U korak sa EU i u prevenciji sajber napada

Crnoj Gori će, kroz program “Digitalna Evropa”, biti omogućeno korišćenje i pristup nizu rješenja koja mogu doprinijeti poboljšanju prevencije sajber napada, ali i omogućiti modele i načine unapređenja prevencije napada.

To je za “Vijesti” ocijenio ministar javne uprave Maraš Dukaj, komentarišući uticaj koji će novi program Evropske unije u kome Crna Gora učestvuje, pomoći u sprečavanju budućih sajber napada.

”Crna Gora kao zemlja kandidat za članstvo u EU, a u skladu sa mjerama rane integracije i u saradnji sa drugim institucijama EU zaduženim za sajber bezbjednost biće u mogućnosti da razmjenjuje iskustva i informacije o sajber incidentima”, kazao je Dukaj.

Crna Gora je prošle godine doživjela seriju sajber napada na Vladinu informatičku strukturu, koji su pokazali da je neophodno ulagati u odgovarajuće sisteme zaštite.

Maraš je kazao da se dodatni benefit za Crnu Goru ogleda i u dijelu stalne komunikacije sa resornim institucijama EU, kao što je Agencija EU za sajber bezbjednost – ENISA, sa kojom je ostvarena saradnja.

”Iskustva i ekspertize agencije ENISA, za Crnu Goru, bile bi od nemjerljivog značaja za sve aktivnosti koje smo započeli u cilju jačanja sajber bezbjednosti”, kazao je Dukaj.

On je naglasio da je članstvo i aktivno učešće Crne Gore u programu “Digitalna Evropa”, važna karika ka dostizanju standarda EU, koje država želi da dostigne.

Dukaj je objasnio da je program fokusiran na uvođenje digitalne tehnologije u javnu upravu, za građane i privredu, a dizajniran je da premosti jaz između istraživanja i implementacije digitalnih tehnologija.

”Program ima za cilj da ubrza ekonomski oporavak i oblikuje digitalnu transformaciju evropskog društva i privrede sa planiranim ukupnim budžetom od 7,5 milijardi eura u periodu finansijske perspektive 2021-2027. godine. Relizacija programa podrazumijeva donošenje godišnjih radnih programa”, kazao je Dukaj.

Dukaj je istakao da su ciljne grupe koje mogu biti korisnici ovog programa, prije svega javne institucije, digitalna i inovaciona zajednica, ali isto tako akademska i biznis zajednica, zatim istraživački centri, NVO sektor...

”Napominjem da je do sada niz institucija, posebno akademski sektor, pokazalo interesovanje za učešće u programu”.

On je kazao da će članstvo u ovom programu Unije doprinijeti ukupnom razvoju digitalnog društva u Crnoj Gori, kako kroz učešće u raznim projektima koji se finansiraju iz ovog programa, tako i kroz pristup određenim sistemima koje ovaj program omogućava.

”Razmjenom iskustava i praćenjem dobrih praksi upravljanja informacionim sistemima državne uprave sa ekspertima iz EU će omogućiti Crnoj Gori da drži korak sa razvojem EU u ovoj oblasti. Pored ovoga, Crna Gora će članstvom u programu biti u mogućnosti da koristi pojedine sisteme bez ili uz malu nadoknadu, za čije korišćenje bi, u suprotnom, bila u obavezi da izdvaja veća sredstva”, istakao je Dukaj.

Delegacija EU: Budžet 7,5 milijardi, nema rezervisanih sredstava za pojedine zemlje

Iz Delegacije Evropske unije u Crnoj Gori kazali su “Vijestima” da je u toku proces pripreme sporazuma o pridruživanju za pristupanje Crne Gore programu “Digitalna Evropa”.

Pojašnjavaju da nakon što sporazum o pridruživanju bude potpisan i ratifikovan od crnogorske strane, stupiće na snagu retroaktivno od 1. januara 2023. godine, omogućavajući preduzećima, organizacijama i javnoj administraciji u Crnoj Gori za pristup pozivima iz programa, sa ukupnim budžetom od 7,5 milijardi eura. Iz Delegacije navode da se finansiranje dodjeljuje na konkursu, na osnovu kvaliteta prijava, a nema rezervisanih sredstava za pojedine zemlje. Oni pozivaju kvalifikovane subjekte iz Crne Gore, bilo privatne ili javne, da dostave svoje predloge na pozive u okviru aktuelnog programa rada za 2023. godinu.

”Konkretno, Crna Gora će imati pravo da aplicira za finansiranje u oblasti naprednih digitalnih vještina, široke primjene digitalnih tehnologija, što uključuje rješenja za podršku digitalizaciji javnog sektora i za pridruživanje mreži evropskih centara za digitalne inovacije. Pored toga, učešćem u programu Crna Gora će imati priliku da se upozna sa politikama i instrumentima EU i unaprijedi saradnju”, navode iz Delegacije.

I Zajednica opština prati sve relevantne programe EU kojima se omogućava finansiranje projekata od interesa za lokalne zajednice, pa i ovaj program.

”Imajući u vidu intenziviranje aktivnosti Zajednice u oblasti digitalne transformacije, upoznati smo sa Radnim programom “Digitalna Evropa”. Zajednica će vršiti promociju i ovog instrumenta za finansiranje razvojnih projekata lokalnih samouprava, te pružati stručnu podršku zainteresovanim opštinama u pripremi i realizaciji projekata”, navode iz Sekretarijata zajednice opština.

Zajednica opština, kako su istakli, očekuje raspisivanje javnih poziva za korišćenje sredstava iz ovog programa.

”Tim javnim pozivima će se detaljnije definisati uslovi za prijavljivanje, te na koje prioritete i ciljeve programa se odnose, iznos bespovratne podrške po pojedinačnom projektu i druge specifičnosti. Na osnovu tih dokumenata, kada budu dostupni, Zajednica će među svojim članicama promovisati javne pozive i mogućnosti za finansiranje projekata u oblasti digitalnih tehnologija”, saopšteno je iz Zajednice opština.

Crnogorske opštine od programa puno očekuju

U crnogorskim opštinama upoznati su sa mogućnostima koje nudi program “Digtalna Evropa” i od njega puno očekuju.

Iz Službe predsjednika Opštine Rožaje je “Vijestima” odgovorneo da ovakav program pruža brojne benefite, ubrzava razvoj digitalnih usluga koje su jednostavne i olakšavaju pristup javnoj upravi.

“U Opštini Rožaje zaposlena je jedna osoba iz IT oblasti, što je otežavajuća okolnost, ali smatramo da je prije svega neophodno podizati svijest o značaju digitalizacije, edukacije o digitalnoj pismenosti, podsticaj inovacija i digitalnih otkrića”, navode iz službe predsjednika.

Navode da rožajska opština teži realizaciji projekta “E-šalter”, koji do sada nije ostvaren zbog finansijskih problema, ali da taj, kao i druge projekte, planiraju da realizuju kroz program “Digitalna Evropa”, kao i druge programi koji planiramo da uz podršku koje pruža program “Digitalna Evropa”.

Iz Opštine Herceg Novi su saopštili da prepoznaju potrebu za digitalizacijom rada lokalne samouprave i preduzeća i ustanova čiji je osnivač i da će rado biti partner/korisnik programa “Digitalna Evropa”.

Podsjetili su da su čelnici opštine sredinom marta razgovarali o digitalizaciji servisa lokalne samouprave sa Dukajem.

”Ministar i njegovi saradnici su tada najavili da će ministarstvo na čijem je čelu sprovoditi aktivnosti među kojima su digitalizacija i sajber bezbjednost, te pokrenuti konkretne servise koji su bitni, ne samo za državnu informacionu infrastrukturu, već i za lokalne zajednice”, saopšteno je iz te opštine.

Iz Glavnog grada je odgovoreno da će stručni tim+grada, koji je zadužen za ovu oblast, pratiti mogućnosti i u skladu sa propozicijama uzeti učešće u ovom programu:

”A shodno planu dalje digitalne transformacije Glavnog grada”.

Iz Prijestonice Cetinje su saopštili da su upoznati sa mogućnostima novog programa finansiranja Evropske unije “Digitalna Evropa”.

”U skladu sa tim, smatramo da će nam sredstva iz ovog programa u značajnoj mjeri pomoći u implementaciji softvera, ojačavanju sajber bezbjednosti, te usavršavanju postojeće radne snage kroz kratke obuke koje odražavaju najnovija dešavanja u navedenim ključnim oblastima, a sve u cilju modernizacije, unapređenja digitalizacije lokalne samouprave i prihvatanju naprednih digitalnih i srodnih tehnologija”.

Iz Prijestonice je saopšteno da, pored servisa koje su već implementirali, kao što su Sistem 48h, Document Management System, elektronska uprava i drugi, planiraju i kreiranje određenih servisa iz resursa programa “Digitalna Evropa”. Tim servisima će, kako su saopštili, sugrađanima omogućiti brži i jednostavniji pristup svim informacijama i uslugama koje pružaju i obezbijediti viši stepen pristupačnosti uslugama.

Dukaj: Povoljnost i za EU integracije

Dukaj je ocijenio da će aktivnom participacijom u programu Crna Gora biti u mogućnosti da kao član u određenoj mjeri daje predloge na dalji razvoj programa kao i godišnje radne programe, te će imati mogućnost aktivnog učešća u izmjenama i dopunama već prepoznatih prioriteta.

”Na ovaj način će se unaprijediti i proces pregovora za pristupanje EU, s obzirom na to da će se pratiti prioriteti EU u oblasti digitalnih tehnologija. Pored ovoga, Crnoj Gori će biti omogućeno da učestvuje u raznim istraživanjima vezanim za oblasti koje obuhvata program”, istakao je Dukaj.

( Željka Vučinić )