Ostaviti potomstvu i nešto netaknuto

Sve više (i više) sam svjestan, kako prolazi vrijeme - kompleksnosti pojedinih pitanja koja se tiču Podgorice - grada koji smatram svojim gradom - i sve manje (i manje) sam sklon da insistiram na bilo kakvim zaključcima - pogotovo u svjetlu činjenice da je razmjena informacija, vezano za poteze koji bitno utiču na nešto što bih, u nedostatku bolje odrednice, nazvao karakterom moga grada - svedena na (administrativni) minimum - što, opet, ne isključuje moju potrebu da izađem sa nekakvim stavovima o ovome ili onome...

Priznaću vam, odmah na početku, da mi nije lako da zamislim “ansambl objekata” u zoni bivše Kasarne “Morača” - uz Ulicu Vaka Đurovića, sa zapadne strane, na potezu od raskrsnice Bulevara Ivana Crnojevića i Bulevara Stanka Dragojevića, odnosno Ulice Vaka Đurovića - pa čitavih 270 metara, otprilike, uz Ulicu Vaka Đurovića u pravcu sjevera, do mjesta gdje se u tu ulici uliva krak (iste te ulice), koji vodi od kružnog toka kod Stadiona “Budućnosti” - sjeverozapadni ugao - pored zgrade Hitne pomoći i spomenika Ivanu Crnojeviću, uz kamenu ogradu zgrade Gimnazije “Slobodan Škerović” - do tačke od koje, ako mene pitate - počinje periferija - ili je počinjala, u ona davna vremena kad sam ja, kao Titov pionir, gradio predstave o Titogradu - o Titovom i mom gradu. Sve južno od te tačke za mene je (i dan-danas) grad - a sve sjeverno od te tačke smatram za periferiju. U prilog netom iznijetoj tvrdnji vrlo rječito govori stanje na terenu - odnosno činjenica da je čitav potez sjeverno od Gimnazije, uz Ulicu Vaka Đurovića, do Vezirovoga mosta, i dalje uz Moraču - bio i ostao žalosno nedefinisan.

Dakle, na prostoru bivše Kasarne “Morača” - na prostoru omeđenom pomenutom Ulicom Vaka Đurovića sa istočne strane, strmim koritom rijeke Morače sa zapadne strane i dijelom Bulevara Ivana Crnojevića sa južne strane (od pomenute raskrsnice do početka Mosta “Milenijum”) - ne vidim ništa - ako izuzmemo one dvije kamene jednospratnice, pod kosim krovovima, građene, ako se ne varam, još u doba knjaza/kralja Nikole. Kada bi se stvarno krenulo u izgradnju pomenutog “ansambla objekata” uz Ulicu Vaka Đurovića - “u kojima bi, kao sedam nezavisnih programskih jedinica, bili smješteni: Privredni, Upravni, Apelacioni, Vrhovni i Ustavni sud CG, Osnovni sud u Podgorici i Viši sud u Podgorici” - sumnjam da bi se stalo sve do momenta kada bi taj prostor bio nepovratno zatrpan ansamblima objekata najrazličitije namjene.

Zašto ne bismo ostavili u nasljeđe dalekim nekim pokoljenjima to što je ostalo od prostora koji je nekada zauzimala Kasarna “Morača” - ako ni zbog čega drugoga, onda zbog činjenice da je taj prostor već park - drveće je već tamo - samo bi trebalo urediti prostor oko drveća - cijelih 12.2 hektara - što ne bi, ubijeđen sam, predstavljalo ozbiljniju stavku u budžetu Glavnog grada, a nekmoli države Crne Gore - majke naše, vječna joj slava i milost.

Ako bismo pak od tih 12.2 ha odgrizli 1.08 hektara (270 m X 40 m) za ansambl sudova - i ako pretpostavimo da bi se tu stalo (što je malo vjerovatno) - preostali dio prostora, u zaleđu ansambla, prema Morači, definitivno bi bio odsječen od grada - ne bismo imali ono što imamo uz bulevar Stanka Dragojevića - park - imali bismo preslikanu situaciju uz Ulicu serdara Jola Piletića, preko puta Pet udovica, gdje je niz stambenih zgrada - Teletabisi - odsjekao prostor u zaleđu, prema Morači, i time ga bespovratno degradirao.

***

Ako je vjerovati nezvaničnim informacijama, i naša Maša, ministarka kulture i medija, baca oko na prostor bivše Kasarne “Morača”. Maši leži na srcu (polifunkcionalna) vizija radnoga naslova: Muzej savremene umjetnosti.

”Mi smo jedina zemlja u regionu”, veli Maša, “koja nema Muzej savremene umjetnosti” - što je, svakako, i više nego dovoljan razlog za promptno djelovanje - bez obzira na to što nemamo ni muzej nauke i tehnike, primjera radi, niti muzej arhitekturice (mlade) - a nemamo ni kolektor za prečišćavanje otpadnih voda, kad već najbrajamo što nemamo (a što bi valjalo da imamo).

”Takođe”, nastavlja Maša, “mislim da u okviru toga muzeja, treba da postoji i jedna multimedijalna sala (! - op.a.), koja bi bila namijenjena svim izlagačima - bilo da su u pitanju veliki festivali, bilo da su u pitanju opere, baleti, ili čak neki performansi, hepeninzi, velike izložbe - zato što, trenutno, svi muzeji i galerije u Crnoj Gori, prosto nemaju te prostorne kapacitete koji mogu da odgovore izazovima XXI vijeka” - i meni odmah pada na pamet čuvena Hala turbina (Turbine Hall - Tate Modern, London) i tzv. Tenk (Tank) u okviru tzv. Sidney Modern - Umjetničke galerije Novog Južnog Velsa u Sidneju - i pitam se da li bi taj Mašin čudesni sadržaj - ta multimedijalna sala - bolje funkcionisala, ako baš insistiramo na trendovima, na prostoru bivše Fabrike građevinskih mašina “Radoje Dakić”, recimo - prije negoli mrski nam stanograditelji završe započete procese popunjavanja i prepunjavanja tog prostora stambenim zgradama.

A kako u prostornim kapacitetima oskudijevaju i crnogorski sudovi - svih sedam sudskih jedinica - valjalo bi preispitati mogućnost da se (barem) dio aktivnosti sudskih jedinica veže za Mašinu čudesnu multimedijalnu salu.

***

Ne velim da Podgorica spada u tzv. policentrične gradove - gradove sa dva ili više centara - ali jesmo svjedoci širenja našeg Glavnog grada - što je očigledno nezaustavljiv proces - i, nažalost, u većoj ili manjoj mjeri - stihijski proces - uz konstataciju da u ovom trenutku ne postoji osoba - stručnjak od formata, planer ili urbanist - koji bi bio u stanju da okupi tim planera/urbanista, četu malu ali odabranu, pa da se ozbiljno pristupi realnom i nadasve kritičkom sagledavanju svih mogućih pravaca razvoja našeg divnog, ako-bog-da i evropskog grada jednog sunčanog dana - dana koji, nadajmo se, nije toliko daleko - što bi, u konačnici, porodilo par (alternativnih) predloga pravaca razvoja Podgorice - koji bi se četovođi i četi maloj učinjeli najrealnijima. U kontekstu te priče - nadrealne u ovom trenutku, naravno - možda su i ti sudovi i ta Mašina nevjerovatna multimedijalna sala - potencijalne periferne fokalne tačke oko kojih ne bi bilo teško zamisliti tzv. objekte mješovite namjene - ili famozne centralne sadržaje.

Drugo je pitanje u kojoj mjeri je centar Podgorice - što bi se odnosilo na blok omeđen Bulevarima sv. Petra Cetinjskog, Ivana Crnojevića i Stanka Dragojevića, te Ulicom Marka Miljanova - u kompletu sa neizostavnim Trgom Nezavisnosti - žalosnom prazninom kojoj je neophodno ozbiljno liječenje - stvarno centar.

Teško je procijeniti, bez prethodno sprovedenih temeljitih analiza, da li bi lociranje ansambla sudova na poziciji bivšeg BEKO-a i lociranje ministarkine multimedijalne sale na poziciji bivše Robne kuće - Name - značilo i oživljavanje centra Podgorice - ali hajde da prvo otpišemo te varijante - i sve druge varijante - prije nego li zakoljemo (i) prostor bivše Kasarne “Morača” (radi kilo mesa).

Budimo barem jednom odgovorni, molim vas dame i gospodo - ostavimo djeci u amanet - uz nevjerovatne količine arhitektonsko-urbanističkog smeća - i nešto vrijedno, odnosno netaknuto.

( Borislav Vukićević )