Zaboravljeni Balkan

Evropska perspektiva“ za Srbiju, Crnu Goru, Makedoniju, Bosnu i Hercegovinu, Kosovo i Albaniju je stereotipna formulacija u različitim kominikeima EU vezanim za pristupne pregovore sa tim državama, a koja u EU-žargonu opisuje veštačko konstruisani, besmisleni ali neiskorjenivi pojam „Zapadni Balkan “.

O nekoj nadi u regionalnu saradnju, sanjanoj u kancelarijama uljuljkanim u stanje lišeno svake realnosti, uopšte se ne može ni govoriti. To kristalno jasno pokazuje skoro operetska svađa čak izmedju Hrvatske i Slovenije, dvije susjedne države - članice i EU i NATO - oko granične linije u Piranskom zalivu.

Ono što svih 6 takozvanih „država ostatka Balkana“, od Solunskog samita 2003, kandidata za budućnost u EU pogađa, mora se ipak posmatrati pod lupom proporcija, uz svu opravdanu kritiku za nedostatak zapadnog interesovanja: u tom kriznom regionu živi samo oko 18 miliona ljudi, što znači manje nego u balkanskoj zemlji Rumuniji, a tih 18 miliona ljudi privređuje manje nego Slovačka, gdje je prosječni bruto-nacionalni dohodak po glavi stanovnika tri puta veći nego u ovih 6 zemalja.

Ali, sve to ništa ne mijenja u geostrarteškom značaju ovih 5 nekadašnjih republika potonule Jugoslavije i susjedne Albanije. Dva centralna faktora su doprinijela stabilizaciji poslije jugoslovenskih ratova: perspektiva članstva u EU, te uloga SAD kao bezbjednosnog sidra, uz ideju da bi Amerikanci ili NATO - u slučaju konflikta - intervenisali, kako su to učinili 1995. u Bosni i 1999. na Kosovu. Ali: predsjednik SAD Donald Tramp ne pokazuje skoro ni malo interesovanja za ovaj napetostima nabijeni region.

Glede eurokrize, problema sa izbjeglicama, bregzita te prijetnje od strane populističkih nacionalista prema svim vladama u EU, proširenje Evropske unije u dogledno vrijeme sve je samo ne realistična opcija. U ovaj vakuum su prodrle, što nije iznenađenje, Rusija, Turska, Saudijska Arabija, čak i Kina. Imperijalne ambicije i politička instrumentaliziranja pravoslavnih i muslimana u regionu zastrašuju vlade u Makedoniji, Crnoj Gori, Albaniji i na Kosovu. Jakog čovjeka Srbije, predsjednika Aleksandra Vučića, u Briselu vide kao srpskog Evropljanina, a istovremeno u Moskvi kao vjernog i tradicionalnog prijatelja. Po rezultatima ispitivanja javnog mnjenja Pew-instituta, samo 25% Srba je ubijeđeno da je demokratija najbolja forma vladavine.

Istina je da i u Albaniji, Crnoj Gori, Bosni te na Kosovu autoritarno vladajući premijeri - koji se koriste nacionalističkim tehnikama vladanja sparenim sa korumpiranom kumovskom ekonomijom - uživaju veliku podršku. Puno političara EU su ignorisali nepostojanje institucija pravne države, prava opozicije i slobode štampe: sve dok lokalne autokrate obezbjeđuju red i mir u regionu. Naprotiv: EU treba da podrži snage civilnog društva, koje su u Makedoniji već obezbijedile demokratski zaokret.

(Der Standard)

Prevod: Mirko VULETIĆ

( Paul Lendvai )