Državni budžet da bude garant za opštinske prihode
Zajednica opština poslala Skupštini predlog zakona kojim bi se Vlada obavezala da im nadoknadi gubitak prihoda nastao odlukama državnih vlasti. Predsjednici opština bi svojim odlukama mogli gubitak da naplate direktno iz državne kase
Zajednica opština poslala je skupštinskom Odboru za ekonomiju predlog izmjena Zakona o finansiranju lokalnim samouprava kojim bi se uvela norma da država garantuje opštinama svaki gubitak novca koji nastane izmjenom nekog zakona, kao i da ona ima retroaktivno dejstvo od 31. decembra 2021. godine.
Tada je usvojen paket zakona iz programa “Evropa sad” kojim je uveden neoporezivi dio zarade, čime su opštine izgubile dio prihoda kao i Egalizacioni fond koji pomaže najsiromašnijim opštinama.
”Vijesti” imaju uvid u taj dopis.
”Kada se zakonom ili drugim propisom ukine određeni prihod opštine ili se utvrde obaveze kojima se umanjuje prihod ili se uvećava rashod opštine, država je dužna da taj prihod nadomjesti utvrđivanjem drugog naplativog izvora finansiranja. Do realizacije ove obaveze država je dužna da opštini nadomjesti nedostajući prihod iz budžeta države na osnovu odluke predsjednika opštine o utvrđivanju iznosa nedostajućih prihoda za određeni mjesec, koja ima snagu izvršne isprave”, navedeno je u predlogu izmjena zakona.
Ovi znači da bi u slučaju da se opštini smanji prihod, Vlada morala da ga nadoknadi preusmjeravanjem nekog drugog prihoda, a ako to odmah ne uradi, predsjednik opštine donosi odluku o tom gubitku i direktno se naplaćuje iz budžeta.
Kako bi zakon imao retroaktivno dejstvo, svaki predsjednik opštine bi mogao odmah nadoknaditi svaki gubitak koji je imao zbog umanjenja prihoda od poreza na zarade zbog izmjena Zakona o porezu na dohodak fizičkih lica iz 2021. godine.
Izmjene ovog zakona, kako se navodi u obrazloženju, izazvalo je smanjenje prihoda 16 opština koje su korisnice Egalizacionog fonda.
”Zakon je tada donesen bez mogućnosti izjašnjenja opština i bez izvršene procjene uticaja na lokalne budžete. Smanjeni prihodi nisu se mogli nadomjestiti ni kasnijim izmjenama Zakona o finansiranju lokalne samouprave niti zahvatima iz budžeta Crne Gore tokom 2022. godine. Korisnice egalizacionog fonda, koje su inače u reprogramu svojih poreskih i neporeskih dugova, tako su dovedene u situaciju da ne mogu vršiti najveći dio zakonom utvrđenih nadležnosti niti servisirati dospjele obaveze. Do toga svakako ne bi došlo da je predlagač sproveo zakonsku proceduru propisanu za pripremu spornog zakona i pažljivo procijenio njegov uticaj na budžet, što je bio dužan da učini i to kako po Zakonu o lokalnoj samoupravi, tako i po Zakonu o budžetu i fiskalnoj odgovornosti”, navedeno je u obrazloženju.
Izmjena Zakona o porezu na dohodak fizičkih lica bila je glavni dio programa “Evropa sad”, uz ukidanje doprinosa na zdravstveno osiguranje. Izmjenom zakona ukinut je porez na zarade do neto iznosa od 700 eura, stopa od 9 odsto zadržana je na zaradama od 700 do 1.000 eura, a stopa od 15 odsto uvedena na dio zarade preko hiljadu eura. Značajan dio prihoda od ovog poreza ide opštinama, kao i prirez koji se na njega računa.
”Posebno je značajno što se 11 odsto ukupno naplaćenih prihoda od ovog poreza usmjerava u egalizacioni fond. Zbog toga su najveći udar od ovog zakona pretrpjele opštine koje su korisnice egalizacionog fonda.
Njihovi gubici su samo u novembru i decembru 2022. godine i januaru 2023. godine u odnosu na isti period 2021. godine iznosili Bijelo Polje 418 hiljada, Plav 194 hiljade, Mojkovac 118 hiljada, Andrijevica 94 hiljade, Kolašin 89 hiljada, Tuzi 86 hiljada...”, navedeno je u obrazloženju Zajednice opština.
Šteta opština i zbog GKU i ukidanja koncesija za šume
Iz Zajednice opština kažu i da im je izmjenom Granskog kolektivnog ugovora za oblast uprave i pravosuda iz februara ove godine napravljena nova šteta.
”Zajednica opština nije mogla čak ni da ostvari uvid u njegov tekst sve do objavljivanja, a uslovio je povećanje izdataka opština za bruto zarade zaposlenih do 30 odsto. U najavi su i izmjene Zakona o šumama kojima će se ukinuti koncesione naknade za šume kao drugi zakonom ustupljeni opštinski prihod, sa neizvjesnim ishodom po pitanju zahtjeva Zajednice za procjenu njegovog fiskalnog uticaja i obezbjeđenje drugog srazmjernog prihoda u skladu sa zakonom. Po ovom osnovu moguće je dodatno umanjenje prihoda opština do pet miliona eura na godišnjem nivou”, naveli su iz ovog udruženja opština.
Smatraju da se krši Ustav i Evropska povelja
Zajednica opština smatra da se ovakvim postupanjem kontinuirano povređuje ustavno pravo na lokalnu samoupravu, Evropska povelja o lokalnoj samoupravi, kao i niz drugih ustavnih, konvencijskih i zakonskih prava opštine.
”Ustavom je propisano da pravo na lokalnu samoupravu obuhvata pravo građana i organa lokalne samouprave da uređuju i upravljaju određenim javnim i drugim poslovima na osnovu sopstvene odgovornosti i u interesu lokalnog stanovništva. Takođe, lokalna samouprava podrazumijeva pravo i sposobnost lokalnih vlasti da u zakonskim okvirima, uređuju i upravljaju značajnim dijelom javnih poslova iz svoje nadležnosti i u interesu lokalnog stanovništva, kako predviđa Evropska povelje o lokalnoj samoupravi. Elementarni uslov za ostvarivanje ovog prava su stabilni izvori finansiranja, odnosno budžet opštine”, naveli su iz Zajednice opština.
Upozoravaju i da je preporukom Savjeta Evrope iz 2005. godine utvrđeno da više državne vlasti traba da obezbjede naknadu opštinskim prihodima kada donose odluke koje smanjuju poresku osnovicu lokalnih vlasti.
Smatraju i da postoji javni interes za retroaktivnu primjenu ove norme jer se njome obezbjeđuje nesmetano vršenje poslova opštine prema građanima.
( Goran Kapor, Marija Mirjačić )