Istraživali smo kako se opštine bore za zdraviju životnu sredinu: bez novca se ne može do čistog vazduha

Crnogorske opštine u svojim redovnim budžetima za zaštitu životne sredine izdvajaju relativno malo novca i više se oslanjaju na sopstveni kapitalni budžet, odnosno infrastrukturne projekte za rješavanje gorućih problema u toj oblasti, koji bi se finansirali iz opštinskog i državnog kapitalnog budžeta i sredstava EU.

Pojedine lokalne uprave čak nemaju ni posebnu organizacionu jedinicu koja bi se bavila striktno životnom sredinom.

Ti problemi se, kao i prethodnih godina, pa i decenija, uglavnom odnose na ogroman broj divljih deponija, otpad i otpadne vode i zagađenje vazduha.

Pljevlja uložila dva miliona eura

Opština Pljevlja koja ima najvećih problema sa zagađenjem, prije svega vazduha, tokom 2022. godine uložila je preko dva miliona eura za projekte zaštite životne sredine, tvrde u lokalnoj samoupravi. Budžet za ovu godinu još nije usvojen zbog problema sa konstituisanjem vlasti.

”Lokalna uprava je tokom 2022. godine uložila preko pola miliona eura za subvencionisanje mjera za povećanje energetske efikasnosti u stambenom sektoru (stambenim objektima individualnog i kolektivnog stanovanja) i smanjenje zagađenja vazduha. Subvencije su se odnosile na termoizolaciju spoljnjih zidova, krovova i potkrovlja, zamjenu spoljnje stolarije/bravarije, kao i zamjenu izvora toplote - nabavku i ugradnju kotlova i peći na pelet. S obzirom na veliku zainteresovanost građana, program će se nastaviti i tokom ove godine i Nacrtom budžeta za 2023. godinu planirana su ista sredstva za ove namjene”, kazali su u lokalnoj upravi.

Uporedo su sprovođene i mjere energetske efikasnosti na stambenim zgradama koje se griju iz kotlarnice u Skerlićevoj ulici u koje je tokom ove godine uloženo oko 150 hiljada eura, ali i objekte kolektivnog stanovanja koji nisu na sistemu grijanja iz Skerlićeve, u čiju energetsku efikasnost je uloženo oko 400 hiljada eura.

”Subvencionisana je nabavka peleta za više od hiljadu domaćinstava, vrijednosti oko 400 hiljada eura, a za osam godina koliko se sprovodi ova mjera lokalna uprava je uložila preko tri miliona eura. Kroz ove aktivnosti, odnosno kroz zamjenu ložišta na ugalj pećima na pelet do sada je eliminisano gotovo 20 MW snage peći na ugalj, što zamjenjuje snagu skoro tri kotlarnice u Skerlićevoj ulici. Rješavani su i dugogodišnji problemi vodosnabdijevanja Pljevalja. Ulagano je u više projekata iz oblasti vodosnabdijevanja sa ciljem poboljšavanja kvaliteta pitke vode. Kompletno smo rekonstruisali vodoizvorište Pliješ u vrijednosti milion eura. Izgradili smo Fabriku za preradu pitke vode Bogiševac, vrijednosti 400 hiljada eura i obezbijedili uslove za izgradnju postrojenja Breznica i za rekonstrukciju glavnog dovoda pitke vode iz izvorišta u Potpeću do grada. Radilo se i na zamjeni dotrajale vodovodne mreže, kao i na eliminaciji nelegalnih priključaka sve sa ciljem smanjenja gubitaka na mreži, koji su smanjeni za oko 50 procenata. Rekonstruisano je preko 10 kilometara vodovodne mreže i preko šest kilometara kanalizacione”.

Po osnovu ekološke naknade Opština Pljevlja godišnje naplati preko dva miliona eura od tri najveća zagađivača Termoelektrane Pljevlja, Rudnika uglja i Rudnika Gradir Montenegro, po osnovu ekološke naknade. Po osnovu ekološke naknade Opština Pljevlja naplaćuje od zagađivača 1,7 odsto od njihovih ostvarenih godišnjih prihoda od prodaje sirovine, poluproizvoda i proizvoda u zemlji i inostranstvu.

Sredstva prihodovana po ovom osnovu uplaćuju se na poseban račun Opštine, koji ne može biti blokiran. Opština taj novac može samo namjenski koristiti za zaštitu i unapređenje životne sredine na svojoj teritoriji.

Nikšić: Za Mislov do 400.000 eura

Budžetom za 2023, Opština Ulcinj planira da za ekologiju i zaštitu životne sredine izdvoji 170 hiljada eura, što je skoro jedan odsto u odnosu na ukupan plan prihoda i rashoda, planiran na rekordan iznos od blizu 18 miliona eura. U Sekretarijatu za poljoprivredu, ruralni razvoj i ekologiju, pod stavkom “obilježavanje značajnih datuma za zaštitu životne sredine”, predviđeno je 15.000 hiljada eura dok je za osnivanje i zaštitu Solane, namijenjeno skoro 100 hiljada eura.

U Sekretarijatu za komunalne i stambene djelatnosti, za čišćenje korita i rijeka planirana je cifra od 15 hiljada eura, za uređenje i održavanje zelenih površina 40.000 hiljada eura, a za sanaciju neuređenih odlagališta 10 hiljada eura.

Prema riječima sekretarke Sekretarijata za uređenje prostora i zaštitu životne sredine Opštine Nikšić Milanke Radulović, budžetom je za ovu godinu planirano 5.000 eura za izradu projekata iz oblasti zaštite životne sredine. To je, imajući u vidu da je budžet za ovu godinu planiran na 26,8 miliona, zanemarljiv iznos od svega 0,018 odsto od ukupnog budžeta. Pošto je na popisu iz 2011. godine u Nikšiću bilo 72.443 stanovnika, budžetsko izdvajanje za ekologiju građani gotovo da neće ni osjetiti - svega sedam centi po glavi stanovnika.

Međutim, kako je Radulović istakla za “Vijesti”, tu su i sredstva iz kapitalnog budžeta, kao i projekti koje realizuju drugi sekretarijati, a odnose se na zaštitu životne sredine.

”Riječ je o 400.000 eura za aktivnosti na Mislovom dolu koje je iz kapitalnog budžeta opredijelila Vlada prepoznajući važnost ovog problema za građane Nikšića. Postoje i druge aktivnosti koje se sprovode kroz druge projekte i kroz druge sekretarijate, a imaju uticaj na ekološke probleme, kao što je pripremanje uslova za izgradnju tri reciklažna dvorišta kako bi se pomoglo na podizanju svijesti građana o važnosti selektivnog odlaganja otpada”, kazala je Radulović.

I prošle godine su ista sredstva bila planirana za izradu projekata iz oblasti zaštite životne sredine, a najviše se, prema njenim riječima, radilo na uklanjanju divljih deponija.

”Sprovedena je i procedura za prikupljanje neophodne dokumentacije za stvaranje preduslova za gašenje požara na neuređenom odlagalištu otpada Mislov do”, rekla je Radulović.

Što se tiče opštine Plužine, i kod njih su ovogodišnja budžetska izdvajanja za ekologiju identična prošloj godini i iznose 43 hiljade eura, što je skoro 0,5 odsto od ukupnog budžeta (8,714 miliona) ili 13 eura po glavi stanovnika (3.286 stanovnika).

”Za sakupljanje komunalnog otpada na teritoriji opštine Plužine i odvoz na deponiju u Podgoricu planirano je 30 hiljada eura, a za usluge dezinsekcije komaraca i deratizacije, eradikacije krpelja i korova 13 hiljada”, kazao je Bojan Bujišić, šef odjeljenja za urbanizam i građevinarstvo.

Tivat: Otpadne vode i surlaš dosta koštali

Opština Tivat nema u svom budžetu namjenski grupisana i nominovana posebna izdvajanja za ekologiju i zaštitu životne sredine, ali se pod tu stavku može podvesti više različitih budžetskih linija namijenjenih finansiranju održavanja komunalne higijene, prečišćavanju otpadnih voda i ulaganju u zaštićene objekte prirode poput Velikog gradskog parka u Tivtu.

Samo u tih nekoliko redovnih budžetskih stavki koje se mogu smatrati ulaganjima u ekologiju, predviđeno je da se ove godine iz budžeta grada izdvoji ukupno 1.217.600 eura. To je nešto preko pet odsto od ukupnog ovogodišnjeg budžeta Opštine koji iznosi 24.055.700 eura. Računajući orijentaciono da opština Tivat ima 14.500 stanovnika, proizilazi da će svaki Tivćanin ove godine za ekologiju izdvojiti skoro 84 eura.

Međutim, ta prosječna cifra značajno raste kada se imaju u vidu i posebni, jednokratni izdaci iz kapitalnog dijela budžeta Opštine, jer će Tivat ove godine realizovati više projekata koji se na ovaj ili onaj način odnose na ekologiju i unapređenje životne sredine. Tako će samo za nabavku nove tehničke opreme za Komunalno preduzeće biti izdvojeno 450.000 eura, dok će npr. izrada projektno-tehničke dokumentacije za sanaciju nekadašnjeg neuređenog odlagališta otpada na Lovanji koštati 80.000 eura. Opština će ove godine izdvojiti više novca za redovni rad Komunalnog preduzeća. Tako će dotacije Komunalnom za održavanje javnih površina iznositi 200.000 eura, što je 11 odsto više nego lani, dotacija za održavanje deponije iznosi 250.000 eura (14 odsto više nego prošle godine), dok je dotacija za održavanje bujičnih potoka uvećana 12 odsto i iznosi 28.000 eura.

Lokalna uprava iz gradske kase će sa iznosom od 282.000 eura podržati rad postrojenja za prečišćavanje otpadnih voda za Tivat i Kotor. Za fitosanitarne poslove koji se odnose prevashodno na prskanje palmi na javnim površinama radi zaštite od štetnog insekta - crvernog palminog surlaša, Opština će ove godine potrošiti 18.000 eura. Za redovno održavanje zaštičenog spomenika prirode Velikog gradskog parka, lokalna uprava Tivta ove će godine izdvojiti 50.000 eura, za funkcionisanje čuvarske službe u tom kompleksu dodatnih 39.660 eura, dok su za razne radove i nabavku nove opreme u Velikom gradskom parku planirana sredstva u iznosu od 350.000 eura.

Bijelo Polje: Filteri za čistiji vazduh

Opština Bijelo Polje za zaštitu životne sredine i ekologiju u okviru programa mjera Sekretarijata za ruralni razvoj ove godine, pored 26 hiljada eura, izdvojiće još 60 hiljada eura za nabavku i ugradnju filtera za zaštitu vazduha od zagađenja. Filteri će biti ugrađeni na javnim ustanovama na osnovu procjene ko su najveći zagađivači u toj sjevernoj opštini. Iz Opštine napominju da je odvoz smeća čišćenje nelegalnih deponija u nadležnosti javnog preduzeća DOO Lim. Za održivo korišćenje rječnih tokova iz budžeta će biti izdvojeno 6.000 eura, za zaštitu i unapređenje životne sredine i biodiverziteta 15 hiljada, i za mjere prevencije za zaštitu životne sredine i zdravlja (dezinfekcija, dezinsekcija i deratizacija) pet hiljada eura.

U ovogodišnjim budžetima kolašinske i mojkovačke opštine nije moguće precizno utvrditi koliko je novca opredijeljeno za projekte iz oblasti ekologije. No, u tim lokalnim upravama tvrde da izdvajaju značajna sredstva da, u okviru infrastrukturnih i drugih projekata, ulažu u zaštitu životne sredine na više načina.

Tako u nadležnom kolašinskom sekretarijatu objašnjavaju da su “ove godine kroz lokalni i državni budžet “opredijeljena značajna sredstva za zaštitu prirode i životne sredine”.

”Sredstva koja se direktno odnose na zaštitu prirode, ukupno 50.000 eura, potrošiće se na izradu tri studije zaštite područja kanjona rijeke Mrtvice, Kapetanovog jezera i Park šume Dulovine sa Botaničkom baštom. Sredstva koja će poboljšati stanje životne sredine i zdravlja ljudi opredijeljena su kroz Kapitalni budzet opštine, a odnose se na energetsku efikasnost (5.000 eura), urbanu mobilnost (10.000 eura), sprovođenje mjera kontrole populacije napuštenih pasa (65.000)”, objašnjavaju u kolašinskom Sekretarijatu za zaštitu živote sredine.

Pored toga, ove godine “iz EU sredstava biće opredijeljeno oko 12 miliona eura za projekte vodosnabdijevanja i prečišćavanja otpadnih voda koji takođe uticu na očuvanje okoline”. Izgradnja reciklažnog dvorišta, u vrijednosti od 210.000 eura, takođe, biće realizovana iz državnog kapitalnog budžeta.

U kategoriju “ulaganja u ekologiju” u mojkovačkoj lokalnoj upravi računaju dva projekta, čija je realizacija planirana ove godine.

”Planirano je da ove godine bude rađeno na regulaciji atmosferskih voda, za šta je opredijeljeno oko 10.000 eura. Projekat regulacije i obaloutvrde rijeke Tare i njenih pritoka takođe je u planu za 2023, i za te poslove iz opštinskog budžeta biće potrošeno 15.000 eura”, kažu u mojkovačkoj Opštini.

Podsjećaju da je lani lokalna uprava za saniranje divlje deponije u Stevanovcu opredijelila 35.000 eura.

Budva najviše novca daje za održavanje kolektora

Jedan od najvećih kapitalnih projekata, ujedno i najveći ekološki projekat realizovan na crnogorskoj obali, izgradnja postrojenja za tretman otpadnih voda u bečićkom naselju Vještice, predstavlja i najveću stavku u budžetu grada Budva koja se izdvaja za zaštitu životne sredine. Opština preko Sekretarijata za investicije iz svoje kase finansira održavanje i rad ovog postrojenja sa 1.350.000 eura, na koje su priključena kompletna naselja Budva i Bečići.

Ranije su, prije nego što je 2014. pušteno u rad postrojenje, bez ikakvog tretmana otpadne vode direktno odlazile u more, zbog čega je nerijetko dolazilo do ekoloških incidenata.

Ekološka stavka u budžetu koji je ove godine projektovan na 41.659.000 predstavlja 3,36 odsto. To znači da se po glavi stanovnika, ako se uzmu podaci Monstata iz 2021. po kojima u Budvi živi 22.600 stanovnika, izdvaja 59,7 eura.

Osim ovog budžetskog transfera, Opština preko Sekretarijata za urbanizam i održivi razvoj dodatno izdvaja i nekih 30.000 eura za zaštitu životne sredine.

Ovaj novac je, kako je Vijestima rečeno opredijeljen za izradu studija zaštite životne sredine, ekoloških planova, planova upravljanja zaštićenim područjima, promociji i obilježavanju zaštićenih područja.

Takođe dio od stotinu hiljada eura, koliko ove godine je Opština opredijelila za NVO sektor, odlazi i za projekte iz oblasti ekologije i zaštite životne sredine koje su kandidovale pojedine nevladine organizacije.

( Ekipa Vijesti )