Anarhija

U Crnoj Gori se, mimo igdje, lako odomaće pogrešno upotrijebljene, ili čak i nemoguće, odnosno nepostrojeće riječi.

Vjerovatno sam i čitaocima dosadio u prethodnih dvadeset godina jer sam u ovoj rubrici mnogo puta podsjećao da riječ “ispoštovati”, koliko god se ona sviđala našim ljudima, naprosto ne postoji kao takva. Ili, da “protestanti” u našem jeziku nisu “oni koji demonstriraju, bune se, učestvuju u protestu, demonstranti”, već je ta riječ isključivo oznaka jedne od verzija hrišćanstva, odnosno jedne vjerske zajednice. Sjećam se tzv. ozbiljnog intelektualca koji je u tv nastupu objašnjavao da ne smijemo biti “navalentni”. To je (u rječnicima) sasvim nepostojeća riječ, odnosno kolokvijalizam koji je rođen u tv skečevima osamdesetih godina, kada se na nušićevski način parodirala potreba ljudi da koriste riječi za koje misle da nešto znače, ili da na taj način ostavljaju utisak “učenosti”... Ima li suptilnije ironije nego da takva riječ završi u tzv. ozbiljnom televizijskom programu.

Danas sam advokat jedne “ozloglašene” riječi.

Nekoliko puta smo ovih dana od političara čuli da se u Crnoj Gori dešava “anarhija”, da će ovi ili oni reagovati na “anarhiju”, da ovakvi ili onakvi potezi vode do “anarhije”.

To ste čuli mnogo puta u životu - po pravilu od autoriteta, od roditelja, preko nastavnika do šefova i ostalih rukovodilaca. Svi strecaju od “anarhije”. I sve čine da je ne “dozvole”. Iz načina na koji je upotrebljavaju jasno je da oni vjeruju da ta riječ označava isključivo negativno određene pojmove poput “bezvlašća”, “bezakonja”, odnosno “društvenog haosa”.

Od svoga nastanka ova riječ je doživljavala stalnu karikaturizaciju, motivisanu ideološkim neprijateljstvom, koja je vremenom učinila da ljudi izgube svijest o značenjskim nijansama koje su u ovom slučaju presudne.

Teško je zamisliti pogrešniju upotrebu jedne riječi, ali, pođimo redom. Sam termin je skovao jedan od “otaca anarhizma” Prudon 1847, od grčkog an i arche, i njime je označavao društveni poredak koji ne počiva na fetišu vlasti, odnosno na prislili na kojoj počiva svaka (poznata) vlast. Tako da bi pravi prevod bio “bez vlasti/prisile”, ali, u Prudonovoj projekciji to nije značilo nikakav haos, već harmonično društvo ispunjenja i autentičnu zajednicu slobode i solidarnosti. Kada su govorili o kraju države, anarhisti su govorili o buržoaskoj državi eksploatacije i ideološki koncept anarhije upravo je podrazumiejvao napuštanje takvog političkog i društvenog iskustva.

Tako da je duboko nepravedno kada u današnjoj Crnoj Gori koja je trenutno svjetska prijestonica konfuzije i zaista klizi ka haosu, čujete ovakvu upotrebu riječi “anarhija”. I to od političara koji su kreirali ili kreiraju aktuelne probleme. I koji, dakako, nisu u stanju zamisliti “anarhiju” o kojoj je govorio Prudon.

Nepravedno je to i zbog jedinstvenog intelektualnog iskustva i istorijskog dejstva anarhizma. Neki od najznačajnijih modernih diskursa (od feminizma preko antikolonijalizma do pacifizma i ekologije) začeti su, sasvim očekivano, u okviru ranog anarhizma. Kao i iskustvo mješovitih odjeljenja - i to je bila jedna od anarhističkih novotarija koja je u savremenom svijetu odavno podrazumijevajuća. Sa anarhizmom je kao i sa džezom - svi najbolje se odavno desilo, ali to ne umanjuje privlačnost i vitalnost ni anarhizma ni džeza.

Dakle, sve ovo što vidimo oko nas, nije anarhija i nema veze sa anarhizmom. Ovo je - diletantizam, neznanje, neodgovornost, nestručnost, pokvarenost, beskrupuloznost, otužni cinizam, a sve to nema veze sa anarhijom niti časnim anarhistima...

Moć jezika počiva na pravom odabiru riječi. Morate uvijek naći pravu riječ. To je jedini način da zaista vidite i razmijete stvarnost.

Ukoliko je to uopšte moguće u današnjoj Crnoj Gori...

( Balša Brković )