Finska pred ulazak u NATO: Zaokret ka desnici, udarac za ljevicu

Finski glasači dali su podstrek konzervativnim strankama na izborima u nedjelju, i uskratili ljevičarskoj premijerki Sani Marin još jedan mandat kada se njena zemlja priprema za istorijsko pridruživanje NATO-u.

Sana Marin stekla je popularnost zbog načina na koji je njena vlada rješavala pandemiju kovida-19 i zbog snažne podrške Finske Ukrajini poslije početka ruske invazije na tu zemlju prošle godine.

Međutim, glavne teme izbora u nedjelju bile su ekonomske i glasači u zemlji od 5,5 miliona su u velikoj mjeri prebacili svoju privženost ka partijama na političkoj desnici u potrazi za rješenjima za porast državnog duga, inflaciju i druge ekonomske probleme.

Uvećan dug će predstavljati izazov za novu vladu, posebno pošto će ulazak Finske u NATO zahtijevati od nje da poveća vojnu potrošnju. Finska će postati 31. članica NATO sjutra, pošto je Turska ratifikovala njenu kandidaturu prošle nedjelje i uklonila posljednju prepreku za njen ulazak u Alijansu.

Partija Nacionalne koalicije (NCP) desnog centra osvojila je na jučerašnjim izborima najviše glasova, 20,8 odsto i time je u položaju da pokuša da formira vladu. Desničarska populistička Partija Finaca osvojila je 20,1 odsto a Socijaledemokrate Sane Marin 19,9 odsto.

Juhana Aunesluoma, profesor političke istorije na Helsinškom univerzitetu konstatovao je da je oko jedna trećina glasova otišla ljevičarskim strankama, a dvije trećine partijama na desnici.

"To je veliki zaokret sa lijevog na desno", rekao je on danas u intervjuu za AP.

Poraz Sane Marin je najnoviji udarac za ljevicu uz šire pomjeranje ka konzervativnim i nacionalističkim partijama širom Evrope u posljednje vrijeme.

Švedska je izbacila svoju ljevičarsku vladu i okrenula se ka desnici prošle godine, posle su uslijedili izbori u Italiji gdje je prvi put na vlast došla vlada predvođena ekstremnom desnicom od kraja Drugog svjetskog rata.

Španska ljevičarska vlada je pod pritiskom i desničarska Narodna partija i ekstremnodesničarska partija Voks (Vox) vode po anketama, a zemlju čekaju izbori u decembru.

U Finskoj partija koja pobijedi tradicionalno počinje pregovore o formiranju vlade i Partija Nacionalne koalicije koju predvodi Peteri Orpo, 53-ogodišnji biviši ministar finansija će kako se očekuje početi pregovore iduće nedjelje sa ciljem da formira kabinet koji će imati većinu u parlamentu od 200 mjesta.

Orpo je rekao AP-u sinoć da namjerava da pregovara sa svim stranakama da bi "našao najbolju moguću većinsku vladu za Finsku".

Ukoliko bi Orpo, najvjerovatnij kandidat za budućeg premijera, na kraju izabrao Socijaldemokrate kao koalicione partnere to bi značilo da bi Marin mogla teoretski da dobije mjesto u sledećoj vladi, ali ne premijersko.

Međutim zasada najvjerovatniji ishod izgleda koalicija sa drugim konzervativcima.

Finski mediji su hvalili Partiju Finaca koja je vodila izbornu kampanju na antiimigrantskom i anti EU stavu, kao najveće pobjednike izbora. Ta populitsička stranka zabijležila je najbolji rezultat u svojoj istoriji pod vođstvom Rike Pure koja je preuzela čelo stranke tek 2021. godine.

Orpo je rekao da je njegova stranka otvorena za saradnju sa Partijom Finaca pošto dvije stranke u velikoj mjeri dijele stavove oko razvoja finske privrede mada imaju razlike oko pitanja klime i EU.

Najveći gubitnici na izborima su bile male i srednje partije, posebno Zelena liga i Lijevi savez, obje članice odlazeće koalicione vlade Sane Marin. Te stranke su ostale u sjenci tri velike partije.

Profesor Aunesluoma ukazao je da su koalicioni partneri Sane Marin, koji su se okrenuli ka ljevici tokom višegodišnjeg saveza sa Socijaldemokratama izgubili glasove.

Iako je ruska invazija Ukrajine podstakla Finsku da traži članstvo u NATO u maju 2022. ni istorijska odluka da odustane od svoje nesvrstane politike ni rat nisu bile glavne teme tokom izborne kampanje, obzirom da su se oko njih stranke u velikoj mjeri slagale.

Ukupno devet stranaka izabrano je u finski parlament prema prvim rezultatima Izlaznost je bila 71,9 odto, nešto malo manje nego na izborima 2019.

( BETA )