Zbog balona izgubljena važna šansa za diplomatiju

Američki državni sekretar Entoni Blinken odložio je planiranu diplomatsku posjetu Kini nakon što je kineski špijunski balon primijećen iznad Sjedinjenih Država u okviru onoga što su američki zvaničnici nazvali “jasnim kršenjem” američkog suvereniteta.

Iznenadna odluka o otkazivanju posjete uslijedila je uprkos tvrdnjama Kine da je balon letjelica za istraživanje vremenskih uslova koja je skrenula sa kursa. Sjedinjene Države su je opisale kao instrument nadzora.

Odlaganje Blinkenove posjete, koju su u novembru dogovorili predsjednik SAD Džo Bajden i kineski lider Si Đinping predstavlja udarac za obje strane koje su je smatrale prilikom za stabilizaciju krhkog odnosa. Posljednja posjeta jednog američkog državnog sekretara Kini bila je 2017. godine, podsjeća Rojters.

ABC njuz je ranije juče objavio, pozivajući se na jednog zvaničnika američke administracije, da Blinken nije želio da preuveličava situaciju otkazivanjem posjete, ali takođe nije želio da incident sa balonom dominira njegovim sastancima sa kineskim zvaničnicima.

Međutim, zvaničnik je takođe kazao da je Blinken poručio Kinezima da će biti spreman da posjeti Kinu “prvom prilikom kada to dozvole uslovi”.

Dugoočekivani sastanci Blinkena sa visokim kineskim zvaničnicima u obje zemlje su smatrani načinom da se pronađe zajednička osnova u vrijeme velikih neslaganja oko Tajvana, ljudskih prava, Sjeverne Koreje, ruskog rata u Ukrajini, trgovinske politike i klimatskih prmjena.

Danijel Rasel, vodeći američki diplomata za Aziju u administraciji bivšeg predsjednika Baraka Obame kazao je da on ne vidi stratešku logiku odluke za otkazivanje posjete. “Sjedinjene Države imaju mnogo većih problema sa kojima treba da suoče Kineze od balona za nadzor, i gubitak ovog angažmana na visokom nivou unazađuje napore za uspostavljanje osnove za buduće odnose”, kazao je on.

Portparol Pentagona brigadni general Patrik Rajder rekao je juče novinarima da vlada prati balon koji je na velikim visinama iznad kontinentalnog dijela SAD i rekao da se “nalazi na visini znatno iznad komercijalnog vazdušnog saobraćaja i da ne predstavlja vojnu ili fizičku pretnju ljudima na terenu”.

Balon je, kako je saopšteno iz Pentagona, primijećen između ostalog i iznad Montane, gdje se nalazi jedan od tri američka silosa nuklearnih projektila u vazduhoplovnoj bazi Malmstrom, ali SAD procjenjuju da ima samo “ograničenu” vrijednost u smislu pružanja obavještajnih podataka koje bi Kina ionako mogla nabaviti drugim tehnologijama, poput špijunskih satelita.

Jedan visoki američki odbrambeni zvaničnik kazao je da su SAD pripremile borbene avione uključujući i F22, kako bi oborili balon ako to bude naređeno. Pentagon je juče preporučio da to ne čine, ističući da mada je balon bio iznad slabo naseljene oblasti u Monatni, zbog njegove veličine bi mogle nastati krhotine dovoljno velike da ugroze ljude.

Stanovnik Bilingsa Čejs Doak, koji je u srijedu snimio balon, kazao je da je u početku mislio da je zvijezda. “Ali onda sam shvatio da je to ludo jer je bio dan i kada sam ga pogledao, shvatio sam da je preveliki”, kazao je on za Rojters.

Otkriće je uznemirilo mnoge u Vašingtonu i širom zemlje a pored toga što su SAD uputile protest kineskim zvaničnicima, izazvalo je oštre kritike administracije od republikanskih članova Kongresa koji se zalažu za zauzimanje tvrđeg stava prema Pekingu. Bivši republikanski predsjednik Donald Tramp, koji je najavio kandidaturu na izborima 2024. objavio je “Oborite balon” na svojoj društvenoj mreži.

Kina, koja inače ljutito odbacuje sve optužbe za špijunažu, prilično je mirno reagovala na saopštenje Pentagona. U relativno pomirljivom saopštenju, kinesko ministarstvo inostranih poslova navelo je da je balon namijenjen u meteorološke i druge naučne svrhe i da žali što je letjelica zalutala u vazdušni prostor SAD.

Ovakvi baloni obično djeluju na visini od 24 do 37 hiljada metara, iznad linija komercijalnih letova.

Počev od vojnih špijunskih satelita do naprednih elektronskih obavještajnih letjelica i podmornica, SAD redovno šalju svoje uređaje za praćenje kineske vojske, kazali su analitičari i diplomate. Kina se često žalila zbog nadzora SAD, uključujući i raspoređivanje brodova i aviona blizu kineskih vojnih vježbi.

( N.Bogetić )