„Politički motivisana tragedija”

Dobitnik Nobelove nagrade za mir i aktivista za ljudska prava Ales Bjaljacki osuđen je juče na deset godina zatvora pred sudom u rodnoj Bjelorusiji koji ga je proglasio krivim za finansiranje protesta u procesu koji je Evropska unija odbacila kao “lažni”.

Bjaljacki (60) je dobio Nobelovu nagradu 2022. godine za rad na promovisanju ljudskih prava i demokratije u državi kojom predsjednik Aleksandar Lukašenko vlada čvrstom rukom skoro 30 godina, žestoko se obračunavajući sa neistomišljenicima.

Bjaljacki, jedan od osnivača grupe “Vjasna” (proljeće), uhapšen je 2021, a još trojici optuženih na teret se stavlja finansiranje protesta i šverc novca. Bjeloruska državna novinska agencija Belta je potvrdila da je sud izrekao dugačke zatvorske kazne svim muškarcima, uključujući deceniju zatvora za Bjaljackog.

On je odbacio sve optužbe protiv njega, rekavši da su politički motivisane. U posljednjem obraćanju sudu, Bjaljacki je pozvao vlasti da “prekinu građanski rat u Bjelorusiji”.

Bjeloruska opoziciona liderka u egzilu Svetlana Tihanovskaja izjavila je da su Bjaljacki i trojica drugih aktivista nepravedno osuđeni i odluku suda opisala kao “zapanjujuću”.

”Moramo učiniti sve u borbi protiv ove sramne nepravde i da ih oslobodimo,” napisala je na Tviteru.

Valentin Stefanovič je osuđen na devet godina, Vladimir Labkovič na sedam a Dmitrij Solovjov u odsustvu na osam.

Šef diplomatije Evropske unije Žozep Borel rekao je da su oni podvrgnuti “lažnim suđenjima” u pokušaju da budu ućutkani, što je taktika koja, kako je rekao, neće uspjeti.

”Lukašenko neće uspjeti. Njihov poziv na slobodu je glasan, čak i iza rešetaka”, naveo je Borel u saopštenju, koje je prenio Rojters.

Njemačka ministarka spoljnih poslova Analena Berbok je opisala suđenje kao “farsu”.

”Režim u Minsku se bori protiv građanskog društva nasiljem i zatvorom. To je sramotno isto kao Lukašenkova podrška Putinovom ratu”, napisala je na Tviteru.

Američki državni sekretar Entoni Blinken izjavio je da SAD osuđuju presudu Alesu Bjaljackom.

Berit Rajs-Andersen, predsjedavajuća Norveškog Nobelovog komiteta, ocijenila je da je proglašenje Bjaljackog krivim politički motivisana “tragedija”.

”Ovaj slučaj, presuda protiv njega, je tragedija za njega lično. Ali ona takođe pokazuje da režim u Bjelorusiji ne toleriše slobodu izražavanja i protivljenje”.

Režim u Minsku se bori protiv građanskog društva nasiljem i zatvorom. To je sramotno isto kao Lukašenkova podrška Putinovom ratu

Ravina Šamdasani, portparolka visokog komesara UN za ljudska prava, izjavila je na brifingu u Ženevi da je to tijelo UN uznemireno zbog suđenja i zabrinuto “nedostatkom fer procesa i pristupa nezvisnom pravosuđu u Bjelorusiji”.

To, kako je rekla, izlaže branitelje ljudskih prava riziku od krivičnog gonjenja zbog njihovih legitimnih aktivnosti.

Memorijal, istaknuta ruska grupa za ljudska prava koja je prošle godine podijelila Nobela za mir sa Bjaljackim i ukrajinskim Centrom za građanske slobode, osudio je kaznu kao “neskrivenu nezakonitu odmazdu za njihove aktivnosti ljudskih prava u okviru kampanje terora protiv građanskog društva i čitavog naroda Bjelorusije”.

Oleg Orlov, jedan od osnivača Memorijala, pokušao je juče da otputuje u Minsk da podrži Bjaljackog, ali je spriječen da se ukrca u avion. Predstavnici aviokompanije su mu rekli da su mu bjeloruske vlasti zabranile ulazak u zemlju, prenio je AP. “Zločine je bolje činiti bez svjedoka”, rekao je Orlov.

”Najveći nivo represije u Evropi”

Volodimir Javorski iz Centra za građanske slobode izjavio je za AP da ukrajinski aktivisti u borbi za ljudska prava izražavaju solidarnost sa Bjeljackim i traže njegovo oslobađanje.

”Ova presuda pokazuje da je najveći nivo represije u Evropi u Bjelorusiji”, rekao je Javorski.

”Ukrajina se trenutno odupire totalitarnom modelu koji Kremlj pokušava da nametne čitavom bivšem sovjetskom prostoru”.

Bjaljacki, koji je takođe bio disident sovjetske ere, bio je jedan od najistaknutijih od stotina Bjelorusa koji su zatvoreni tokom obračuna sa višemjesečnim antivladinim protestima koji su izbili u ljeto 2020. i nastavili se 2021. Više od 35.000 ljudi je uhapšeno, a hiljade je policija pretukla tokom demonstracija, najvećih koje su ikad održane u zemlji.

”Vjasna”, organizacija čiji je jedan od osnivača, igrala je vodeću ulogu u pružanju pravne i finansijske pomoći zatvorenicima.

Ukrajina se trenutno odupire totalitarnom modelu koji Kremlj pokušava da nametne čitavom bivšem sovjetskom prostoru

Masovne demonstracije su održane nakon što je Lukašenko proglašen za pobjednika predsjedničkih izbora 2020, za koje su opozicija i zapadne države kazali da su pokradeni.

Bjelorusija se ističe u podršci invazije Rusije na Ukrajinu, dok druge države tog regiona ne podržavaju Moskvu javno.

Bjaljacki je četvrta osoba u 121-godišnjoj istoriji Nobelovih nagrada koja ju je primila dok je bila u zatvoru ili pritvoru.

Norveški helsinški komitet, nevladina organizacija za ljudska prava, saopštio je da je “šokiran cinizmom” presuda. Odluku bjeloruskog suda osudio je i Savjet Evrope.

Bjaljacki je 1984. diplomirao rusku i bjelorusku filologiiju na Državnom univerzitetu u Gomelju. U početku je radio kao nastavnik a kasnije se bavio proučavanjem bjeloruske književnosti i radio kao direktor muzeja.

( A. Šofranac )