Povratak kontroverznog princa na globalnu scenu
Prerano je reći da je MbS politički rehabilitovan na Zapadu i on ne bi bio poželjan gost u SAD i u većini zapadnoevropskih država. Međutim, kako je zapadnim ekonomijama očajnički potrebna energetska stabilnost, saradnja sa dominantnom figurom Saudijske Arabije je neizbježna
Kada je saudijski princ prestolonasljednik Mohamed bin Salman zauzeo mjesto pored predsjednika FIFA na otvaranju Svjetskog prvenstva u Kataru, to je zaokružilo nevjerovatni preokret njegove sudbine, čak i prije nego što mu je saudijski tim dao još jedan razlog za ponos jučerašnjom pobjedom nad Argentinom.
Sjedeći, ozaren, na istaknutijem mjestu od bilo kojeg gosta na najvećoj fudbalskoj smotri, de fakto lider Saudijske Arabije djelovao je kao osoba koja se na globalnu scenu vratila na velika vrata, piše Rojters.
"Uprkos globalnim strahovima zbog energenta i dok su supersile usredsređene na rat u Ukrajini i tenzije između SAD i Kine, geopolitika se ponovo okreće u korist najvećeg svjetskog izvoznika nafte", ističe britanska agencija.
Vašington je prošle nedjelje saopštio da bi princ Mohamed trebalo da uživa imunitet od gonjenja za ubistvo novinara Džamala Hašogija i javno demonstrirao posvećenost saudijskoj bezbjednosti upozorenjem na prijetnju od Irana. Rojters ocjenjuje da to izgleda kao da je Saudijac ublažio ljutnju SAD.
Prije samo nekoliko nedjelja, predsjednik SAD Džo Bajden je upozorio na "posljedice" nakon što je optužio princa Mohameda za loše namjere u vezi sa njihovim razgovorima o nafti u julu. I taj sastanak je bio znak da SAD popuštaju nakon što je Bajden obećao da će kraljevinu tretirati kao "otpadnicu".
Princ Mohamed se ovog mjeseca pojavio na klimatskom samitu u Kairu COP27, sa samitu G20 na Baliju i sastanku APEC-a u Bangkoku, i sve to prije pojavljivanja u Kataru, susjedu kojeg je razmišljao da napadne 2017, prema ranijim izjavama katarskih zvaničnika.
Princ, poznat kao MbS, sastao se sa francuskim predsjednikom Emanuelom Makronom u julu u Parizu, a kineski lider Si Đinping planira da posjeti Saudijsku Arabiju prije kraja ove godine.
Kod kuće, gdje je MbS otvara bioskope, koncerte i mogućnosti za zapošljavanje mladih Saudijaca, jučerašnja šokantna pobjeda 2-1 nad Argentinom vjerovatno će dodatno poboljšati njegov imidž, ocjenjuje Rojters.
"Prerano je reći da je MbS politički rehabilitovan na Zapadu i on ne bi bio poželjan gost u SAD i u većini zapadnoevropskih država," navodi se u Rojtersovoj analizi. Američki državni sekretar Entoni Blinken izjavio je juče da odluka o imunitetu ne govori o reviziji odnosa Vašingtona i Saudijske Arabije, koja je u toku.
Međutim, kako je zapadnim ekonomijama očajnički potrebna energetska stabilnost sa dolaskom zime, njegova uloga u svim aspektima veza sa Saudijskom Arabijom ne može se zanemariti.
Imunitet
Među vladajućim establišmentom u Rijadu, ljutnja Zapada zbog ubistva Hašogija smatra se politički motivisanim načinom za vršenje pritiska na kraljevinu, ocijenio je Abdulaziz al-Sager, čelnik Zalivskog istraživačkog centra u Džedi.
Hašogi, saudijski novinar i kritičar MbS-a koji je živio u SAD i pisao za "Vašington post", ubijen je u saudijskom konzulatu u Istanbulu. Američki obavještajci su saopštili da vjeruju da je MbS naredio operaciju, ali su u Rijadu odgovornost prebacili na zvaničnike nižeg ranga.
Mišljenje Ministarstva pravde prošle nedjelje da MbS uživa imunitet kao šef vlade nakon što je imenovan za premijera, u Rijadu je takođe doživljeno kao političko, rekao je Sager.
"SAD su pokušale da ograniče značaj kraljevine i regionalnu i međunarodnu ulogu, ali su shvatile da je to nedostižan cilj i da šteti američkim interesima," rekao je. "Stoga je ovo proces u kojem Amerikanci prestaju da zauzimaju negativne stavove SAD prema kraljevini".
Kada su SAD ovog mjeseca saopštile da su zabrinute zbog prijetnje Irana Saudijskoj Arabiji i da neće oklijevati da stanu u odbranu kraljevine, neke diplomate su to protumačile prvenstveno kao američku poruku ohrabrenja Rijadu.
Visoki zvaničnik Pentagona Kolin Kal rekao je novinarima da je Iran bio spreman da izvede napad na saudijska naftna postrojenja poput onog 2019, ali da su to moguće spriječili potezi SAD, uključujući premještanje sistema raketne odbrane.
Sager kaže da američke mjere koji su išle uz upozorenje možda ukazuju na "kasno buđenje u američkom pristupu agresivnoj i ekspanzionističkoj politici Irana u regionu, bez obzira na kredibilitet upozorenja SAD".
Odnosi na najnižem nivou u istoriji
Rojters ističe da su saudijski odnosi sa SAD i širim Zapadom i dalje na najnižem nivou u istoriji.
Tokom buma proizvodnje iz škriljaca u protekloj deceniji, opala je potražnja za saudijskom naftom i Vašingtonu je bilo lakše da se donekle distancira od saveznika čiju domaću politiku smatra neprihvatljivom.
Stav SAD prema Arapskom proljeću i težnja da postignu nuklearni sporazum sa Iranom uprkos strahovima Saudijaca povodom regionalnih prijetnji, naveli su Rijad da vjeruje da Vašington odustaje od svog bezbjednosnog kišobrana u Zalivu, piše u analizi. Kada je u ratu sa Jemenom uzela bezbjednost u svoje ruke, Saudijska Arabija je zapadne kritike doživjela kao licemjerne.
Na Zapadu, strahovi Saudijaca od Irana često se smatraju preuveličanim, rat u Jemenu kao agresija na osiromašenog susjeda, a MbS kao despotski nasilnik nakon ubistva Hašogija. Rojters ocjenjuje da se ti stavovi neće promijeniti u velikoj mjeri.
Dodaje, međutim, da dok nadmetanje supersila i nestašica energenata ponovo definišu globalnu politiku, možda će smatrati da je pametno da zamjerke zasada ostave po strani
Saudijska Arabija vjerovatno želi da zadrži američki bezbjednosni kišobran, a za Zapad to možda znači saradnju sa dominantnom figurom Saudijske Arabije.
"Nije moguće odvojiti saradnju sa rukovodstvom od saradnje sa državom, posebno u nasljednoj monarhiji," rekao je Sager.
( Angelina Šofranac )