EPA utvrdila da su u Đalovića pećini radovi izvođeni bez neophodnih dozvola: Investitor čini štetu u zaštićenom dobru

Tokom izvođenja dijela radova na Đalovića pećini, Uprava za kapitalne projekte, bivša Uprava javnih radova, pričinila je štetu u životnoj sredini u okviru zaštićenog područja Đalovića klisura, u opštini Bijelo Polje. Šteta je pričinjena obavljanjem aktivnosti probijanja ulaza u gornji i suvi dio pećine, a radovi izvedeni bez pribavljanja neophodnih dozvola.

To se, pored ostalog, navodi u rješenju Agencije za zaštitu životne sredine (EPA), u koje su “Vijesti” imale uvid.

U rješenju od 11. novembra piše da je Agencija utvrdila da je usljed izvođenja I faze projekta ‘Turistička valorizacija pećine nad Vražjim firovima (Đalovića pećina) sa uređenjem dijela pećine’ i obavljanjem aktivnosti probijanja ulaza u gornji i suvi dio pećine izveden bez pribavljanja neophodnih dozvola, “operater, Uprava za kapitalne projekte Crne Gore, pričinio štetu u životnoj sredini... koja se manifestuje kroz štetu pričinjenu zaštićenim vrstama životinja, u konkretnom slučaju Rhinolophus ferrumequinumu, zaštićenoj prirodnoj vrsti, kao i oštećenje stalagmita i ostalog pećinskog nakita u dijelu Đalovića pećine”.

Upravi je, pored ostalog, naloženo da do pribavljanja dozvola i saglasnosti, obustavi sve dalje radove koji se tiču ulaza i unutrašnjeg dijela pećine.

”Kako se projektom planira i uređenje same pećine i njenog ulaza, neophodno je dobiti odobrenje za propisane radnje i aktivnosti koje se mogu obavljati u speleološkim objektima, uz prethodno pribavljenu dozvolu Agencije propisane članom 69 Zakona o zaštiti prirode”, dodaje se u rješenju, uz napomenu da se radovi mogu nastaviti tek po pribavljanju neophodnih dozvola.

Upravi za kapitalne projekte, takođe, naloženo je i da strogo zabrani ulazak i fizički onemogući pristup trećim licima Đalovića pećini, “iz razloga i potrebe utvrđivanja tačnog zatečenog stanja usljed nedostatka podataka o prvobitnom stanju pećine”.

Upravi je naloženo i da za potrebe utvrđivanja zatečenog stanja biljnih i životinjskih vrsta, popisa pećinskog nakita, kao i monitoringa pećinskog ekosistema (vlaga, temperatura, CO, CO2,...) prije fizičkog zatvaranja ulaza u pećinu, o svom trošku utvrdi zatečeno stanje i postavi mjerače kojima će se pratiti ti parametri. Dodatno, Uprava je u obavezi da o rezultatima mjerenja obavještava nadležnu, odnosno Ekološku inspekciju, Agenciju za zaštitu životne sredine i lokalnu samoupravu (Opština Bijelo Polje).

Iz Agencije napominju da je i za te radnje i aktivnosti neophodno pribaviti dozvolu.

Upravi je naloženo i da pošto realizuje te aktivnosti, može da zatvori vještački otvoren ulaz u Đalovića pećinu, “čime će se doprinijeti stvaranje uslova mikroklime, koja je postojala prije otvaranja prolaza”.

Dodaje se i da se za zatvaranje prolaza mora koristiti materijal koji je izvađen prilikom bušenja vještačkog ulaza u pećinu (lomljeni kamen-stijene).

”Odnosno materijal sa lokaliteta, pri čemu se mora voditi računa da se spriječi njegovo urušavanje u unutrašnji dio pećine, čime bi se moglo doprinijeti dodatnom ulančavanju oštećenja pećine i njenog nakita”, piše u rješenju.

Za te aktivnosti, Upravi je dat rok od 15 dana od prijema rješenja.

U roku od 30 dana, Uprava je u obavezi da Agenciji na saglasnost dostavi Predlog mjera remedijacije usljed nastale štete u životnoj sredini.

Zbog osnovane sumnje da se neadekvatnim postupanjem u dijelu zaštićenog područja “Đalovića klisura”, u Đalovića pećini, na teritoriji bjelopoljske opštine, probijanjem jednog od ulaza direktno uticalo na mikroklimu pećine i da je time poremećen njen ekosistem, Agencija je nedavno Osnovnom državnom tužilaštvu (ODT) u Bijelom Polju podnijela i krivičnu prijavu protiv NN lica.

U prijavi, pored ostalog, piše da EPA nije nikad izdala dozvolu za aktivnosti i radove koji se odnose na probijanje ulaza u gornji i suvi dio pećine, a da su upravo te aktivnosti za posljedicu imale narušavanje životne sredine, kada je, pored ostalog, uginulo oko sto jedinki, odnosno oko četiri odsto ukupno do sada u Crnoj Gori poznate populacije slijepih miševa.

Aktivnosti oko utvrđivanja eventualne štete, Agencija je pokrenula u septembru, nakon što su informisani da se na području koje potpada pod nacionalnu zaštitu moguće vrše neadekvatne radnje.

U Izvještaju o izvršenju plana kapitalnih investicija Opštine Bijelo Polje za 2021. godinu, podsjeća se da je projekat valorizacije Đalovića pećine višegodišnji projekat, da je ukupna vrijednost do sada zaključenih ugovora preko 23 miliona eura. Piše i da je planirano da se do kraja 2023. završe svi ugovoreni radovi.

Prva faza radova obuhvata izgradnju servisnog objekta i uređenje dijela pećine - izgradnju prilazne staze od objekta do pećine i ulaznog tunela u unutrašnjost pećine, a druga faza uređenje njene unutrašnjosti. Ugovor sa izvođačem radova prve faze, piše u izvještaju, zaključen je na iznos od skoro dva miliona, a sa izvođačem radova druge faze na iznos od oko oko 2,6 miliona eura.

Kapitalnim budžetom za 2023, za nastavak projekta valorizacije Đalovića pećine, ostavljeno je 1,9 miliona eura.

( Damira Kalač )