Magija koja traje: Nikšićko pozorište slavi 135 godina

Nikšićani sustopice za Cetinjanima. Ne dadu im baš da se sami kite lovorikama! Tako i treba!”, objavio je “Glas Crnogorca” u izdanju od 19. februara 1884.godine, nakon što je tri dana ranije u gradu pod Trebjesom izvedena predstava “Slobodarka”, Manojla Đorđevića Prizrenca.

Ovog 16. februara Nikšićko pozorište, koje je pored Zetskog doma, najstarije pozorište u Crnoj Gori, obilježava 135 godina postojanja. I pored ratnih i mirnodopskih razaranja, gašenja i ponovnog osnivanja, daske koje život znače i dalje pričaju priču o trajanju, o padovima i usponima, o kulturi i sponi između tri vijeka.

Društvo nikšićke čitaonice je 1884. godine odlučilo da osnije Pozorišno društvo i za prvijenca su izabrali “Slobodarku” koja je izvedena pred prepunom salom, a Bekica Šobajić je prije predstave govorio o značaju otvaranja pozorišne scene, „prve iza prve na Cetinju“. I kralj Nikola je, pola godine kasnije, želio da odgleda pomenutu predstavu, ali mu želja nije ispunjena jer su neki “diletanti”, kako su nazivali glumce, bili odsutni. Za četiri godine postojanja, pošto je Pozorišno društvo zbog nedostatka prostora za probe i izvođenje predstave 1890.godine prestalo sa radom, izvedene su predstave “Krst i kruna” Jovana Subotića, “Smrt Stevana Dečanskog” i “Miloš Obilić” Jovana Sterije Popovića i “Balkanska carica” Nikole I. Gogoljevim “Revizorom”, koji je izveden u školskoj dvorani 1891. godine Društvo ponovo počinje sa radom.

Prihod od predstave upućen je Gradskoj čitaonici, kao i prihod od komada “Tri bekrije”, koji je izveden u martu 1896.godine. U decembru iste godine odigrane su komedije „Čestitam“ i „Ciganin“ a novac je upućen nastradalima od poplave u Crmnici i okolini Ulcinja, dok je naredne godine izvedena drama „Dejan“. Osnivanjem pjevačkog društva “Zahumlje” 1898.godine Pozorišno društvo, koje je do tada radilo kao samostalno, ukinuto je i nastavilo je sa radom u okviru “Zahumlja”. Nizale su se pozorišne predstave, hroničari bilježili o pokazanoj “izrazitoj glumačkoj vještini”.

Prvi svjetski rat prekida pozorišni život u Nikšiću jer većina glumaca „Zahumlja“ odlazi na front. Nakon rata kreće se sa izgradnjom Doma Zanatlijsko-radničkog udruženja koji je završen 1925. godine, kada je i osnovana dramska sekcija kojom je rukovodio poznati dramski umjetnik i direktor drame Novosadskog pozorišta Mihailo Kovačević. On je za otvaranje Doma, u avgustu 1925. pripremio dramu Laze Kostića „Maksim Crnojević“ u kojoj je Kovačević tumačio glavnog junaka. Tri godine kasnije osnovano je Gradsko pozorište, a za upravnika je postavljen reditelj Milutin Plamenac. I kako to sa pozorišnim životom u Nikšiću biva deset godina kasnijeponovo prestaje sa radom a svu imovinu, vrijednu deset hiljada dinara poklonilo je „Zahumlju“.

Nakon Drugog svjetskog rata rata, 1949. godine, odlukom Narodnog odbora u Nikšiću je osnovano Narodno pozorište, kome je dodijeljen Dom bivšeg Zanatlijsko-radničkog udruženja. Za upravnika je imenovan Veljko Šakotić, a za sekretara glumac Veljko Mandić. Za dvije godine članovi pozorišta su dobrovoljnim radom podigli pomoćnu zgradu sa dva studija, garderobama, radionicama i magacinima.

Prvu predstavu članovi pozorišta izveli su 4. juna 1949. godina. Bila je to ’Nemirna starost’ od Rahmanjivova, u režiji Radoja Gojkovića. Pošto je grad bio gotovo udvostručen pozorište je trebalo renovirati i posao je 1953. godine povjeren poznatom arhitekti Đorđiju Minjeviću, koji je uz Josipa Sladea, kralja Nikolu i Slobodana Vukajlovića najznačajniji za izgradnju modernog grada. Sve je tada zamijenjeno i izgrađena je sala sa balkonom koja je imala 450 sjedišta, a koja je bila namijenjena i za pozorišne i za bioskopske predstave.

U toj sali Nikšićani su 14. avgusta 1961. god. prvi put vidjeli crnce, kada su gostovali pjevači ganskih narodnih pjesama, ansambal “Crnački trio”.

Da je pozorište bilo Jugoslavija u malom govori i podatak da su se na sceni kao gosti Narodnog pozorišta pojavljivali glumci poput Raša Plaovića, Milivoja Živanovića, Ljubiše Jovanovića, Olivere Marković. Gostovala je i ruska balerina svjetskog glasa Maja Pliseckaja. Zanimljivo je da je Savo Njunjić (1891-1962) doajen crnogorskog glumišta glumačku karijeru započeo je u nikšićkom Zahumlju 1901. godine kada je postao član Tamburaškog zbora. Kasnije u dramskoj sekciji glumački talenat je razvio do profesionalizma - prvi put se na daskama koje život znače pojavio 1909. godine da bi penziju dočekao u Nikšićkom pozorištu 1953. godine. Po oslobođenju Nikšića bio je glumac novoosnovanog Narodnog pozorišta a glumio je u 30 predstava. Igrao je u filmu “Zle pare” koji je sniman 1956. godine.

Dječije pozorište, prve takve vrste u Crnoj Gori poslije Drugog svjetskog rata, osnovano je 1956.godine.

Za 16 godina Narodno pozorište je imalo 116 premijera svih žanrova poznate domaće i svjetske dramaturgije. Pa opet, sve to nije bilo dovoljno da ono opstane. Na drugoj sjednici Savjeta za kulturu Narodne republike Crne Gore, koja je održana 1958. u Titogradu, donijeti su zaključci da se profesionalna pozorišta u Nikšiću, Cetinju, Kotoru i Pljevljima, reorganizuju u amaterska i poluamaterska. Razlog je bio da navodno broj pozorišta premašuje mogućnosti malih sredina, da su u teškoj finansijskoj situaciji, neujednačenog kvaliteta, da je bolje imati jedno kvalitetno pozorište koje će gostovanjima podmirivati potrebe ostalih mjesta“. Tom odlukom profesionalno su mogli da se angažuju samo reditelji i četiri glumca.

U Nikšićkom pozorištu, gdje je za upravnika ponovo došao Veljko Šakotić,rediteljskog posla se prihvatio Veljko Mandić, i ovaj dvojac je uspio da samo te 1958. godine Nikšićanima ponudi više od 50 predstava.

Zvanična odluka o prestanku rada pozorišta, i to jednoglasna, donesena je 1965. godine na junskom zasijedanju Skupštine Opštine Nikšić. Zanimljivo je da je tada u skupštinskom sazivu bilo čak 17 prosvjetnih radnika.

Pozorišna zgrada i fundus, najbogatiji u Crnoj Gori, imao je kulise za prikazivanje 20 scenskih djela, nekoliko garnitura stilskog namještaja, mnogobrojne raznovrsne kostime iz raznih epoha, rekvizite, električarski, stolarski i krojački alat, predati su na čuvanje Radničkom univerzitetu.

Centar za kulturu Nikšić 1980. godine osniva Dramski studio koji je za deset godina rada ponovo vratio pozorišni život na mjesto koje mu pripada, pripremio 17 premijera i odigrao blizu 500 predstava. Ali, kultura u gradu pod Trebjesom kao da ima ograničen rok trajanja. Iako je Dramski studio proglašavan za jedan od najboljih amaterskih pozorišta u Jugoslaviji, ugašen je 1991.godine, kada je iseljen iz svojih prostorija i kada je i sala ’Kultura’ prestala sa radom. Umjesto nje otvorena je kafana, iako se Centar za kulturu zdušno zalagao da bude obnovljena i vraćena onima kojima i pripada - glumcima.

Odlukom Skupštine opštine Nikšić, u decembru 1999.godine, počinje sa radom „Nikšićko pozorište“, a zgrada starog pozorišta, sala “Kulture”, srušena je 2008. Renoviranjem bioskopske sale “18.septembar” Nikšićko pozorište 30.januara 2015. godine dobija svoj dom. Od obnavljanja do danas imali su preko 20 premijera, godišnje bilježe po pedesetak izvođenja iz sopstvene i približno toliko predstava iz produkcije gostujućih teatara. Obnovili su “Međunarodni festival glumca” i časopis “Pozorište”, čiji je prvi broj izašao 1956. godine, ustanovili nagradu “Veljko Mandić”, bave se i izdavačkom djelatnošću. I traju.

( Svetlana Mandić )