Slučaj "Buća": Niko ne pita ko je pregrađivao zaštićeni spomenik
Nastavlja se saga u vezi sa uklanjanjem popularne otvorene scene iz atrijuma srednjovjekovnog ljetnjikovca u Tivtu
Centar za kulturu (CZK) Tivat će povodom odluke JU Muzej i galerija (MG) i Opštine Tivat da uklone malu otvorenu scenu CZK iz atrijuma srednjovjekovnog ljetnjikovca Buća-Luković u tom gradu organizovati drugi protest u subotu 14. januara.
Odluka da se ukloni scena koju je CZK 1999. godine postavio u atrijumu zaštićenog spomenika kulture II kategorije onda kada je ta ustanova kulture gazdovala njime, bez traženja i dobijanja konzervatorskih uslova i saglasnosti Uprave za zaštitu kulturnih dobara, motivisana je činjenicom da su započeli sanaciono-konzervatorski radovi na najmarkantnijem dijelu tog kompleksa - kuli ljetnjikovca Buća-Luković koja datira iz 14. vijeka.
Direktorica JU MG Danijela Đukić je stoga prije nekoliko mjeseci inicirala da se do kraja poštuju preporuke konzervatora koji su prije deset godina tražili uklanjanje male scene CZK iz atrijuma kompleksa, što je zvaničnom odlukom osnivača i MG-a i CZK-a, Opštine Tivat, 2019. zvanično dodijeljen na korišćenje i upravljanje Muzejima i galerijama. Opština je tada obavezala rukovodstvo ove dvije ustanove da dogovore i potpišu sporazum o poslovno-tehničkoj saradnji kojim bi se uredio način funkcionisanja i korišćenja otvorene scene CZK-a u atrijumu objekta kojim gazduje MG i ona upodobila zahtjevima konzervatorske struke, ali to tadašnji rukovodioci ove dvije ustanove, Jelena Bošković (DPS) i Neven Staničić (Crnogorska) nisu uradili. Bošković je doduše, predložila da se scena ukloni iz atrijuma, ali to nije učinjeno, već se taj predlog sprovodi tek sada kada je aktuelna gradska vlast Tivta predvođena gradonačelnikom Željkom Komnenovićem (Narod pobjeđuje) počela konzervatorsku obnovu i sanaciju kule ljetnjikovca koja je trebalo da bude završena još 2019, ali je tadašnja DPS-om predvođena gradska uprava nenamjenski potrošila skoro 90.000 eura dobijenih od Ministarstva kulture za ove svrhe. Stoga su neposredno nakon novogodišnjih praznika, krenuli i radovi na uklanjanju scene jer se CZK prethodno oglušio o dopis Opštine da je sam ukloni. Iz MG su CZK-u 19. decembra uputili dopis da je uklanjanje scene neophodno “u cilju očuvanja kulturno-istorijskih vrijednosti zaštićenog nepokretnog kulturnog dobra Buća-Luković, planirane sanacije kapele Svetog Mihovila, kultivisanja atrijuma autohtonim zasadima i planiranja postavke u dijelu atrijuma”.
U proteklih 14 godina mala scena CZK-a u atrijumu ljetnjikovca Buća-Luković je publici pružila brojne magične i nezaboravne momente uživanja u pozorišnoj, muzičkoj ili literarnoj umjetnosti i stekla gotovo kultni status, prvenstveno zbog jedinstvenog ambijenta u kojem je bila smještena. Istovremeno, svojim radom ova zvanično montažno-demontažna scena koja nakon ljetnje sezone nikada nije bila uklanjana, bukvalno je stopirala rad i razvoj muzeološke djelatnosti u kompleksu Buća-Luković. Čitavo zapadno krilo muzeja u kome se nalazila etnološka i zbirka posvećena istoriji Tivta je u najvećoj mjeri bila nedostupna posjetiocima, kao što je to bio slučaj i sa kulom, čije je prizemlje pretvoreno u garderobu i šminkernicu za pozorište. Na objektima kompleksa - kuli i crkvici Svetog Mihovila - obavljeni su i radovi koje su konzervatori ocijenili štetnim i nedopustivim za očuvanje tog spomenika kulture, poput bušenja kamena radi kačenja svjetlosnih i elektroinstalacija za scenu, čak i probijanja potpuno novih vrata na kuli sa koje se u nekim od popularnih predstava CZK-a atrijum konstantno zasipao velikim količinama pijeska ili vode.
Aktuelno rukovodstvo MG i Opštine Tivat odlučilo je da tome stane na kraj i poštuje preporuke konzervatora, te iz kompleksa Buća-Luković ukloni otvorenu scenu CZK-a Tivat. To je naišlo na ogorčenje dobrog dijela tivatske javnosti i menadžmenta CZK-a, koji je pokrenuo proteste zbog ove odluke opštinara. Stavove da malu scenu ne treba izmještati iz atrijuma podržali su i brojni glumci i reditelji, dramski pisci i umjetnici iz bivše Jugoslavije koji su ranije gostovali i radili na njoj, a CZK je na društvenim mrežama pokrenuo kampanju da se scena sačuva u krugu zaštićenog spomenika kulture koji je određen da bude gradski muzej i lapidarijum.
Njihove stavove podržali su glumci Anita Mančić, Andrija Milošević, Branko Ilić, Julija Milačić Petrović Njegoš... reditelji Jagoš Marković, Kokan Mladenović, Nikita Milivojević, Milan Karadžić.... U rukovodstvu CZK-a koji na raspolaganju za izvođenje svojih progarma ima tri objekta: Veliku dvoranu u Domu “Gracija Petković”, malu scenu u DTV “Partizan” i veliku otvorenu ljetnju pozornicu, insistiraju na očuvanju i četvrte i najatraktivnije - scene “Atrijum” u ljetnjikovcu Buća-Luković, tvrdeći da će bez nje biti doveden u pitanje i ovogodišnji ljetnji Međunarodni festival mediteranskog teatra “Purgatorije” koji se održava u Tivtu. Oni su kao neodgovarajuće i ponižavajuće odbacili alternativne lokacije koje je Opština predložila kao moguće novo mjesto za scenu izmještenu iz kompleksa Buća-Luković. “Tivatska teatarska scena, ispred ljetnjikovca Buća, pamti izvedbe komada koji su obilježili pozorišne repertoare regiona. Takođe, na ovoj pozornici prve glumačke korake napravili su brojni umjetnici, bez čijeg postojanja bi bilo teško zamisliti našu kulturu. Zbog toga je rušenje ove scene poput vađenje temeljca iz srca kulture naše države”, poručili su, pored ostalog, iz CZK-a.
Direktorica te ustanove kulture Dijana Sindik kazala je i da je na nju iz vrha Opštine Tivat ovim povodom vršen pritisak da podnese ostavku, ali da ona to neće uraditi. Sindik je navela i da se u vezi sa problemom male scene CZK-a “po medijima svašta vuče.”
”Oni planiraju da ukinu tu scenu da bi napravili tu nekakav lapidarij. Nijesu osnovane priče da smo mi devastirali prostor, kao što vjerovatno nije osnovana ni njihova priča o elaboratu, tako da je sve to vrlo upitna stvar. Mi smo sada angažovali i pravnike, da nas u potpunosti upute o čemu se tu radi. Izgleda da tog elaborata uopšte i nema, odnosno nije ni odobren. Dakle, sve to što oni pokušavaju sa uklanjanjem scene, to su samo neke preporuke iz 2013. godine, ali od tada do danas se dosta toga promijenilo, tako da je uopšte pitanje da li oni imaju ikakav pravni osnov za ovo što pokušavaju”, istakla je Sindik.
CZK je pod geslom “Buća-naša kuća” pozvao građane i umjetnike na novi protest koji će biti održan u subotu, na platou između kompleksa Buća-Luković i ljetnje pozornice.
Sa druge strane, reagovala je i direktorica Muzeja i galerija Danijela Đukić koja je juče saopštila da je dolaskom na tu funkciju prije nekoliko mjeseci počela sa sprovođenjem aktivnosti na sprečavanju “kontinuiranog devalviranja kulturno-istorijske cjeline i unutrašnjosti kule koje usporavaju, ugrožavaju i devastiraju muzej i muzejske zbirke”.
Na objektima kompleksa - kuli i crkvici Svetog Mihovila - obavljeni su i radovi koje su konzervatori ocijenili štetnim i nedopustivim za očuvanje tog spomenika kulture, poput bušenja kamena radi kačenja svjetlosnih i elektroinstalacija za scenu, čak i probijanja potpuno novih vrata na kuli sa koje se u nekim od popularnih predstava CZK-a atrijum konstantno zasipao velikim količinama pijeska ili vode
”Odluku da uklonimo metalno-drvenu konstrukciju, koja je zabetonirana u zemlju, mi smo se vodili isključivo smjernicama iz Elaborata o revalorizaciji nepokretnog kulturnog dobra-kompleksa ljetnjikovca Buća-Luković iz 2013. utemeljenog u Zakonu o zaštiti kulturnih dobara. Predstave CZK-a Tivat igraju se i u drugim gradovima, pa se sa njima tamo ne prenosi i atrijum”, istakla je Đukić i navela da se sa početkom sanacije srednjovjekovne kule otpočelo i sa “uklanjanjem elemenata koji joj ne pripadaju, odnosno tehničke opreme za potrebe predstava”.
”Neugledno dvorište predstavljaju i pobacani djelovi stubova, koje je potrebno konzervatorski tretirati i uz pomoć stručnih lica pokušati spojiti elemente djelova stubova. (Elaborat iz 2013) Intervencije na vijencu prozora četvorolisnog oblika bez dobijenih konzervatorskih uslova!? (bušenje rupa za tiple, provlačenje PVC narandžastog crijeva i dr.) Moramo da prekinemo dugogodišnju i kontinuiranu nebrigu”, istakla je Đukić, dostavljajući medijima i fotografije stanja kojeg je zatekla u kompleksu zaštićenog spomenika kulture II kategorije.
Navela je da JU Muzeji i galerije Tivat za uklanjanje otvorene scene CZK-a ima podršku Muzejskog društva Crne Gore, JU Muzeji i galerije Budva, JU Muzeji Kotor, Srđana Marlovića, arhitekte-konzervatora, Savjeta JU Muzej i galerija Tivat, Veska Ražnatovića, konzervatora-restauratora, Gordane Ražnatović, arhitektice, Saše Srećkovića, etnologa-antropologa, AMMM-Udruženja Mediteranskih pomorskih muzeja, pojedinaca i Opštine Tivat.
”U elaboratu o revalorizaciji nepokretnog kulturnog dobra - kompleks ljetnjikovca Buća-Luković - kroz predlog mjera piše: iznalaženje druge lokacije za održavanje predstava male scene; uklanjanje metalnih i drvenih konstrukcija za potrebe pozorišne produkcije iz dvorišnog prostora; izrada projekta uređenja dvorišnog prostora, sa namjenom izlaganja skulptura, lapidarijuma i sl.; Dvorište kompleksa je devastirano metalnim konstrukcijama za reflektore, plastičnim sjedištima i drvenim scenskim podijumima, za potrebe pozorišne produkcije. Izvršiti demontažu rigips ploča, koje su montirane za potrebe privremene postavke u kapelici”, citirala je Đukić Elaborat iz 2013. Gradonačelniku Tivta Željku Komnenoviću juče su pismo podrške poslali i organizatori manifestacije “Njegoševi dani” sa Filozofskog fakulteta u Nikšiću koji su posebno kritikovali direktoricu CZK-a Dijanu Sindik, posebno zbog načina na koji se ona navodno, “ljetos ponijela tokom Njegoševih dana” čiji je Tivat bio domačin. Aludirajući na Sindik, oni su poručili da “neko ko nije bio u stanju da omogući najjednostavniju logistiku za Njegoševe dane, sada navodno ‘gine’ za kulturu u cijeloj u javnosti kreiranoj atmosferi povodom scene u atrijumu ljetnjikovca Buća-Luković.
( Siniša Luković )