Obilježena godišnjica potonuća razarača "Zagreb": Vanvremenski ideali časti i slobode u prkosnom aktu Spasića i Mašere

Komemorativnim skupom kod spomenika u Velikom gradskom parku, polaganjem vijenaca na to spomen obilježje, ali i sa broda u more u samoj uvali Brdišta, u Tivtu je danas obilježena 82. godišnjica potonuća razarača Kraljevske mornarice Jugoslavije "Zagreb" i junačkog stradanja dvojice njegovih oficira - Milana Spasića i Sergeja Mašere.

Brojni Tivćani i gosti iz drugih sredina, predstavnici diplomatskog kora, pripadnici Mornarice Vojske Crne Gore, pripadnici Bokeljke mornarice, predstavnici NVO sektora i učenici tivatskih škola, došli su da se poklone sjenima i da odaju počast dvojici oficira Kraljevske Mornarice Jugoslavije.

Poručnici Spasić i Mašera su 17. aprila 1941. odbili da priznaju kapitulaciju Kraljevine Jugoslavije u Aprilskom ratu i da brod na kome su služili predaju neprijatelju, pa si minirali i digli u vazduh razarač "Zagreb“.

Oni su ovaj moderan ratni brod potopili u uvali Brdišta u Tivatskom zalivu, svjesno pritom žrvtvujući svoje živote i na taj način do posljednjeg trenutka su ostali dosljedni u odbrani oficirske časti i prkosnom stavu prema njemačkom i italijanskom okupatoru čije su jedinice tada već nadirale u Boku Kotorsku.

Zbog njihovog junačkog i nadasve simboličnog djela, Spasić i Mašera su kasnije, sedamdesetih godina prošlog vijeka, kao jedini oficiri Kraljevske Vojske Jugoslavije kojima je to pošlo za rukom, posmrtno odlikovani ordenima narodnih heroja nove, socijalističke Jugoslavije.

Uz prigodan vojnički ceremonijal i trubačevo intoniranje "Tišine"- kompozicije kojom se širom svijeta odaje počast palim u vojnim sukobima, vijence na spomenik dvojici heroja položila je delegacija Opštine koju su činili gradonačelnik Željko Komnenović, potoredsjednik Opštine Andrija Petković i predsjednik lokalnog parlamenta Miljan Marković, delegacija Mornarice VCG predvođena v.d. komandatnom, kapetanom fregate Milanom Jevtovićem, Bokeljske mornarice koja 17. april obilježava kao Dan Podružnice Tivat, boračkih organizacija i Istorijske sekcije.

Polaganjem vijenaca na spomenik Spasiću koji je bio rodom iz Beograda i Mašeri koji je rođen u Ljubljani, poštu su svojim sunarodnicima odali i diplomatski predstavnici Srbije i Slovenije: generalni konzul Mićo Rogović, izaslanik odbrane Srbije u Crnoj Gori, pukovnik Predrag Stefanović, izaslanik odbrane Republike Slovenije, kapetan bojnog broda Boris Geršak i ambasador Slovenije u Crnoj Gori Gregor Presker.

Učenici Istorijske sekcije OŠP "Drago Milović" pred spomenikom su održali i prigodan recital. Na životni put i vojničku karijeru dvojice narodnih heroja, njihovo iskeno prijateljstvo datira iz školovanja u VII klasi Pomorske akademije KrMJ koju su Spasić i Mašera završili u Dubrovniku, te okolnosti pod kojima su oni na kraju Aprilskog rata 1941. napravili poduhvat kojim su se zauvijek upisali na najslavnije stranice svjetske vojnopomorske istorije, podsjetio je predsjednik Opštine Tivat Željko Komnenović.

"Tog kišnog i maglovitog 17. aprila 1941. strahovita eksplozija odjeknula je čitavom Bokom – oficiri Spasić i Mašera, odbivši naredbe o predaji broda od strane komande, digli su u vazduh svoj brod – razarač "Zagreb", usidren u Tivatskom zalivu i umjesto predaje zajedno sa njim otišli u smrt, u vječnost, potvrđujući geslo Napoleonovog komandanta garde, generala Kambrona u bici za Vaterlo - 'Garda umire, garda se ne predaje'. U minutima prije svog odlaska u vječnost, na pramcu broda, u 'brodskom stavu', salutirali su zastavi u pravcu Lovćena. Iako su razarač umjeli i mogli uništiti i bez gubitka svojih života, izabrali su herojsku smrt i sebe svrstali u red najvećih podvižnika u istoriji pomorskog ratovanja u svijetu. U trenucima beznađa i propasti države, njihov prkosni čin bio je iskra u mraku i nagovjestio je veliki narodni otpor protiv okupatora, koji je organizovano krenuo samo par mjeseci kasnije, u julskim ustancima", istakao je Komnenović.

Dodao nje da su akt herojstva i prkosa Spasića i Mašere visoko cijenili ne samo Jugosloveni i njihovi saveznici u Drugom svjetskom ratu – Britanci, Francuzi i drugi, već i sami neprijatelji iz redova oružanih snaga Italije koji su uz najveće vojne počasti 1941. na groblju Savina u Herveg Novom, sahranili tijelo Milana Spasića – jedino koje je pronađeno neposredno nakon eksplozije i potonuća "Zagreba".

"Danas, 82 godine kasnije, kada svjedočimo izraženoj dehumanizaciji društva, vremenu u kom čovjek ima skoro sve, ali gubi samog sebe, prisjećanje na herojski podvig dvojice izuzetnih mladića, vraća nas vanvremenskim idealima i suštinskom značenju slobode, ljubavi, časti, ponosa, plemenitih vrijednosti za koje je tada i sada vrijedilo život dati. Zato ne dozvolimo nikad da prašina zaborava prekrije njihove živote i junačko djelo. Slava herojima Spasiću i Mašeri", zaključlio je Komnenović.

Nakon komemoracije kod spomenika u Velikom gradskom parku, delegacije Opštine Tivat, Mornarice VCG, ambasada Srbije i Slovenije te boračkih organizaciuja, sa plovila Mornarice VCG, položila je i vijenac u more u uvali Brdišta, na mjestu potonuća razarača "Zagreb".

( Siniša Luković )