Arapi poručuju Zapadu da imaju alternativu

Saudijski princ prijestolonasljednik Mohamed bin Salman dočekaće kineskog lidera u delikatnom trenutku za odnose između Saudijske Arabije i Sjedinjenih Država, nagovještavajući odlučnost Rijada da navigira polarizovanim globalnim poretkom nezavisno od želja svojih zapadnih saveznika, tvrde analitičari.

Vladar naftnog giganta vratio se na svjetsku scenu nakon ubistva Džamala Hašogija 2018, koje je bacilo sjenku na saudijsko-američke odnose, i prkosan je pred bijesom Vašingtona oko energetske politike i pritiskom da pomogne u izolovanju Rusije.

U demonstraciji snage kao budućeg lidera arapskog svijeta, princ Mohamed će takođe okupiti vladare sa Bliskog istoka i Sjeverne Afrike na kinesko-arapskom samitu tokom posjete kineskog predsjednika Sija Đinpinga koja bi trebalo da počne danas. “Rijad djeluje u skladu da strateškim kalkulacijama da mora da udovolji Pekingu, jer je to sada njihov nezamjenjiv ekonomski partner”, kazao je za Rojters Ajham Kamel, šef odsjeka za Bliski istok i Sjevernu Afriku i Eurazija grupu.

Mada Sjedinjene Države ostaju poželjni partner zalivskih država na kojeg se oslanjaju za bezbjednost, Rijad istražuje spoljnu politiku koja služi njegovoj nacionalnoj ekonomskoj transformaciji dok se svijet udaljava od ugljovodonika, saudijskog krvotoka, kazali su analitičari.

”Svakako da postoji rizik da se unapređivanje i proširivanje odnosa sa Kinom može obiti o glavu i dovesti do daljeg narušavanja američko-saudijskih odnosa... Međutim Mohamed bin Salman to sigurno ne forsira iz hira”, kazao je Kamel.

Sijeva posjeta odigrava se u trenutku kada su odnosi između Saudijske Arabije i SAD na najnižem nivou, a neizvjesnost potresa globalna energetska tržišta dok Zapad uvodi ograničenje cijene na rusku naftu i Vašington sa podozrenjem gleda na rast kineskog uticaja na Bliskom istoku.

U pokazatelju da ga nerviraju američke kritike upućene Rijadu zbog stanja ljudskih prava, princ Mohamed je u martu za magazin “Atlantik” kazao da ga nije briga je li predsjednik SAD Džo Bajden pogrešno shvatio stvari u vezi sa njim, rekavši da Bajden treba da se fokusira na američke interese.

Istog mjeseca je u komentarima koje je prenijela saudijska novinska agencija SPA rekao da mada Rijad pokušava da unaprijedi veze sa Vašingtonom takođe može odlučiti da smanji “naše interese”, saudijske investicije, u Sjedinjenim Državama.

Saudijska Arabija produbljuje ekonomske veze sa Kinom. Ona je najveći kineski snabdjevač nafte, mada je i Rusija takođe članica kartela Opek plus, povećala udio na kineskom tržištu zahvaljujući sniženim cijenama energenata.

Peking je takođe lobirao za korištenje svoje valute juana u trgovini umjesto američkog dolara. Rijad je ranije prijetio da će odustati od trgovine naftom u dolarima kako bi se suprotstavio mogućem američkom zakonu koji bi članice Opeka izložio antimonopolskim tužbama.

Odnosi SAD i Saudijske Arabije tokom Bajdenove administracije, koji su već bili zategnuti zbog ljudskih prava i rata u Jemenu u kojem Rijad predvodi vojnu koaliciju, dodatno su narušeni usljed rata u Ukrajini i naftne politike Opeka plus.

Fanfare i milionski ugovori

Diplomate u regionu kažu da će Si imati raskošan doček sličan onome kakav je imao predsjednik Donald Tramp kada je posjetio kraljevstvo 2017. godine, a za razliku od neobične Bajdenove posjete u julu koja je trebalo da otopli odnose sa Rijadom.

Trampa je na aerodromu dočekao kralj Salman uz fanfare a postiguti su dogovori sa američkom vojnom industrijom vrijedni preko 100 milijardi dolara. Bajden, koji je jednom prilikom obećao da će Rijad postati “otpadnik” zbog Hašogijevog ubistva, želio je da njegovi susreti sa princem Mohamedom budu manjeg profila i sa njim se pozdravio dodirom pesnica umjesto rukovanjem.

Očekuje se da kineska delegacija potpiše desetine sporazuma sa Saudijskom Arabijom i drugim arapskim državama u oblastima energije, bezbjednosti i investicija, kazale su diplomate za Rojters.

Princ Muhamed je fokusiran na realizaciju njegovog plana diverzifikacije “Vizija 2030” koji ima za cilj smanjivanje ekonomske zavisnosti od nafte stvaranjem novih industrija, uključujući automobile i prizvodnju oružja kao i logistku, mada su direktne strane investicije to usporile.

Kraljevstvo žestoko ulaže u novu infrastrukturu i megaprojekte u turizmu i inicijative poput NEOM zone vrijedne 500 milijardi dolara, što je velika prilika za kineske građevinske firme.

Saudijska Arabija i njeni zalivski saveznici su kazali da će nastaviti da diverzifikuju partnerstva u službi svojih ekonomskih i bezbjednosnih interesa, uprkos američkoj rezervisanosti zbog odnosa sa Kinom i Rusijom.

Princ Muhamed želi da demonstrira svojim građanima da je kraljevstvo važno za mnoge globalne sile, kazao je za Rojters Džonatan Fulton iz Atlantskog savjeta.

”Možda on šalje poruku Sjedinjenim Državam takođe ali... njega više zanima mišljenje ljudi u kraljevstvu”.

Kompleksan odnos

Bajden je obećao da će se Rijad suočiti sa “posljedicama” nakon što Opek plus uprkos insistiranju Vašingtona nije povećao proizvodju nafte, ali je nakon toga Vašington ipak potvrdio svoju podršku bezbjednosti kraljevstva, a američki zvaničnici su naglasili američku “komparativnu prednost” u izgradnji integrisanih odbrambenih struktura u Zalivu.

Džon Kirbi, portparol Bijele kuće za nacionalnu bezbjednost, kazao je prošlog četvrtka da Vašington želi da se pobrine da njegov “strateški” odnos sa Rijadom funkcioniše “u našem najboljem interesu”.

Vašington je izrazio zabrinutost zbog toga što zalivske arapske države koriste kinesku 5G tehnologiju i kineske investicije u osjetljivim strukturama kao što su luke, uključujući Ujedinjene Araske Emirate koji su zaustavili jedan kineski projekat zbog američkih bojazni. Rijad i Abu Dabi kupuju kinesku vojnu opremu, a jedna saudijska firma potpisala je ugovor sa kineskom kompanijom za proizvodnju naoružanih dronova u kraljevstvu.

Saudijski analitičar Adulaziz Sager, predsjedavajući Zalivskog istraživačkog centra sa sjedištem u Rijadu, kazao je za saudijsku televiziju Ašark njuz da arapske države žele da poruče zapadnim saveznicima da imaju alternative i da je njihov odnos prvenstveno zasnovan na ekonomskim interesima.

Mada djeluje da saudijske veze sa Kinom rastu “mnogo brže” nego sa Sjedinjenim Državama, ta dva odnosa se ne mogu porediti, kazao je za Rojters Džon Alterman, direktor programa za Bliski istok u Centru za streteške i međunarodne studije u Vašingtonu.

”Odnosi sa Kinom su blijedi u poređenju sa onima sa Sjedinjenim Državama kako u smislu složenosti tako i u smislu intimnosti”, kazao je on.

( Nada Bogetić )