IJZ: Prevencija ključna komponenta za smanjenje obolijevanja i umiranja od malignih bolesti
Iz IJZ-a su rekli da, slično kao u ostalim zemljama u razvoju, stanovništvo Crne Gore najčešće obolijeva od raka pluća, dojke, debelog crijeva, mokraćne bešike i prostate
Prevencija je ključna komponenta i najisplativija dugoročna strategija svih programa usmjerenih na smanjenje učestalosti obolijevanja i umiranja od malignih bolesti, saopšteno je iz Instituta za javno zdravlje (IJZ).
Iz IJZ-a su, povodom Svjetskog dana borbe protiv malignih bolesti, kazali da procjene pokazuju da se 40 odsto tih bolesti može izbjeći praktikovanjem zdravih stilova života.
Kako su rekli, jedna trećina malignih bolesti ima bolje ishode liječenja ukoliko se dijagnostikuje u ranoj fazi bolesti i liječenje započne na vrijeme.
Iz IJZ-a su podsjetili da su u Crnoj Gori uspostavljena tri organizovana skrining programa, čiji je cilj rano otkrivanje premalignih i malignih promjena, a što omogućava pravovremeno liječenje i bolje ishode bolesti.
Kako su naveli, na nacionalnom nivou sprovode se skrining programi raka grlića materice i debelog crijeva.
Iz IJZ-a su kazali da se skrining program raka dojke sprovodi, za sada, u četiri opštine - Podgorici, Danilovgradu, Kolašinu i na Cetinju.
Oni su podsjetili da je prošle godine u Crnoj Gori uspostavljen program HPV vakcinacije, veoma važna mjera primarne prevencije.
Vakcina, kako su naveli iz IJZ-a, štiti od devet tipova HPV-a, među kojima su HPV tipovi 16 i 18, koji su najznačajni faktor rizika za nastanak raka grlića materice.
Oni su kazali da maligne bolesti, poslije kardiovaskularnih, zauzumaju drugo mjesto po broju obolijevanja i umiranja stanovništva u svijetu i da predstavljaju rastući javnozdravstveni problem.
Na to, kako su dodali iz IJZ-a, ukazuju i procjene Svjetske zdravstvene organizacije i Međunarodne agencije za istraživanje raka za 2020. godinu.
Iz IJZ-a su naveli da je tokom te godine registrovano oko deset miliona smrtnih slučajeva od malignih tumora svih lokalizacija, dok je 19,3 miliona osoba oboljelo od nekog oblika raka.
Kako je saopšteno, procenjuje se i da će se 75 odsto svih prijevremenih smrtnih ishoda od raka u svijetu do 2030. godine i dalje registrovati u nerazvijenim i srednje razvijenim zemljama.
Navodi se da su vodeće lokalizacije raka u obolijevanju i umiranju rak pluća, dojke i debelog crijeva.
Te tri vrste raka, kako su kazali iz IJZ-a, čine zajedno jednu trećinu novooboljelih i umrlih osoba od raka u svijetu.
„Posmatrano prema polu, rak pluća je najčešće dijagnostikovan rak kod muškaraca - 14,3 odsto svih novih slučajeva raka“, navodi se u saopštenju.
Iz IJZ-a su rekli da zatim slijede rak prostate i rak debelog crijeva.
Oni su kazali da je rak dojke najčešće dijagnostikovan maligni tumor kod žena, da čini 24,5 odsto svih novootkrivenih slučajeva raka i da je vodeći uzrok smrti od raka kod žena.
Slijede ga, kako su naveli, rak pluća, debelog crijeva i grlića materice.
Iz IJZ-a su kazali da je cilj obilježavanja Svjetskog dana borbe protiv malignih bolesti da se pruže informacije o zastupljenosti malignih bolesti i značaju ujedinjavanja svih učesnika, od pojedinaca, organizacija, zdravstvenih institucija preko kreatora i donosioca zdravstvenih politka, u preduzimanju zajedničkih akcija u procesu prevencije, blagovremenog otkrivanja, liječenja malignih bolesti i pružanju palijativne njege.
„Rastući trend obolijevanja od malignih tumora, na globalnom nivou, povezan je sa produženjem očekivanog trajanja života, porastom broja stanovnika uz negativan uticaj poznatih faktora rizika - upotreba duvanskih proizvoda, nepravilna ishrana i visok indeks tjelesne mase, povećana upotreba alkohola, fizička neaktivnost, zagađenost vazduha“, kaže se u saopštenju.
Osim toga, kako se navodi, oko 13 odsto malignih bolesti u svijetu povezano je sa hroničnim (kancerogenim) infekcijama.
Iz IJZ-a su rekli da hepatitis B i C virus povećavaju rizik razvoja raka jetre, HPV raka grlića materice, a Helicobacter pylori raka želuca.
Oni su kazali da je u Crnoj Gori, prema procjeni Svjetske zdravstvene organizacije iz 2020. godine, bilo 3.184 novih slučajeva oboljelih od malignih bolesti.
Iz IJZ-a su rekli da, slično kao u ostalim zemljama u razvoju, stanovništvo Crne Gore najčešće obolijeva od raka pluća, dojke, debelog crijeva, mokraćne bešike i prostate.
„Posmatrano po polu, muškarci najčešće obolijevaju od raka pluća (18,7 odsto), a zatim slijede rak debelog crijeva (11,3 odsto), rak prostate (osam odsto) i rak bešike (6,7 odsto)“, kaže se u saopštenju.
Navodi se da žene najčešće obolijevaju od raka dojke (25,6 odsto), raka debelog crijeva (9,3 odsto), pluća (8,5 odsto), grlića materice (7,6 odsto).
„Kada je u pitanju starosna dob, maligne bolesti su najučestalije u dobi od 50 do 64 godine“, dodaje se u saopštenju.
Iz IJZ-a su kazali da se opterećenje društva malignim bolestima može smanjiti svakodnevnim praktikovanjem zdravih stilova života i primjenom postojećih strategija prevencije zasnovanih na dokazima da oko 30 odsto i 50 odsto karcinoma može biti spriječeno.
„Kao i ranim otkrivanjem malignih bolesti - redovni preventivni pregledi i učestvovanjem u skrining programima, i odgovarajućim pravovremenim liječenjem i njegom pacijenata koji imaju rak“, kaže se u saopštenju.
Iz IJZ-a su rekli da pravovremena i tačna dijagnoza maligne bolesti omogućava uspješnije i efikasnije liječenje, koje obično uključuje radioterapiju, hemoterapiju i/ili operaciju.
Primarni cilj je, kako su kazali, izliječiti rak ili značajno produžiti život oboljelih osoba.
Kako su naveli, veoma značajna je i fizička, psihosocijalna podrška i palijativno zbrinjavanje u terminalnim stadijumima raka čime se značajno unapređuje kvalitet života tim osobama.
„Kada se otkriju na vrijeme i liječe u skladu sa najboljom praksom, pojedini tipovi malignih bolesti, kao što su rak dojke, grlića materice, oralni karcinom i kolorektalni karcinom, imaju visoku stopu izlječenja“, kaže se u saopštenju.
Iz IJZ-a su rekli da je palijativno zbrinjavanje značajan pristup za ublažavanje simptoma maligne bolesti i poboljšanje kvaliteta života pacijentima, kao i njihovim porodicama.
„Naročito je potreban u uznapredovalim stadijumima maligne bolesti kada su male šanse za izliječenje“, kazali su iz Instituta.
( Mina )