zlatno doba. Ali po koju cijenu? Širenjem sveopšteg mira, čovjek je prestao da teži ka kreativnom ostvarenju i velika slabost zaposjela je ljudski rod. Onima koji se tome opiru postalo je jasno da Vrhovnici imaju neki svoj plan. I hoće li oni, dok se civilizacija primiče prelomnoj tački, dovesti do njenog kraja... ili početka?
Otkako je objavljeno ovo uznemirujuće djelo, o prvom kontaktu koji nije pošao onako kako bi trebalo, postalo je pravi klasik žanra. “Kraj djetinjstva” čitaoci i kritičari često smatraju Klarkovim najboljim romanom i opisuje se kao “klasik vanzemaljske književnosti”. Bilo je nekoliko pokušaja da se ovaj roman adaptira u film ili mini seriju. Reditelj Stenli Kjubrik pokazivao je za to interesovanje tokom šezdesetih, ali je umjesto toga sarađivao sa Klarkom na filmu 2001: Odiseja u svemiru (1968). Tema romana o transcendentnoj evoluciji takođe se pojavljuje u Klarkovoj seriji Odiseja u svemiru.
Roman “Susret s Ramom” (prevod Branko Vučićević), kao i “Kraj djetinjstva” je knjiga o bliskom kontaktu, čija je aktuelnost, kako godine prolaze svakim danom sve veća. Najprije se malo toga znalo o objektu koji se nezamislivom brzinom kretao Sunčevim sistemom. Astronomi su mu nadjenuli ime Rama. Bio je ogroman, a težio je više od deset biliona tona. Onda je svemirska sonda potvrdila ono u šta niko nije htio da vjeruje - Rama nije objekat nastao prirodnim putem. Neko ga je napravio, i riječ je o svemirskom brodu. Istraživači Sunčevog sistema, kao i naučnici na Zemlji, počeli su da se spremaju za prvi susret čovječanstva sa vanzemaljskim oblikom života. Sama pomisao na to budila je najveće nade, ali i najcrnje strahove, jer niko ne zna ko su Ramanci niti zašto su došli. A sada je susret sa njima bio neizbježan - trebalo je samo proći kroz vrata vazdušne komore na Rami.
”Rajski vodoskoci” (prevod Zoran Živković) je Klarkov roman iz 1979. godine. Smješten u 22. vijek, opisuje izgradnju svemirskog lifta. Ovaj slavni, nagrađivani roman ne samo da obiluje briljantnim tehničkim pojedinostima, po kojima je njegov autor poznat, već nam pruža uvid i u drugačiju, poetičniju stranu Artura Klarka, pisca koji duboko promišlja nauku, religiju i čovjekovo mjesto u univerzumu.
U 22. vijeku, ostarjeli inženjer Vanemar Morgan zadužen je za najveće tehničko dostignuće u istoriji čovječanstva - da napravi svemirski lift između satelita u geostacionarnoj orbiti i ostrva Taprobana u Indijskom okeanu. Razdaljina koju lift treba da poveže je 36.000 kilometara. Ali prije nego što obavi zadatak, Vanemar će morati da riješi hiljade tehničkih i ekonomskih problema, uz sve veće političke i religiozne tenzije u vezi sa tim složenim i važnim poduhvatom. A onda, poput božanskog gnjeva, nesreća zarobljava tim istraživača u maloj prostoriji na samom dnu još nezavršenog lifta, šest stotina kilometara iznad Zemljine površine. Roman “Rajski vodoskoci” je osvojio nagrade i Hugo i Nebula nagrade za najbolji roman, a na osnovu ove knjige NASA je pokrenula projekt geostacionarnih satelita.
Artur Klark (1917-2008), kultni autor naučne fantastike, svjetsku slavu stekao je romanom “2001: Odiseja u svemiru”, koji je dodatno proslavio istoimeni film u režiji Stenlija Kjubrika. Nakon studija matematike i fizike na King’s College u Londonu, Klark se posvetio pisanju knjiga. Klarkova ljubav prema ovim naukama svoj novi izraz našla je kako u njegovim knjigama (zbog čega su njegova djela nerijetko nagovještavala nova naučna otkrića), tako i u brojnim izumima i patentima koje je tokom života potpisao. Kao dominantne teme Klarkovog djela, kritika navodi čovjekov “duhovni” preobražaj i čovjekovu potragu za mjestom u univerzumu. Među najznačajnijim Klarkovim romanima su “Kraj djetinjstva”, “Rajski vodoskoci”, “Matica Zemlja”, “Pjesme daleke Zemlje” i drugi. Njegova djela su u svijetu prodata u više od stotinu miliona primjeraka. Klarkov najveći doprinos nauci je ideja da bi geostacionarni sateliti mogli da se koriste kao komunikacioni releji. U njegovu čast, Međunarodna astronomska unija nazvala je geostacionarnu orbitu (42.000 km) Klarkovom orbitom. Od 1956. godine Klark je živio u Kolombu u Šri Lanki. Godine 1988. konstantovano je da boluje od post poli sindroma i od tada je bio vezan za invalidska kolica. Britanska kraljica Elizabeta II ga je deset godina kasnije proglasila vitezom. Preminuo je 19. marta 2008. godine.
( Vujica Ognjenović )