Jedinstven naučni iskorak

Botanički leksikon Crne Gore je publikacija koja u enciklopedijskoj formi prikazuje sva raspoloživa znanja o flori i vegetaciji naše zemlje.

Rezultati istraživanja prezentovani su u odrednicama - predmetnim i biografskim, u kojima su predstavljene biografije botaničara i drugih prirodnjaka, koji su dali doprinos poznavanju biljnog svijeta Crne Gore.

U Leksikonu su prikazani najkarakterističniji predstavnici flore i vegetacije, fitogeografski centri razvoja flore, endemizam, zaštićene vrste i floristički najinteresantnija područja, kao i zaštićena prirodna dobra (nacionalni parkovi, rezervati, parkovi prirode i drugo).

Osim biljaka, u Leksikonu su obrađene mahovine i morske alge, a kroz opšte odrednice i morske trave i slatkovodne alge. Kroz prikaz paleobotaničkih istraživanja u Crnoj Gori dat je istorijat istraživanja mikro i makro fosilnih biljaka kod nas, sa najznačajnijim nalazima.

U Leksikonu su pregledno predstavljene institucije u čiji opseg rada ulaze floristička i vegetacijska istraživanja, kadrovi, publikacije i naučni skupovi, ali i informacije o zastupljenosti botanike u obrazovnom sistemu od samih početaka crnogorskog školstva.

Reprezentativni broj jedinica daje prikaz oblasti primijenjene botanike: agrobotanika (voćarstvo, ratarstvo, povrtarstvo), šumarstvo, fitofarmacija, fitohemija, aromatična flora, jestive biljke, medonosne biljke, hortikultura, parkovska flora i drugo.

Iako sistematski ne pripadaju carstvu biljaka, u Leksikonu su prikazane i gljive, koje su jedna od najslabije proučenih grupa organizama u svijetu i kod nas. Kako je veoma mali broj mikologa proučavao gljive Crne Gore, njihovo predstavljanje u okviru Botaničkog leksikona Crne Gore ima za cilj da zainteresuje buduće generacije za intenzivnije i sistematičnije proučavanje na ovim prostorima.

Iz sličnih razloga, u Leksikonu su predstavljeni i lišajevi, specifična grupa organizama, čija je sistematska pripadnost, kada je živi svijet u pitanju, i dalje predmet razmatranja naučnika širom svijeta. Prikaz mikrobioloških istraživanja u Crnoj Gori dat je samo u dijelu gdje mikroorganizmi čine glavnu kariku u kruženju materije u ekosistemima.

Publikovanje Botaničkog leksikona Crne Gore, koji je realizovan kao jedan od projekata Leksikografskog centra CANU, poklapa se sa jubilarnom godinom dvovjekovne istorije istraživanja biljnog svijeta Crne Gore.

Naime, 1822. godine botaničar Franz Wilhelm Sieber publikovao je opis nove vrste za nauku - Cytisus ramentaceum Sieber, otkrivenu u Boki Kotorskoj, danas poznatu kao zanovijet (Petteria ramentacea (Sieber) C. Presl.).

Od tada, istraživanja flore i vegetacije Crne Gore postaju sve intenzivnija. Značajni floristički zapisi objavljeni su u radovima Mutiusa Tommasinia, Bartolommea Biasoletta, Wilhelma Ebela, Paula Aschersona, Thomasa Pichlera, Josefa Pantocseka, Josifa Pančića, Ignaza Szyszylowicza, Antonia Baldaccia i drugih. Ništa manje nijesu značajni ni botaničari koji su floristički istraživali Crnu Goru početkom XX vijeka i kasnije: Lujo Adamović, Günther Beck, Bohuslav Horák, Erwin Janchen, Josef Rohlena i drugi.

Osim naučnika iz regiona i svijeta, bogatu i jedinstvenu floru Crne Gore izučavali su brojni crnogorski, ali i botaničari iz susjednih zemalja. Period poslije Drugog svjetskog rata do danas obilježili su: Vilotije Blečić, Radomir Lakušić, Koviljka Tomić-Stanković, Vukić Pulević, Zlatko Bulić, Halil Markišić, Sead Hadžiablahović, Danijela Stešević, Danka Caković, Snežana Vuksanović, Rajko Tripić, Nada Bubanja i drugi.

Od znamenitih botaničara iz zemalja bivše Jugoslavije floru Crne Gore proučavali su: Ernest Mayer, Čedomil Šilić, Tone Wraber, Vladimir Stevanović, Boštjan Surina, Dmitar Lakušić, Marjan Niketić, kao i Daniel Vincek, koji nije bio botaničar, ali je svojim radom i zalaganjem dao nemjerljiv doprinos crnogorskoj botanici.

Za period od 200 godina publikovana je obimna građa, nekoliko sintetskih djela i preko 3.000 radova, rasutih po brojnim evropskim i jugoslovenskim časopisima i drugim publikacijama.

Botanički leksikon Crne Gore sadrži 1.045 odrednica, od čega je 420 biografskih, a 625 predmetnih. Odrednice su pisane u skladu sa leksikografskim standardima, tako da posjeduju visok stepen uniformnosti kada je riječ o poretku prezentovanja informacija i vrsti informacija koje sadrže. Unutar svake odrednice date su i uputnice, koje korisniku pružaju informaciju o postojanju odrednica, iz kojih se korisnik može potpunije informisati o ličnosti koja se pominje u tekstu ili problematici koja je predmet Leksikona.

Na kraju odrednice naveden je popis odabrane literature ili izvora, koji ukazuje na knjige, časopise ili druge publikacije na osnovu kojih je obrađena odrednica, a koji, istovremeno, upućuje korisnika na naučne radove koji mu mogu biti od koristi za sticanje potpunijih znanja o ovoj problematici.

Veliki broj odrednica prate odabrane fotografije, čiji su autori najčešće i autori odrednica. U Leksikonu su date karte, crteži i drugi prilozi, čija je funkcija, kada je riječ o predmetnim odrednicama, da uvećaju njihovu saznajnu vrijednost ili da doprinesu potpunijem razumijevanju ili vizuelizaciji sadržaja, a sve u cilju sveobuhvatnijeg prezentovanja botaničkih znanja, koja ukazuju na veliko florističko bogatstvo na prostoru Crne Gore. U tu svrhu data je vegetacijska karta Crne Gore, koja je prilog istoimenoj odrednici.

U izradi Botaničkog leksikona Crne Gore učestvovala su 22 autora. Glavni i odgovorni urednik je akademik Vukić Pulević. U literaturi do sada nije zabilježena slična publikacija, koja je mogla služiti kao uzor u metodološkom pristupu.

Značajnu pomoć u izradi ovog, ali i ostalih leksikona na kojima se radi u Crnogorskoj akademiji nauka i umjetnosti, pružio je Leksikografski zavod “Miroslav Krleža” iz Zagreba. Višedecenijska praksa ove referentne ustanove u oblasti leksikografije, prije svega u vezi sa metodologijom rada, kao i edukacija zaposlenih u Leksikografskom centru CANU, bili su od velike pomoći u realizaciji ovog kapitalnog projekta.

( Kultura Vijesti )