Lov na kolaboracioniste u sveštenim redovima

Ukrajinska služba bezbjednosti (SBU) optužila je juče jednog višeg sveštenika za učešće u antiukrajinskim aktivnostima podržavanjem ruske politike u objavama na društvenim mrežama.

Objava SBU je uslijedila nakon niza pretresa objekata Ukrajinske pravoslavne crkve (UPC) koja ima viševjekovne veze sa Moskvom i koja je pod sve većim pritiskom od početka ruske invazije 24. februara.

SBU je saopštila da je jedan arhiepiskop u eparhiji na zapadu Ukrajine dijelio objave koje “ponižavaju nacionalnu čast i ugled Ukrajinaca” i “doprinose raspirivanju vjerske netrpeljivosti i mržnje”.

Ona je optužila sveštenika, kojeg nije imenovala, da koristi anonimni profil na Fejbuku kako bi širio “narative ruskih propagandista”, prenio je Rojters.

Pravoslavna crkva u Rusiji je podržala invaziju, a vlasti u Kijevu tvrde da neki sveštenici u Ukrajini moža primaju naređenja od Moskve.

Podignut je ulog u nadmetanju dviju ukrajinskih pravoslavnih crkava za lojalnost većinski pravoslavnog stanovništva i za crkvenu imovinu

UPC je prošle nedjelje saopštila da je uvijek djelovala u okviru ukrajinskog zakona i da država nema pravnog osnova da vrši pritisak na njene sljedbenike.

SBU je nakon pretresa objavila fotografije dokaza koje je pronašla, uključujući rublje, ruske pasoše i letke sa porukama od ruskog patrijarha.

Pristalice i klevetnici crkve raspravljaju o tome da li su takve stvari bezazlene ili povećavaju sumnje da je crkva leglo proruske propagande i prikupljanja obavještajnih podataka. Agencija je objavila i fotografije na kojima naoružani pripadnik SBU stoji ispred crkve i one na kojima agenti u kamuflažnoj uniformi ispituju sveštenike.

Predsjednik Volodimir Zelenski je prošlog petka objavio mjere uperene prvenstveno protiv UPC, jedne od dvije glavne pravoslavne crkve u Ukrajini nakon raskola 2019. Iako je UPC u maju proglasila nezavisnost od Moskve, to nije lako primijeniti s obzirom na složenosti istočnog pravoslavnog hrišćanstva, navodi Asošiejtid pres. Osim toga, mnogi Ukrajinci ne vjeruju da je ona istinski nezavisna od Moskve.

Zelenski je pozvao na uvođenje zakona koji bi zabranio “vjerskim organizacijama povezanim sa centrima uticaja u Ruskoj Federaciji da djeluju u Ukrajini.”

On takođe želi da se preispita “kanonska” veza između UPC i Moskovske patrijaršije i status manastira Kijevsko-pečerska lavra, koji je sada u vlasništvu vlade, ali ga u velikoj mjeri koristi UPC. Vlada je takođe uvela sankcije igumanu te crkve, još jednom bogatom svešteniku i nekolicini episkopa u Rusiji ili djelovima Ukrajine pod ruskom kontrolom.

”Osiguraćemo, naročito, duhovnu nezavisnost. Nikada nećemo dozvoliti bilo kome da gradi carstvo unutar ukrajinske duše.”

Najnovija dešavanja podižu ulog u nadmetanju dviju crkava za lojalnost većinski pravoslavnog stanovništva i za crkvenu imovinu.

Istaknute vođe UPC kažu da lojalno podržavaju Ukrajinu od početka rata i da će obračun vlade samo dati još jedan propagandni adut Rusima, koji tvrde da brane ukrajinske pravoslavce od progona.

”To što kleveću i pokušavaju da ‘zabrane’ dio sopstvenog naroda predstavlja nacionalno samoubistvo,” rekao je AP-u protojerej Nikolaj Danilevič, koji je često istupao kao portparol UPC.

Međutim, episkop u rivalskoj Pravoslavnoj crkvi Ukrajine (PCU), podržava mjere Zelenskog.

”Možda je psihički teško što se to sada dešava u manastirima i hramovima”, rekao je arhiepiskop Oleksandar iz pravoslavne crkve Preobraženja gospodnjeg u Kijevu. On je govorio za AP uz svjetlost svijeća usred nestanka struje.

”Ali mislim da je bolje da imamo pretrese nego neke ljudi koji pomažu u navođenju neprijateljskih raketa.”

PCU je 2019. dobila priznanje od vaseljenskog patrijarha Vartolomeja. Ali moskovski i većina drugih pravoslavnih patrijaraha odbili su da prihvate tu odluku.

Invazija na Ukrajinu je naglasila savez između predsjednika Vladimira Putina i moskovskog patrijarha Kirila, koji je rekao da Rusija brani Ukrajince od zapadnog liberalizma i njegovih “gej parada”.

UOC je od početka osudila invaziju i takva opravdanja, podržavajući Ukrajinu. Ta crkva je u maju proglasila nezavisnost od Moskve, ali ne i autokefalnost, dijelom da bi zadržala veze sa pravoslavnim crkvama drugih država koje nisu pristale na takav status, navodi AP.

Agencija navodi da UPC jeste ignorisala Moskvu tako što je odustala od pominjanja Kirila kao svog vođe u javnom bogosluženju i u obredu pomazanja korista svoje sveto ulje umjesto moskovskog. Ti činovi su “ogroman korak” u pravoslavnom svijetu iako izgledaju tajanstveno, izjavila je Elizabet Prodromu iz Evroazijskog centra Atlantskog savjeta.

U pluralističkoj Ukrajini, smanjenje vjerskih sloboda jedne grupe bilo bi zabrinjavajuće za druge

Uprkos tome, neki smatraju da je UPC i dalje udružena sa Moskom i “ruskim svijetom”, konceptom političkog i duhovnog jedinstva Rusa, Ukrajinaca i Bjelorusa.

”Ljudi žele da crkva jasno kaže ko su, za koga su”, rekao je arhimandrit Kiril Hovorun, rođeni Ukrajinac i profesor eklisologije, međunarodnih odnosa i ekumenizma na koledžu Sankt Ignatios Univerziteta u Stokholmu.

SBU je u prošlog mjeseca pretresla kompleks manastira Kijevsko-pečerska lavra navodeći incident u kojem “su pjevane pjesme koje slave ‘ruski svijet’”. Ukrajinska agencija je objavila da je jedan sveštenik UPC iz Lisičanska osuđen na 12 godina zato što je ruskim osvajačima otkrivao pozicije ukrajinskih trupa. SBU je takođe saopštila da je juče pretresla crkvu u Borispilju kod Kijeva, a u četvrtak nekoliko crkava i manastira gdje je navodno pronašla proruske publikacije.

Pogrešno je tretirati čitavu UPC kao nelojalnu

Iako dokazi ukazuju na to da su neki unutar UPC i dalje promoskovski nastrojeni, ta crkva se javno suprotstavila stavu patrijarha Kirila, kazala je Prodromu.

Bilo kakve akcije nametanja mjera moraju biti transparentne i poštovati vjersku slobodu zagarantovanu ustavom Ukrajine, smatra Prodromu, bivša potpredsjednica američke Komisije za međunarodne vjerske slobode.

Čak i ako postoje proruski elementi u crkvi, “to da dalje nameće pitanja šta bi trebalo uraditi i da li je to mudar korak ukrajinske vlade,” dodala je, ističući da bi u pluralističkoj Ukrajini, smanjenje vjerskih sloboda jedne grupe bilo zabrinjavajuće za druge.

”To nije samo pravoslavno pitanje. I druge zajednice će posmatrati: protestanti, grčki katolici, Jevreji, muslimani”, kao i PCU.

UPC je pritisnuta sa svih strana - od Rusa koji tu crkvu doživaljavaju kao svoju do Ukrajinca koji vide PCU kao istinsku crkvu Ukrajine, rekao je Džon Burdžis, profesor teologije iz Pitsburga.

On kaže da je i Zelenski u nezgodnoj poziciji.

”Postoji takvo antirusko raspoloženje da se u vezi sa bilo čim što se može okaljati kao prorusko, na njega vrši veliki pritisak da učini nešto povodom toga.”

Elizabet Prodromu, međutim, smatra da bi tretiranje čitave UPC kao nelojalne “bila greška zasnovana na empirijskim dokazima i takođe bi bilo nesmotreno jer bi podrilo mogućnost potpunog pomirenja” između dvije pravoslavne crkve.

( Angelina Šofranac )