Nema kontrole nad insektima
U Crnoj Gori prošle godine registrovano devet oboljelih od vektorskih bolesti, a prethodne decenije najčešće su bile malarija, Lajmska bolest, lajšmanijaza i groznica Zapadnog Nila
Od vektorskih bolesti prošle godine oboljelo je devet osoba, a smanjenje broja zaraženih od 2020. godine nadležni pripisuju pandemiji kovid-19, odnosno preopterećenju zdravstvenih radnika.
Prema Programu za nadzor i kontrolu vektora, koji je Ministarstvo zdravlja donijelo prvi put, najčešće vektorske bolesti u Crnoj Gori su malarija, Lajmska bolest, lajšmanijaza i groznica Zapadnog Nila.
Prema podacima Instituta za javno zdravlje, u protekloj deceniji registrovano je pet slučajeva malarije, 58 slučajeva Lajmske bolesti, 40 lajšmanijaze i jedan slučaj groznice Zapadnog Nila iz 2012. godine.
U Crnoj Gori do sada nije postojao dokument koji razrađuje svobuhvatnu državnu strategiju u cilju nadzora i kontrole nad vektorskim vrstama.
”Crna Gora je kao mediteranska zemlja u velikom riziku od pojave problema sa vektorima i njima prenosivim bolestima. Vektorske bolesti (VBD) predstavljaju veliku prijetnju po zdravlje ljudi”, piše u Programu. Vektorske bolesti uzrokuju virusi, bakterije i paraziti koje na ljude prenose vektori: komarci, pješčane mušice, muve, kulikoide, krpelji, buve, grinje, puževi, vaške..
”Bolesti poput: lajšmanijaze (lajšmanioza, kalaazar), groznice Zapadnog Nila, krimsko-kongoanske hemoragične groznice, lajmske borelioze i krpeljnog meningoencefalitisa, prepoznate kao najzastupljenije vektorske bolesti u Evropi, i dalje predstavljaju opterećenje za javno zdravlje u brojnim zemljama”, navodi se u dokumentu.
Iz Ministarstva zdravlja ističu da je svrha donošenja Programa za nadzor i kontrolu vektora 2023-2025. zaštita zdravlja stanovništva Crne Gore, a ujedno i zaštita zdravlja stočnog fonda u zemlji.
”Teško je predvidjeti ukupan broj ljudi (i gajenih životinja) na koje će ovaj Program imati uticaj, jer opasnost i moguć i uticaj nijesu ograničeni samo na građane i gajene životinje u državi, već i na turiste koji nas posjećuju kao značajnu turističku destinaciju. Crnu Goru je tokom 2019. godine (prije kovida) posjetilo preko 2,5 miliona turista, a tokom 2021. (u toku kovid pandemije) oko 80 odsto od tog broja. S druge strane, većina turista dolazi u Crnu Goru tokom ljeta, odnosno u dijelu godine kada je aktivnost vektorskih vrsta najveća”, upozoravaju iz Ministarstva.
U programu piše da je zakonodavni okvir na osnovu kojeg se vrše nadzor, praćenje i kontrola/suzbijanje vektora u Crnoj Gori, uz male izmjene, isti je koji je primjenjivan 1973. godine kada je SFRJ, a samim tim i tadašnju SR Crnu Goru, Svjetska zdravstvena organizacija proglasila za Malarija fri teritoriju.
”Na prvom mjestu ne postoji plan, a samim tim ni planirane aktivnosti, vezane za vektore na nacionalnom nivou. Nijedna institucija državne uprave, osim dijelom zdravstvene inspekcije i Uprave za bezbjednost hrane, veterinu i fitosanitarne poslove, nema faktičkih i operativnih dodirnih tačaka ni sa nadzorom ni sa suzbijanjem vektora”, piše u dokumentu.
Između ostalog, navodi se da, osim za kulikoide, ne postoji baza podataka o prisustvu/odsustvu, lokacijama nalaza ili bilo kakvim drugim aktivnostima vezano za nadzor i suzbijanje vektora uključujući sprovedene tretmane na nivou države.
Iz Ministarstva pojašnjavaju da suzbijanje vektora trenutno obavljaju, uglavnom, privatne kompanije.
”Po načinu na koji se sprovodi trenutno suzbijanje vektora od strane privatnih kompanija stiče se utisak da javno zdravlje ipak nije na prvom mjestu. Jedina državna institucija koja učestvuje, koliko je u mogućnosti, u suzbijanju vektora je Institut za javno zdravlje. I privatnu kompaniju i/ili javnu instituciju bira jedinica lokalne samouprave na period od jedne godine, odnosno za jednu sezonu, putem tenderskih procedura”, pojašnjavaju iz ovog resora. Tvrde i da je veoma zabrinjavajuće u cijeloj proceduri, odnosno u sistemu, je nepostojanje obavezne provjere efikasnosti tretmana.
U dokumentu se ističe i da je potrebno postojanje propisa i zakona koji dozvoljavaju državnim organima da preduzmu hitne akcije za kontrolu ili suzbijanje vektorskih vrsta na takav način da dalje širenje bolesti bude zaustavljeno.
“Zakonska regulativa bi bila naročito važna kada je kontrola vektora potrebna u kratkom roku – na primjer, kada se pojavi ozbiljna epidemija neke vektorske bolesti”, zaključuje se između ostalog u Programu.
( Ana Komatina )