Zahtjev Kentere čist, razlog tajna

Doskorašnji šef Agencije za nacionalnu bezbjednost (ANB) Savo Kentera, mogao je prije dolaska na tu funkciju, kao predsjednik Atlantskog saveza Crne Gore (ASCG), u skladu sa zakonom zahtijevati dozvolu za pristup tajnim podacima, ali nejasno je zbog kojih aktivnosti je tražio i dobio dozvolu, i koji je bio stepen tajnosti podataka u koje je imao uvid.

On je u petak, na sjednici skupštinskog Odbora za bezbjednost i odbranu, kazao da je dozvolu imao godinama prije dolaska u ANB, kao čelni čovjek ASCG-a.

Dozvole izdaje Direkcija za zaštitu tajnih podataka, nakon bezbjednosne provjere ANB-a, odnosno Ministarstva odbrane kad se zahtjev odnosi na zaposlene i angažovane u tom resoru i Vojsci Crne Gore (VCG).

Podacima sa stepenom tajnosti “povjerljivo”, “tajno” i “strogo tajno” bez dozvole, odnosno bezbjednosne dozvole kojom se dobija uvid u podatke strane države ili međunarodne organizacije, mogu pristupiti jedino visoki državni funkcioneri (šef države, predsjednik Skupštine, premijer, vrhovni državni tužilac, članovi Odbora za bezbjednost...).

Za pristup podacima s oznakom “interno” nije nužna dozvola, ali je onaj ko vrši uvid u njih u obavezi da prije nego što to učini potpiše izjavu da će s njima postupati u skladu sa zakonom.

Iako su poslanici Demokratskog fronta (DF) tvrdili na sjednici Odbora da Kentera nije mogao dobiti dozvolu ako nije bio javni funkcioner, on je, prema Zakonu o tajnosti podataka, mogao da je traži kao zakonski zastupnik pravnog lica - ASCG-a, za tu organizaciju ili nekoga zaposlenog u njoj.

Prema Zakonu, zahtjev za pravno lice, osim osnovnih informacija (naziv, sjedište, djelatnost...), mora da sadrži i stepen tajnosti podataka za koji se traži dozvola. Uz to, pravno lice podnosi zahtjev za zaposlene kojima je to potrebno za izvršenje ugovorenog posla.

S druge strane, zahtjev za fizička lica, uz oznovne podatke, mora da sadrži i dužnosti, poslove, odnosno aktivnosti koji su u vezi s pristupom tajnim podacima, te stepen tajnosti podataka.

Pristup tajnim podacima ostvaruje se prema principu “potrebno je da zna”, kojim se utvrđuje opravdana potreba nekog lica da ih iskoristi radi izvršavanja njegovih obaveza. U prevodu, to znači da osoba može obaviti uvid isključivo u podatke koji se tiče njegovog posla i/ili dužnosti.

Kentera “Vijestima” nije odgovorio na pitanja kad mu je Direkcija, kao članu/predsjedniku ASCG-a, izdala dozvolu, do kad ona važi, za koje aktivnosti je tražio, koji je bio stepen tajnosti podataka za koje je zahtijevao pristup, da li je posjedovao bezbjednosnu dozvolu...

Takođe, nije odgovorio ni ko sve iz ASCG-a ima dozvolu i kom stepanu tajnosti podataka imaju ili su imali pristup.

”Vijesti” su se za vikend sa sličnim pitanjima obratile i Direkciji, od koje očekuju i odgovor na to koliko je pravnih lica (koja nisu državni organi i organi lokalne samouprave), kao i fizičkih, tražilo od donošenja Zakona o tajnosti podataka 2008. godine do danas dozvolu, a koliko ih je dobilo.

Kenteru je predsjednik Odbora za bezbjednost Milan Knežević optužio u petak da je registovani agent američke Centralne obavještajne agencije (CIA), te da je dozvolu za pristup tajnim podacima dobio samo zato što je navodno povezan s njom i zapadnim obavještajnim strukturama.

”Objasnili ste sve. Vi ste kao građanin dobili dozvolu... Ovo vam je dokaz kakva je Crna Gora kolonija. Vi ste potpuno minirali ANB...”, rekao je, između ostalog, Knežević.

Bivši načelnik Generalštaba (VCG) Dragan Samardžić, napisao je na Tviteru da je “posve normalno” da u svim NATO državama, predstavnici Atlantskog saveza, kao i dio članova koji mogu po prirodi posla doći u kontakt s tajnim podacima, imaju dozvolu za pristup tajnim podacima “odgovarajućeg nivoa”.

”Predstavnici Atlantskog saveza učestvuju na sastancima, konferencijama, Samitu NATO-a, gdje se ova dozvola zahtjeva”, istakao je, dodajući da dozvola članovima Atlantskog saveza ne znači da oni mogu čitati dokumenta Ministarstva odbrane ili ANB-a.

Kenteru je Vlada imenovala za v. d. direktora ANB-a 5. maja, a razriješila 7. oktobra.

Smijenjen je na predlog premijera u tehničkom mandatu Dritana Abazovića, koji je rekao da nije zadovoljan njegovim radom.

Abazović je u petak, na sjednici Odbora za bezbjednost, saopštio da nije bio obaviješten o nedavnoj akciji ANB-a u vezi sprečavanja šverca cigareta.

Premijerov partijski kolega iz Građanskog pokreta URA i doskorašnji direktor Uprave prihoda i carina Rade Milošević, nedavno je javno Kenteru doveo u vezu sa švercom.

ASCG, čiji je Kentera bio predsjednik, osnovan je 2006. i bavi se, kako piše na sajtu organizacije, promocijom evroatlantskih vrijednosti i međunarodne bezbjednosti, a svoje aktivnosti sprovodi kroz tri centra - Digitalni forenzički centar, Centar za borbu protiv terorizma i nasilnog ekstremizma i Centar za međunarodne odnose.

Kao ciljevi organizacije, navode se doprinos očuvanju mira i bezbjednosti i širenje značaja i uloge NATO-a u regionu jugoistočne Evrope, unapređenje regionalne saradnje, analiziranje političkih procesa i doprinos kreiranju politika, naglašavanje značaja uloge Crne Gore, kao NATO članice, u međunarodnim procesima...

Za “najtajnije” podatke trogodišnja dozvola

Dozvola za pristup podacima s oznakom “strogo tajno”, čije bi otkrivanje ugrozilo ili nanijelo neotklonjive štetne posljedice za bezbjednost i interese države, važi tri godine.

Prema Zakonu o tajnosti podataka, za stepen tajnosti “tajno”, čijim bi otkrivanjem mogle nastupiti teže štetne posljedice, važi pet godina, a za podatke s oznakom “povjerljivo”, čijim​​ bi otkrivanjem mogle nastupiti štetne posljedice, deset godina.

U Zakonu piše da se zahtjev za produženje važenja dozvole, može podnijeti Direkciji najkasnije 180 dana prije isteka važenja.

Osim istekom vremena na koje je izdata, dozvola prestaje da važi prestankom obavljanja poslova koji zahtijevaju pristup tajnim podacima, na osnovu rješenja Direkcije donijetog u postupku provjere dozvole i smrću lica ili prestankom postojanja pravnog lica kome je izdata dozvola.

( Nikola Dragaš )