"Karampana" napravila tarapanu: Satira je jedno, stigma je drugo
Domeniko Akrobata, zvani Tehnički, ovogodišnji krivac kotorskog karnevala testamentom zavještao biblioteku “NVO Roma, Aškalija i Egipćana kako bi se što bolje pripremili za studije humanističkih nauka”. U konkretnom slučaju ne možemo se oteti utisku da se u jednom dijelu ovogodišnjeg testamenta stigmatizovala samo jedna društvena kategorija, tj. nacionalne zajednice Roma i Egipćana”, piše u odgovoru “Vijestima” iz institucije Zaštitnika
”Svoju biblioteku ostavljam NVO Roma, Aškalija i Egipćana kako bi se što bolje pripremili za studije humanističkih nauka”, rečenica je koja je dio testamenta “krivca za sve nedaće” Domenika Akrobate, zvanog Tehnički, koji je spaljen prije nekoliko dana na karnevalu u Kotoru.
U toj rečenici ništa sporno nisu vidjeli mediji, nije sporna bila ni za Opštinu, autor je pravda da je imao najbolju namjeru. Romi, Aškalije i Egipćani koje su “Vijesti” pitale, nisu imali jedinstven odgovor.
Jedino se Zaštitnik ljudskih prava i sloboda, nakon upita redakcije, izjasnio da, uz sve razumijevanje za satiru, ipak u toj rečenici vidi stigmatizaciju jedne društvene kategorije.
Sporna rečenica objavljena je u listu “Karampana” od 5. marta, te komunicirana na javnom suđenju karnevalu kotorskome Dominiku Akrobati zvanom Tehnički, koji je dobio lik premijera u tehničkom mandatu Dritana Abazovića.
Izdavač “Karampane” je Kulturni centar “Nikola Đurković” Kotor, a glavni i odgovorni urednik advokat Boško Grgurević.
Kotorski KC je i organizator karnevala, dok je suorganizator NVU Fešta. Pokrovitelj događaja su Turistička organizacija Kotor i Opština Kotor.
”Imajući razumijevanje za satirični govor kojim se kritički ismijava pojedinac, grupa, država ili vlast, te činjenicu da je kotorski karneval decenijama odražavao upravo ovakav vid djelovanja, u konkretnom slučaju ne možemo se oteti utisku da se u jednom dijelu ovogodišnjeg testamenta stigmatizovala samo jedna društvena kategorija, tj. nacionalne zajednice Roma i Egipćana”, piše u odgovoru “Vijestima” iz institucije Zaštitnika.
Takav zaključak, kako su dodali, izvodi se iz činjenice “da su samo oni prepoznati kao neko ko bi bio korisnik bibliotečkog fonda”.
”Pri tome, teško je izvući zaključak kakve veze može imati ‘priprema za studije humanističkih nauka’ ove ranjive društvene grupe sa kritikom na račun nosioca/laca važne/ih državnih funkcija. Odgovor na tu dilemu, kao i Vaše pitanje, te i namjeru iz četvrte tačke testamenta možda bi bolje pojasnili autori teksta, iako je namjera u ovakvim slučajevima irelevantna”, navodi Ombudsman.
Urednik “Karampane” i autor teksta čiji je dio i sporna rečenica, advokat Boško Grgurević, kazao je da je htio da zapravo afirmiše jednu diskriminisanu grupu.
”S obzirom na to da je opštepoznata činjenica da su Romi, Egipćani i Aškalije diskriminisana društvena skupina, smatrao sam da im ovime dajem afirmaciju, jer smatram da su uskraćeni naročito u obrazovnom sistemu, a posebno na fakultetima. Smatram da sam ukazao na jedan društveni problem kao opštu pojavu današnjice, a posebno u savremenom crnogorskom društvu. Zato sam ih spomenuo onamo gdje sam ja mislio da treba, s obzirom na ličnost kojoj je bilo suđeno, zato sam smatrao da ih treba staviti u testamentu. Kao marginalizovana grupa u sadašnjem društvu, smatram da im na neki način treba dati pravo prvenstva u izjednačavanju sa ostalim grupama”, rekao je Grgurević “Vijestima”.
Iako je, kako kaže autor sporne rečenice, imao namjeru da afirmiše jednu zajednicu, originalni tekst, kažu iz Opštine, sadržao je pogrdne nazive etničkih grupa.
”Karampana je satirični list u čijem autorskom izražaju Opština Kotor ne učestvuje, niti se miješa. U konkretnom slučaju, Opština je reagovala tek nakon što smo pročitali prvu verziju teksta i to na način što smo zahtijevali da se iz teksta izbaci sve što može na bilo koji način da izazove rasnu, vjersku ili nacionalnu netrpeljivost, a čega je bilo u velikoj mjeri. Ne želeći da ulazimo u polje cenzure, nismo intervenisali u konkretnim navodima koji su predmet Vašeg interesovanja, osim što smo zahtijevali da se svi pogrdni nazivi etničkih grupa izbrišu”, rekao je “Vijestima” predsjednik Opštine Vladimir Jokić.
Redakcija je o spornoj rečenici mišljenje tražila i od pripadnika RAE zajednice. Jedan od sagovornika rekao je “nema tu nikakve diskriminacije - jer je karneval”. Drugi, međutim, nije bio do kraja siguran u poruku autora:
”Nisam siguran da li ima elemenata diskriminacije... ironično i sigurno na neki način se ‘sprdaju’ blago rečeno, jer je poznato da je jako mali broj Roma i Egipćana uopšte na fakultetima... A opet može da se tumači i drugačije u odnosu na ove druge stavke gdje prozivaju i druge pa da se kaže da su htjeli da ukažu na to da treba da se radi mnogo više na visokom obrazovanju Roma i Egipćana... Ogradili su se dobro...”, rekao je drugi sagovornik.
Podsjećajući da je satirični govor bio pod posebnom pažnjom i zaštitom u praksi Evropskog suda za ljudska prava u Strazburu, te navodeći da su sa tim potpuno saglasni, iz institucije Zaštitnika dodali su da nisu saglasni i sa “načinom kojim se stigmatizuje bilo koja društvena grupa i potrebe koje ona ima”.
”Na kraju, ukazujemo da su pripadnici romske i egipćanske populacije i dalje, prema svim pokazateljima, najviše marginalizovana i grupa u najvećem riziku od diskriminacije. Zbog toga bi se sa posebnim senzibilitetom moralo baviti njihovim potrebama i položajem u društvu generalno, kako bi se izbjegla izloženost dodatnoj stigmi i predrasudama, pa i kada su u pitanju zabavni/satirični sadržaji”, poručio je Zaštitnik u odgovoru na upit “Vijesti”.
( Damira Kalač )