Pandemija na površinu izbacila sve mane sistema

Sa početkom pandemije u Crnoj Gori su na površinu isplivale sve mane krhkog sistema i nekonsolidovane demokratije, a izvršna vlast je priliku iskoristila da jača svoju moć pod plaštom suzbijanja pandemije.

To se navodi u analizi Evropske mreže političkih fondacija (ENoP) u saradnji sa Kalevi Sorsa koja se bavila efektima pandemija na demokratiju na Zapadnom Balkanu.

”Publikacija je u svim zemljama Zapadnog Balkana zabilježila praksu netransparentnog uvođenja restriktivnih mjera i ograničavanja osnovnih ljudskih prava i sloboda, što je produbilo ionako slabo stanje vladavine prava u regionu. To pokazuje i činjenica da su, zbog višegodišnje zloupotrebe vlasti i zarobljenosti države od strane vladajućih režima, Crna Gora i Srbija na samom početku pandemije izgubile svoj status demokratija u Freedom House izvještaju, po prvi put od 2003. godine”, ističe autorka izvještaja za Crnu Goru, Nikoleta Pavićević iz Instituta alternativa.

U izvještaju se ističe da Skupština u Crnoj Gori nije bila na visini zadatka jer je parlamentarni nadzor nad odlukama vlasti na početku pandemije bio na izrazito niskom nivou.

”Analiza je pokazala da su vlasti u cijelom regionu bile kreativne u pronalaženju načina da zaobiđu parlamente i donesu odluke bez polaganja računa pred poslanicima/cama. Ipak, za razliku od Sjeverne Makedonije, Kosova i Bosne i Hercegovine gdje je opozicija bila glasna od početka pandemije, u Crnoj Gori nismo imali adekvatan, odnosno nismo imali nikakav parlamentarni nadzor nad donesenim mjerama. To pokazuje i činjenica da je rad Skupštine bio suspendovan na gotovo dva mjeseca usred krize, ostavljajući izvršnoj vlasti slobodu da uvodi, pa i protivustavne, mjere”, objašnjava Pavićević za “Vijesti”.

Napominje da je ćutao i Ustavni sud o kršenjima prava građana.

”Podsjetila bih da su Institut alternativa i Akcija za ljudska prava ovom sudu podnijeli inicijativu za ocjenu ustavnosti zabrane javnih okupljanja, koje shodno Ustavu može biti samo privremeno ograničeno, a ne nekoliko mjeseci kao što je to bio slučaj. Iako bi trebalo proaktivno da prati i informiše Skupštinu o registrovanim kršenjima, Ustavnom sudu je trebalo čak deset mjeseci da odgovori na našu inicijativu, kada odluka nije više bila na snazi”, dodaje Pavićević.

Ona je podsjetila i da je jedno od najozbiljnijih kršenja ljudskih prava od strane izvršne vlasti tokom pandemije u Crnoj Gore sprovedeno objavljivanjem imena i ostalih ličnih podataka 2.720 građana/ki kojima je određena samoizolacija jer su prethodno bili u inostranstvu.

”Zajedno sa listom građana, Vlada je objavila poruku na Twitteru ‘’Neka svako zna ko ga od komšija i sugrađana dovodi u opasnost’’. Dok je Agencija za zaštitu ličnih podataka Bosne i Hercegovine zabranila objavljivanje ličnih podataka onih kojima je određena samoizolacija, Agencija u Crnoj Gori je dala dozvolu Vladi Crne Gore da objavi spisak. Dodatno, Evropski sud je prethodno odlučio da se pravo na privatnost primjenjuje i na povjerljivost podataka u vezi sa virusima, s obzirom da objavljivanje takvih podataka može imati štetan uticaj na privatni i porodični život pojedinaca i njegov društveni i profesionalni položaj, uključujući izloženost stigmi i marginalizovanje u zajednici”, napominje Pavićević.

Pohvalila je postupak “Vijesti” da ne objave spisak osoba u samoizolaciji i istakla da treba da služi kao primjer ostalim medijima, “koji ubuduće i u sličnim situacijama treba da zauzmu kritički stav umjesto pukog preuzimanja informacija od izvršne vlasti.”

”Mediji treba da sa posebnom pažnjom pristupaju ovako delikatnim temama i da se odupru pridruživanju u stigmatizaciji i etiketiranju građana i građanki. Ukazala bih i na opasnost prikazivanja ovog slučaja kao ili-ili situacije, i stvaranja slike u kojoj je vlast primorana da bira između javnog zdravlja sa jedne i ustava, zakona i ljudskih prava sa druge strane. U žaru javne rasprave o (ne)ispravnosti objavljivanja spiskova smo zaboravili da to nisu jedine dvije opcije na stolu i da je neprihvatljivo da izvršna vlast, koja pritom raspolaže sa najbrojnijom policijom po glavi stanovnika u Evropi, umjesto sankcionisanja pojedinaca koji krše propisanu samoizolaciju poziva građane da rade njen posao. U potencijalnim sličnim situacijama u budućnosti, važno je da se mjere za zaštitu stanovništva donose uz poštovanje principa proporcionalnosti, odnosno uz prethodne analize neophodnosti takvih mjera u demokratskom društvu, i u odnosu na to da li je restriktivna mjera srazmjerna cilju kojem se teži. Dodatno, osim uzdržavanja samih vlasti od stigmatizacije građana i građanki, potrebne su nam proaktivnije institucije u vršenju nadzora nad postupcima vlasti, u prvom redu Ustavnog suda i Skupštine”, zaključuje Pavićević.

( Srdan Kosović )