Zabrinjavajući podaci o broju konzumenata duvanskih proizvoda u Crnoj Gori: Više od trećine stanovništva aktivni pušači

Manje od polovine crnogorskog stanovništva nije nikada konzumiralo duvanske proizvode. Prema podacima Instituta za javno zdravlje (IJZ), više od trećine žena i muškaraca u Crnoj Gori aktivni su pušači.

”Ukupna prevalencija upotrebe duvanskih proizvoda u Crnoj Gori iznosila je 35,4 odsto odrasle populacije (pri čemu je zabilježen trend povećanja broja korisnika u odnosu na prethodna istraživanja). Osim toga, evidentirano je još 17,1 odsto populacije, koja je nekada tokom života koristila duvanske proizvode ali su prestali s korišćenjem što pokazuje da je 47,6 odsto ili manje od polovine stanovnika tokom cijelog života apstiniralo od pušenja”, piše u odgovoru IJZ.

Iz ove ustanove upozoravaju na značajan trend povećanja ove pojave među ženama - zastupljenost pušenja u odnosu na pol iznosi 34,5 odsto među ženama i 36,2 odsto među muškarcima.

”U populaciji mlađih žena, starosti između 15 i 24 godine, prevalencija upotrebe duvanskih proizvoda, veća za čak 1 odsto nego među muškarcima iste starosti. Najveća vrijednost prevalencije pušenja u populaciji Crne Gore evidentirana je u populaciji starosti od 45 do 54 godina, a iznosila je gotovo 45 odsto (“Istraživanje kvaliteta života, životnih stilova i zdravstvenih rizika” u Crnoj Gori, 2017.god)”, upozoravaju iz IJZ.

Kažu i da se u posljednje vrijeme značajno povećava upotreba “novih duvanskih proizvoda”.

Upozoravajući podaci za djecu i mlade

”Podaci posljednjih istraživanja pokazuju da je broj korisnika duvanskih proizvoda značajno povećan među petnaestogodišnjacima (istraživanje - GYTS) i među šesnaestogodišnjacima (istraživanje - ESPAD), kao i onima starosti od 15 do 24 godine, kada najveći broj konzumenata počinje sa korišćenjem duvanskih proizvoda (istraživanje GPS)”, kažu iz IJZ.

Ti podaci, tvrde, ukazuju da ukupno 9,9 odsto učenika starosti 12 do 15 godina, i to 11 odsto dječaka i 8,1 odsto djevojčica, aktivno konzumiraju neki od duvanskih proizvoda, od čega 6 odsto koristi cigarete, a ostali koriste ‘nove duvanske proizvode’ (elektronske cigarete, nargile, nesagorijevajući duvan).

Istraživanja upozoravaju da je među mladima (šesnaestogodišnjacima) prevalencija svakodnevne upotrebe cigareta iznosila 11 odsto, sa većom zastupljenošću među dječacima (13 odsto), nego među djevojčicama (8 odsto). Nove duvanske proizvode koristilo je oko 30 odsto, u posljednjih 30 dana, pri čemu je bilo više dječaka nego djevojčica.

Prema istim istraživanjima, skoro jedan od pet mladih, starosne dobi između 15 i 24 godine, aktivno puši.

U posljednje vrijeme se značajno povećava prevalencija upotrebe “novih duvanskih proizvoda”.

Balkan u evropskom vrhu po broju pušača

Crna Gora, kao i susjedne zemlje predstavljaju teritorije sa najvećim vrijednostima prevalencije upotrebe duvanskih proizvoda.

”Prema podacima (mapa objavljena na sajtu World Population Review), najviše korisnika duvanskih proizvoda u Evropi ima u Bugarskoj, Grčkoj, Srbiji, Bosni i Hercegovini... U Evropi su najniže vrijednosti upotrebe duvanskih proizvoda zabilježene u onim zemljama u kojima kontrola duvana ima dugu tradiciju, kao što su: Švedska, Finska, Norveška, Danska...”, kažu iz IJZ.

U pojedinim susjednim zemljama uvodi se zakonsko rješenje kakvo u Crnoj Gori postoji od 2019. godine. Tada je usvojen Zakon o ograničavanju upotrebe duvanskih proizvoda, prema kojem je strogo zabranjeno pušenje u zatvorenom prostoru.

Za kršenje zakonskih odredbi predviđene su novčane kazne za pravno lice u iznosu od 500 eura do 20.000 eura, te za odgovorno lice u pravnom licu, odgovorno lice u državnom organu, organu državne uprave, organu uprave i organu lokalne samouprave, organu lokalne uprave i službi u iznosu od 100 eura do 2.000 eura, za preduzetnike u iznosu od 150 eura do 6.000 eura

Godišnje umre osam miliona ljudi

U duvanskom dimu se nalazi oko 8000 različitih hemijskih supstanci koje negativno djeluju na čitav organizam. Većina od ovih supstanci djeluju toksično, a 70 supstanci iz duvanskog dima ostvaruju kancerogeni efekat, upozoravaju iz IJZ.

Kažu da zbog upotrebe i izloženosti uticajima duvana, svake godine u svijetu prijevremeno umre oko osam miliona ljudi, što uslovljava da se smatra vodećim uzrokom smrti u cijelom svijetu.

”S pušenjem, kao osnovnim faktorom rizika za nastanak su direktno povezni karcinomi pluća, koji predstavlja jedan od vodećih uzroka smrti u populaciji. Takođe, pušenje i izloženost uticaju duvana, uslovlja pojavu malignih oboljenja na drugim organima. Osim toga, predstavlja glavni faktor rizika za pojavu i pogoršanje svih bolesti respiratornog sistema, posebno hronične opstruktivne bolesti pluća (HOBP), kao i za pojavu astme, emfizeme, hroničnog bronhitisa. Pored uticaja na respiratorni sistem, upotreba duvana uzrokuje vrlo negativne efekte na kardiovaskularni sistem, na reproduktivne organe...”, upozoravaju iz IJZ.

Naglašavaju da su posebno izražene negativne posljedice kod trudnica i male djece (može da umanji plodnost, povećava rizika za pobačaj, prijevremeni porođaj, rađanje djeteta sa niskom tjelesnom masom i mnogobrojnim komplikacijama, iznenadna smrt djeteta).

Edukacija od najranijeg uzrasta

Kada je riječ o mjerama za smanjenje upotrebe duvanskih proizvoda, važno je istaći da donosioci odluka treba da prepoznaju značaj sprovođenja mjera kontrole duvana i obavežu sve sektore da, u okvirima svojih ingerencija, realizuju mjere za smanjenje upotrebe duvana, poručuju iz IJZ. Tvrde da je važno edukacijom ukazati na štetne efekte upotrebe duvana u veoma ranom uzrastu i nastaviti tokom cijelog procesa obrazovanja.

”Primjena Okvirne konvencije o kontroli duvana (SZO), koju je Crna Gora ratifikovala, reguliše sve važne aspekte, te njena dosljedna promjena obezbjeđuje regulisanje segmenata koji su odgovorni za smanjenje prevalencije upotrebe i izloženosti uticaju korišćenja duvana. Vrlo je važno da se sve planirane mjere (promocije, reklamiranja, cjenovne, poreske, zabrane prodaje maloljetnicima, informativne, edukacijske, odvikavanja) realizuju organizovano, povezano, kontrolisano i evaluirano”, zaključuju iz IJZ.

( Agima Ljaljević, Elvir Zvrko, Nebojša Crnogorac )