Karakteristike kapitalnih ulaganja u Ulcinju: Probijanje rokova, aljkavost planova, lažna obećanja i alibiji

Kašnjenje realizacije projekta izgradnje kanalizacione mreže za četiri ulcinjska naselja, koja je prema ugovoru trebalo da bude okončana prije tri godine, za Ulcinjane i nije neka iznenađujuća vijest jer u posljednjih deceniju i više, gotovo sva veća investiranja u najjužnijoj opštini nijesu završena na vrijeme, neka nijesu ni počela a neka su aljkavo i nepotpuno privedena kraju.

Zbog toga mještane ne iznenađuje ni to što su aktuelni radovi za sobom već više mjeseci ostavili razrovanu jednu od najfrekventnijih gradskih ulica, koja veže centar grada sa Velikom plažom i Adom preko bulevara Teuta, zbog čega je na kružnom toku kod zgrade Opštine, uobičajena slika saobraćajnih gužvi i haosa.

Bivši predsjednik opštine Ulcinj Ljoro Nrekić i administrator italijanske kompanije “Spiga S.R.P” iz Udina, Mario Skarsini potpisali su u septembru 2019. ugovor o izgradnji kanalizacione mreže za četiri naselja u opštini Ulcinj vrijedan 4,5 miliona eura. Sva ta naselja gravitiraju potoku Bratica koji predstavlja kolektor otpadnih voda i jedan je od najvećih zagađivača kanala Port Milena.

Osnovni cilj projekta je poboljšanje kvaliteta vode na tom području. Ukupna dužina predviđene kanalizacione mreže iznosiće 14,45 km. Potpisani ugovor o radovima obuhvataće izgradnju fekalne i atmosferske kanalizacije a rok završetka radova bio je oročen na godinu. Nadzor nad radovima, tenderska komisija takođe je povjerila italijanskoj firmi, koja već posluje u Crnoj Gori - Đuzepe inženjeringu.

V. d. sekretara za investicije u Opštini Ulcinj Minir Karamanaga kazao je da je kašnjenje u realizaciji projekta generalno prouzrkovala korona, ali i nedostatak podzemnog katastra. Kazao je i da je Opština nemoćna da utiče na dinamiku radova jer su i izvođač i nadzor iz druge države. Smatra da je kašnjenje sa asfaltiranjem Ulice Majka Tereza povezano sa zastojem u transakciji novca u krugu između Evropske banke kao kreditora, Vlade kao garanta i Opštine

Dugogodišnji odbornik SDP u SO Ulcinj Skender Elezagić ocijenio je da je i laiku jasno da nivo izvođača i nadzora nije na razini koju zahtjeva jedan takav projekat te da se zbog toga postavlja generalno pitanje funkcionalnosti objekata koji se grade.

“Investicije u infrastrukturu zahtijevaju ulaganja značajnih materijalnih sredstava koja nije lako obezbijediti. Ali što reći o rukovodstvima koja nijesu sposobna potrošiti sredstva koja je neko drugi obezbijedio? Ulcinju je trebalo nekoliko godina samo da donese odluku da hoće da koristi sredstva od ukupno oko 5+20 miliona eura, povoljnih kredita od EBRD i KwF banke za koje je garanciju dala Vlada Crne Gore. A poslije 2015, kada je ta odluka konačno donijeta, trebalo je još 5 godina da konačno krene prvi projekat, vrijedan 5 miliona eura - kanalizaciona mreža za četiri naselja”, kazao je Elezagić “Vijestima”.

Naveo je da je posebna priča kako teku radovi na tom projektu, koji se sprovodi već treću godinu, iako je po ugovoru trebalo da bude završen za godinu.

Jedan od vodećih ulcinjskih arhitekata Valon Buzuku kazao je da srž problema treba tražiti u Zakonu o javnim nabavkama gdje naručilac posla, konkretno Vlada ili Opština, o ishodu tendera, odlučuju na osnovu najniže ponuđene cijene, koja najviše utiče prilikom bodovanja.

“Kompanije daju minimalnu cijenu i onda pokušavaju da se snađu na razne načine kroz uštedu radne snage ili materijala, da sa što manje novca završe posao. To za sobom vuče druge probleme koji se odnose na kvalitet izvođenja radova a da ne govorimo o stalnom probijanju rokova ili izmišljanju raznih naknadnih radova radi kompenzovanja ugovorene niske cijene”, kazao je Buzuku za “Vijesti”.

Kazao je da se loši izvođači takođe nerijetko žale i na projektnu dokumentaciju na osnovu koje se izvode radovi, “pa tako često izmišljaju nedostatke u projektu da bi kupovali na vremenu i krivicu prebacili na naručioca posla, a gdje u krajnjem ispaštaju grad i građani”.

“Evo samo uzmite za primjer rekonstrukciju kanalizacione mreže u Ulici Majke Tereze i oko Komunalnog, kao i djela magistrale na ulazu u grad iz pravca Bara. Moj inženjerski um ne može da razumije da ulica, ili razne rupe po ulicama grada, mogu ostati neasfaltirane i godinu nakon stvaranja uslova za asfaltiranje. Koliko je samo auta ispaštalo zbog toga, niko i ne zna. Lokalni zvaničnici moraju više da se obaziru na ovakve pojave, jer je to lice grada pa samim tim i lice njih samih koji vode ovaj grad. A turistička sezona je pred vratima”, poručio je Buzuku.

Ocijenio je “da tu stupa na scenu i neodgovornost lokalnih vlasti koje moraju ozbiljnije da se bave nadzorom i kontrolom izvedenih radova kao i sprečavanjem probijanja rokova.

“Ipak je nedopustivo da danima na jednoj raskopanoj ulici nema uopšte nijednog radnika, ili ima jako malo, po dvoje, troje. Za mene je to neshvatljivo, kao arhitekti koji je stalno u tim poslovima gradnje da se ovo može dešavati, ali uz preduslov da se prema izvođaču podmireni troškovi izvođenja, shodno ugovorima i priznatim situacijama”, kazao je Buzuku.

Ulcinjani se sjećaju da su kasnili i radovi na izgradnji novog mosta na Port Mileni, investicije vrijedne oko 14 miliona eura. Most je projektovan da ima i rasklopni mehanizam, ali je ostalo nepoznato da li je on ugrađen i ako nije gdje je, budući da je investicija rasla zbog njegove vrijednosti. Usput, javnost još nije bila u prilici da vidi kako most otvara prostor za jahte i jedrenjake. Takođe, Ulcinjani još uvijek čekaju nove hotele “Galeb” i “Lido”, čija izgradnja još nije počela iako su prethodni strateški Vladini investitori najavljivali da će oni kapije za turiste otvoriti još prije 15 godina. Velika investicija JP Morsko dobro, lučica Kacema, nije funkcionalna prilikom većeg nevremena iako je izgrađena da bi ribarske barke bile sigurne i u tim ekstremnim uslovima - ribari su prinuđeni da tada svoje čamce izvlače na suvo. Funkcionalnost parternog uređenja Velike skele, takođe je upitna budući da plavi prilikom svakog jačeg “juga”. Prije šest godina, HTP Ulcinjska rivijera najavila je da je njemačka agencija TUI zainteresovana za višedecenijski zakup nudističkog naselja na Adi i hotela “Belvi” na Velikoj plaži, koji posluju u sastavu tog hotelijera. Naselje je i danas u sastavu Rivijere dok je Belvi izdat drugoj kompaniji…

Elezagić je kazao da djeluje pomalo nevjerovatno ali da je činjenica, da decenijama unazad, ljudi koji su upravljali Ulcinjem nijesu imali svijest o značaju razvoja infrastrukture, kao bazičnom uslovu za planiranje bilo kakvog razvoja.

“Ulaganja u infrastrukturu su predstavljala značajan segment svih planova, projekata, strategija, ali se na tim papirima sve i završavalo. Naši rukovodioci nisu shvatali da to nije dovoljno i nisu imali dovoljno znanja i snage da se makar dio onoga što se planira i u stvarnosti izgradi. Tako da danas imamo situaciju da od izgradnje puta za Pinješ-Kosovske ulice, u Ulcinju nije probijen nijedan novi put koji bi rasteretio saobraćaj i olakšao pristup novim naseljima koja su se postepeno, a ponegdje i ubrzano širila, naveo je Elezagić. Podsjetio je da je vodovodna mreža u pretežnom djelu stara nekoliko decenija i takvom je stanju da su istraživanja njemačkog “Dahlema” još prije 13-14 godina pokazivala da gubici mreže iznose, čak, preko 80 %.

“Za utvrđivanje stanja kanalizacione mreže ne trebaju nikakva istraživanja. Dovoljno je ljeti proći putem pored bivšeg “Drvoimpexa”, pa bulevarom do Velike plaže i zaustaviti se na starom mostu preko Port Milene. Čak i dva podmorska ispusta, izgrađena prije oko 40 godina nijesu u funkciji. Je li realno u ovakvim uslovima govoriti, sanjati ili nadati se ozbiljnim investicijama u turizam Ulcinja”, pitao je Elezagić.

Ocijenio je da ohrabruje i uliva malo nade sasvim drugačiji pristup i odnos nove, aktuelne vlasti lokalne uprave.

“Ovih dana kreću radovi i na drugom, mnogo kompleksnijem i zahtjevnijem projektu - rehabilitacija vodovodne i kanalizacione mreže - vrijednom 20 miliona eura, koji se finansira kreditom njemačke KwF banke. Ozbiljan i krajnje profesionalan pristup izvođača odabranog na tenderu, nadzora, rezidentnog inženjera, Vodakoma kao upravljača projekta, Opštine kao investitora, koji na početku uliva nadu da se ovaj projekat može uspješno privesti kraju”, ocijenio je on, navodeći da taj optimizam treba uzeti sa rezervom.

“Jer je kašnjenje sa početkom realizacije dovelo do toga da odobreni iznos kredita više nije dovoljan za realizaciju svih mjera predviđeinvnih projektom zbog obaveze obračunavanja klizne skale usljed inflatornih kretanja. Neophodno je obezbijediti dodatna sredstva za njegov potpuni završetak. Isto tako, treba imati u vidu da se čak i uspješnom realizacijom ova dva projekta ne rješava problem otpadnih voda u Ulcinju. Za to je potrebno izgraditi postrojenje za prečišćavanje otpadnih voda. Nova lokalna uprava je pokrenula intenzivne aktivnosti na izradi projektne dokumentacije i postoje realne šanse da se obezbijedi grant za ovu investiciju vrijednu nekoliko desetina miliona eura”, kazao je Elezagić.

Elezagić: Nedostatak infrastrukture je limitirajući faktor razvoja

Elezagić je ocijenio da i pored ohrabrujućih pozitivnih pomaka, situacija na terenu u mnogim zonama ukazuje da nedostatak infrastrukuture, ne samo komplikuje i smanjuje kvalitet života građana Ulcinja, nego sve više postaje i limitirajući faktor za razvoj.

“Neshvatljivo je, recimo, da ovim nabrojanim projektima nije obuhvaćena infrastruktura u jednoj novoj, urbanizovanoj zoni, području Ulcinjskog polja. Za tu zonu, u kojoj imamo na stotine objekata, ne samo za stanovanje, nego i ozbiljnih hotelskih objekata, koji su platili značajne iznose za naknadu za komunalno opremanje zemljišta, ne postoji nijedan znak da iko razmišlja da bi Opština trebalo da izvrši obaveze koje ima prema investitorima i zonu opremi komunalnom infrastrukturom”, kazao je Elezagić. Podsjetio je da iako glavna kanalizaciona cijev za četiri naselja prolazi po sredini Ulcinjskog polja, nije planirano da se izvede sekundarna mreža i da se to naselje priključi na tu cijev.

“Radi se o velikom ekološkom i zdarvstvenom riziku, jer nije teško zamisliti što bi se desilo sa septičkim jamama tih objekata, u slučaju da padne jedna ozbiljnija kiša u toku ljeta. Da ne pominjem potrebu da se izgrade i asfaltiraju putevi, trotoari, javna rasvjeta i drugo”, poručio je on.

Buzuku: Trula administracija koči investicije

Kada su investicije u pitanju, Buzuku je ocijenio da postoji i druga strana medalje - kada Vlada ili lokalne uprave koče razne investicije bezrazložno, uprkos možda dobroj volji, “zbog trule i nesposobne ili nezainteresovane administracije”. Kao primjer, naveo je projekat šetališta koje treba da se radi kroz Borovu šumu, od hotela “Albatros” do skele na Velikoj plaži. Taj projekat, čiji je nosilac Morsko dobro, kako je naveo, u proceduri je već pet godina.

“Svake godine JP uvrštava projekat u svoj investicioni budžet u vrijednosti od oko 150.000 eura. Urađena su dva projekta i nijedan nije prošao reviziju zbog manjkavosti u smislu nezadovoljenja uslova za lica sa smanjenim mogućnostima pokretljivosti”, kazao je on. Dodao je da je revizija, takođe, zahtijevala i da se katastarska parcela koja obuhvata projekat staze, odvoji i parceliše u posebnu katastarsku parcelu.

“Opština je pokrenula procedure sa ovlašćenim geometrima, ali pošto je pomenuta katastarska parcela u vlasništvu države, treba saglasnost Vlade. Na tu saglasnost se čeka više od pola godine. Tako da ni ove godine nema ništa od projekta po svemu sudeći. Ali pazite, ovdje govorimo samo o kompletiranju projektne dokumentacije koja traje evo 6 godina. Pa koliko je realno da čekamo, ako se uzmu u obzir i procedure tendera za odabir izvođača pa i samo izvođenje - 10 ili 15 godina”, pitao je Buzuku. Ocijenio je da je to klasičan primjer neodgovornog ponašanja lokalnih i državnih službenika prema zajednici i novcu koji u njihove budžete uplaćuju svi građani.

“Dok god se ne promijeni taj odnos vlasti prema opštedruštvenom dobru, ovakve i slične teme će i dalje biti aktuelne”, kazao je Buzuku.

( Samir Adrović )