Kraj za Jovanović, ne i za v.d. stanje

Predložene izmjene Zakona o Državnom tužilaštvu, kojima Vlada traži da se mandat vršioca dužnosti (v.d.) vrhovnog državnog tužioca (VDT) ne ograničava već da može trajati do izbora čelnika Državnog tužilaštva u punom mandatu, najvjerovatnije neće biti usvojene jer za to trenutno nema podrške u Skupštini.

Prema saznanjima “Vijesti”, dva najveća parlamentarna subjekta, Demokratska partija socijalista (DPS) i Demokratski front (DF), ne gledaju blagonaklono na ideju Vlade, za čiji je prolaz u plenumu presudna podrška jednog od njih.

Predlogom izmjena zakona, koje je inicirao Tužilački savjet (TS) a predložila izvršna vlast, ukinula bi se odredba kojom se propisuje da mandat v.d. VDT- a može trajati šest mjeseci, uz mogućnost jednog reizbora.

Listu su iz DPS-a nezvanično kazali da još nemaju stav o predloženim izmjenama, ali da nisu za to da aktuelna v.d. VDT-a Maja Jovanović, kojoj drugi mandat ističe 5. februara, ostane na toj funkciji, niti da njeno mjesto dođe neko kome je, kako tvrde, “već namješten konkurs u TS-u”.

Iz DF-a su “Vijestima” takođe neslužbeno saopštili da su u tom savezu u toku međupartijske konsultacije o predlogu Vlade, ali da su zasad male šanse da podrže “beskrajno produžavanje v.d. stanja”.

Ako predložene izmjene ne dobiju podršku poslanika, to znači da će TS uskoro birati nasljednika Jovanovićeve. To pravosudno tijelo juče je objavilo oglas za poziciju v.d. VDT-a.

S druge strane, na konkurs za VDT-a u punom mandatu, koji je završen prošle sedmice, javili su se Maja Jovanović, pravnik Milorad Miško Marković i sudija Višeg suda u Podgorici Suzana Mugoša. V.d. stanje u VDT-u traje od oktobra 2019. godine.

Skupština će 4. februara raspravljati o predlogu izmjena Zakona o Državnom tužilaštvu. “Vijestima” je u Vladi potvrđeno da predlog nije dostavljen Venecijanskoj komisiji (VK) Savjeta Evrope na pravno mišljenje, iako je ustaljena praksa da se to čini sa ključnim pravosudnim propisima.

Utvrđivanju predloga prethodila je inicijativa TS-a Skupštini (15. decembra) i Vladi (16. januara) da se razmotri izmjena zakona, jer, kako navode, česte personalne promjene na poziciji VDT-a, koji je i predsjednik TS-a, mogu negativno uticati na funkcionisanje institucije.

”Budući da je neophodno određeno vrijeme da se lice koje obavlja tu funkciju, pa i u kapacitetu vršioca dužnosti, upozna sa svim okolnostima, informacijama i drugim pitanjima neophodnim za efikasno vršenje nadležnosti”, istakli su, dodajući da je zato potrebno stvoriti zakonske pretpostavke da se obezbijedi kontinuitet na funkciji VDT-a.

Kako su “Vijesti” objavile, upućeni tvrde da se TS odlučio na taj potez jer navodno postoji struja unutar tužilaštva koja želi da preuzme rukovođenje VDT-om nakon što Jovanovićevoj istekne mandat. Spekuliše se da je poznato ime osobe koja nije iz tužilačke organizacije, a koja je navodno odabrana da bude na njenom čelu.

Izmjene usmjerene na pojedinca

Sa idejom TS-a nije se saglasio član tog tijela Stevo Muk, koji je saopštio da bi se ponuđenim izmjenama uveo v. d. mandat bez ograničenja, čime se, prema njegovim riječima, može obesmisliti obaveza i umanjiti odgovornost parlamenta da izabere VDT-a u kompletnom mandatu.

Slično tvrdi i pravna savjetnica u Akciji za ljudska prava (HRA) Marija Vesković, koja je kazala “Vijestima” da predlog izmjena kojima bi se neograničeno produžio mandat Jovanovićevoj, kao da ohrabruje nastavak v. d. stanja.

Podsjeća na izmjene Zakona o Sudskom savjetu i sudijama iz 2018, koje su dovele do toga da su sad u tom organu tri člana iz reda uglednih pravnika koji obavljaju funkciju već devet godina, odnosno koji su u trećem mandatu. Ocjenjuje da se takvim izmjenama pravi ustupak i opravdanje za poslanike koji ne mogu da postignu kompromis oko uspostavljanja i normalnog funkcionisanja državnih institucija.

”Ovakve ad hominem izmjene, usmjerene na konkretnog pojedinca, kritikovala je i VK prije nepune dvije godine, jer ugrožavaju pravnu sigurnost i suprotne su prirodi zakonodavne djelatnosti koja znači definisanje opštih pravila ponašanja, umjesto preduzimanja izvršnih radnji u odnosu na pojedince ili pojedinačne situacije. Način na koji su izmjene predložene ne ide u prilog ni TS-u, jer stvara lošu praksu da se zakoni mijenjanju netransparentno, po mjeri pojedinca, da bi se zadržali na funkciji ili uklonili s nje”, istakla je Veskovićeva.

Predsjednik skupštinskog Odbora za politički sistem, pravosuđe i upravu Momo Koprivica (Demokrate), rekao je “Vijestima” da će, u skladu s Poslovnikom parlamenta, sazvati sjednicu Odbora kako bi se razmotrio predlog zakona.

Teško se može braniti treći v.d. mandat

Navodi da izmjene pravosudnih zakona moraju biti praćene širom i obuhvatnom javnom raspravom, da to potencira i Evropska komisije, i da to mora biti učinjeno i zbog toga što određena rješenja već izazivaju “principijelna sporenja, pa i osporavanja”.

”Prije svega zbog propisivanja neograničenog trajanja v.d. mandata, koji može da se, u uslovima političkih konfrontacija, protegne unedogled, što mu nije smisao, a može i da demotiviše izbor VDT-a u punom mandatu. Takođe, ukoliko su s razlogom osporavani treći mandati zvaničnicima u pravosuđu, u ranijem periodu, teško se, ako se držimo istih principa, može braniti treći v. d. mandat, ma koliko afirmativno gledali na rad”, napominje Koprivica.

Objašnjava da izmjene pravosudnih zakona treba sprovoditi promišljeno, a ne naprečac, jer se tako, kaže, obezbeđuje legitimitet postupka, smanjuje mogućnost greške, “ali i fundira veći kvantum znanja u rješenja”.

”Vidimo, nažalost, dosta zakašnjele reakcije i inicijative, koje su u trci s vremenom i rokovima, te se vidi da je zakazala planska funkcija nadležnih predlagača”, dodaje.

Koprivica stoga kaže da je uvjeren da bi najbolje rješenje bilo izbor VDT-a u punom mandatu, kako bi on s jasnim vremenskim horizontom mandata, kao i ovlašćenjima pristupio reformama, ali i pružio jasnu i djelotvornu podršku Specijalnom državnom tužilaštvu i glavnom specijalnom tužiocu da nastave “kapitalan posao za naše društvo”.

”A to je neselektivno gonjenje učinilaca krivičnih djela kojima su devastirani sistem i privreda posljednjih 30 godina. Dio procedure izbora VDT-a sprovodi se pred Odborom za politički sistem, pravosuđe i upravu, te ću tu učiniti sve da bude kredibilna, transparentna i zakonita procedura, po čemu je uostalom i prepoznatljiv naš Odbor”, dodaje sagovornik.

Veskovićeva, takođe, naglašava da je neophodno da se poslije tri godine v. d. stanja izabere VDT u kompletnom mandatu, kroz kvalifikovanu većinu u Skupštini, do čega je, podsjeća, posljednji put došlo prije više od osam godina, kad je Ivica Stanković izabran uz podršku tadašnje vladajuće koalicije (predvođene DPS-om) i tada opozicione Socijalističke narodne partije (SNP).

”Za više od tri godine v.d. stanja raspisano je pet javnih oglasa, od kojih je procedura po petom u toku. Od četiri sprovedena, samo na prvom nije bilo prijavljenih, dok su tri bila neuspješna odgovornošću poslanika, tako što su odugovlačili postupak koji je u dva slučaja trajao od godinu do godinu i po, i tako što su usvojili izmjene Zakona o državnom tužilaštvu kojim je u jednom slučaju obustavljen postupak izbora i vraćen na početak”, navodi sagovornica.

Dio stranaka kritikuje

Predlog Vlade su, osim dijela NVO sektora, kritikovali i iz Socijaldemokrata (SD), Pokreta Evropa sad (PES) i Pokreta za promjene (PzP).

Iz SD-a su “Vijestima” juče kazali da se radi o još jednom zakonskom rješenju kojim se u značajnoj mjeri derogira nešto što je definisano Ustavom.

”Javnosti je veoma dobro poznato da je za izbor VDT-a neophodna kvalifikovana većina. S druge strane, ograničenje trajanja mandata v. d. je logično i ispravno jer je to u skladu sa suštinom tog zakonskog mehanizma koji treba da postoji kako se ne bi prekidao kontinuitet u funkcionisanju institucije. Predloženim izmjenama neprimjereno se zalazi u ustavne nadležnosti i znatno obesmišljava izbor VDT-a jer bi, ukoliko se izmjene usvoje, bilo koji pojedinac funkciju VDT-a mogao vršiti u v. d. stanju neograničeno dugo. Osim toga, predlog nije u skladu sa mišljenjem relevantnih evropskih institucija...”, saopštili su, dodajući da neće glasati za izmjene.

Iz PES-a su u nedjelju ocijenili da je on antievropski, i da Vlada želi da vanredno stanje “ozakoni i transformiše u redovno”, sve u cilju zaštite “isključivo personalnih rješenja radi uticaja na Državno tužilaštvo preko istih”.

Iz PzP-a su naveli da ne podržavaju predlog, dodajući da bi došli do toga da neko bude u v.d. stanju duže nego u regularnom mandatu.

”Zadovoljni smo radom v.d. VDT-a Maje Jovanović, ali to ne znači da prema nekom pojedincu treba mijenjati zakon”, poručila je u utorak funkcionerka te stranke Branka Bošnjak.

Vesković: Uvesti deblokirajući mehanizam za pravosuđe

S obzirom na to da VDT nije jedino imenovanje u pravosuđu koje čeka na postizanje kvalifikovane većine, Veskovićeva kaže da bi značajno bilo uspostaviti deblokirajući mehanizam u pravosuđu, za koji bi bila neophodna izmjena Ustava. Kaže da on mora biti izuzetak, a ne pravilo, jer bi u suprotnom došlo do zaobilaženja postizanja konsenzusa među partijama.

Veskovićeva navodi da je u Srbiji tokom 2021. došlo do izmjena Ustava, kojima je, između ostalog, propisan i deblokirajući mehanizam, konkretno u odnosu na izbor uglednih pravnika u sudskim i tužilačkim vijećima. Propisano je, objašnjava, da će u slučaju da Skupština ne izabere ugledne (tj. istaknute) pravnike dvotrećinskom većinom, to ovlašćenje preći na petočlanu komisiju koju čine predsjednik Vrhovnog suda, predsjednik Ustavnog suda, vrhovni javni tužilac, zaštitnik građana i predsjednik Skupštine, i koja će većinom glasova donijeti odluku.

”Ovakvo rješenje, da ugledne pravnike biraju ‘ključne ličnosti sudstva’ je pozitivno ocijenila VK s napomenom da je potrebno voditi računa o tome na koji način se biraju osobe koje čine ovu komisiju, prostom ili kvalifikovanom većinom u Skupštini, kako ne bi došlo do dodatne politizacije izbora. Primjera radi, kod nas se zaštitnik ljudskih prava i sloboda i dalje bira prostom većinom, što je jedan od ključnih razloga zbog koga ova institucija ima ‘B’ status dodijeljen od Globalne alijanse nacionalnih institucija zaštitnika”, kaže Veskovićeva.

S druge strane, ističe da bi i status preostalih članova komisije, u slučaju razmatranja ovakvog rješenja kod nas, bio upitan.

”Funkcija predsjednika Vrhovnog suda je u v.d. stanju više od dvije godine, a VDT-a više od tri godine, dok su u posljednje dvije godine, nakon smjene vlasti, dvije osobe obavljale funkciju predsjednika Skupštine i protiv obje su podnošene inicijative za razrješenje”, konstatuje ona.

Jovanović: O profesionalnom integritetu govore rezultati mog rada

Maja Jovanović kazala je “Vijestima” da je njen stav o predloženim izmjenama izražen kroz podršku inicijativi TS-a koja je upućena Skupštini i Vladi. Navodi da je inicijativu poslatu parlamentu podržalo svih devet članova TS-a koji su prisustvovali sjednici tokom koje se raspravljalo o tome.

”Inicijativom se nije željela prejudicirati odluka o određivanju v.d. VDT-a, već izraziti stav da diskontinuitet na poziciji VDT-a, samim tim i predsjednika TS-a, odnosno česte personalne promjene na tim pozicijama, mogu negativno uticati na funkcionisanje institucije, budući da je neophodno određeno vrijeme da se lice koje obavlja ovu funkciju, pa i u kapacitetu vršioca dužnosti, upozna sa svim okolnostima, informacijama i drugim pitanjima neophodnim za efikasno obavljanje nadležnosti”, podvukla je.

Upitana smatra li da bi njen profesionalni integritet bio narušen ako bi prihvatila da joj se, u slučaju usvajanja izmjena, mandat produži na taj način, Jovanovićeva je odgovorila da smatra da o njenom profesionalnom integritetu najbolje govore rezultati rada koje je postizala tokom višedecenijskog obavljanja funkcije u Državnom tužilaštvu Crne Gore.

Čeka se dokaz o državljanstvu Suzane Mugoše

Da li će sudija Višeg suda Suzana Mugoša ući na listu kandidata u postupku izbora VDT-a znaće se tek na narednoj sjednici TS-a jer članovi tog tijela ni nakon više od dva sata juče nijesu mogli da donesu odluku o tome da li je dostavila potpunu dokumentaciju.

U orginalnoj dokumentaciji koju je priložila Sekretarijatu TS-a ona nije dostavila dokaz da je crnogorski državljanin, niti kopiju lične karte.

TS, koji je po Zakonu o državnom tužilaštvu dužan da utvrdi da li su prijavljeni kandidati dostavili zakonski blagovremenu i urednu dokumentaciju, donio je odluku da zbog toga listu kandidata utvrdi tek na narednoj sjednici.

”Za VDT-a su potrebni opšti uslovi za državnog tužioca, koji kaže da za tu funkciju može biti birano lice koje uspunjava opšte uslove za rad u državnim organima”, naglasio je sekretar Sekretarijata TS-a Mithat Kuč.

Iako se prvo o tom problemu oko dokumentacije sutkinje Mugoša glasalo, članovi su ipak odlučili da još malo razmotre to pitanje.

”U velikoj sam dilemi oko ovog pitanja. Vidim da je takav osjećaj i kod ostalih. Ne znam kakva je ranija praksa bila. Opštepoznata okolnost je da je sudija, a ne bi mogla biti ako nema crnogorsko državljanstvo. Ne znam je li to možda dovoljno”, kazao je član TS-a Miloš Vuksanović.

Član TS-a Muk je bio uzdržan jer je riječ o sudiji i da je to saznanje nesporno da je crnogorski državljanin. “Ne bih da eliminišem kandidata jer je očigledno da ima taj uslov”, rekao je Muk.

Tokom narednog glasanja uzdržani su bili Vuksanović, Muk i Filip Jovović, dok su Siniša Gazivoda, Tatjana Begović, Nikola Samardžić, Đurđina Nina Ivanović i Sanja Jovićević bili protiv toga da se sudija Mugoša uvrsti na listu kandidata zbog nepotpune dokumentacije.

Ni taj krug nije zaključen, a potom je Vuksanović tražio pauzu sjednice i pozvao se na član 19 Poslovnika, nakon čega je jednoglasnom odlukom TS-a sa zasjedanja isključena javnost.

Iza zatvorenih vrata više od dva sata su se članovi TS-a bavili listom kandidata za VDT-a gdje su se blagovremeno u trku uključili v. d. VDT-a Jovanović i Marković.

Jovanović, zbog toga što je kandidat za VDT-a, tražila je izuzeće tokom raspravljanja o ovoj tački dnevnog reda.

( Nikola Dragaš )