Riječi koje prijaju, ali i obavezuju
Kompozicije za filmski triptih Dejana Božovića inspirisale poznatog svjetskog harmonikaša i brodvejskog kompozitora Vilijama Šimela da napiše recenziju
Muzika koju je crnogorski muzičar Dejan Božović uradio za filmski triptih zainteresovala je američkog kompozitora i harmonikaša Vilijama Šimela da napiše recenziju. U pitanju je triptih koji čine nijemi filmovi “Balkanski ratovi”, “Predaja Skadra” i “Krunisanje kralja Nikole I Petrovića Njegoša” a promovisani su prošle godine.
”Dejan Božović hvata filmske dimenzije prethodnika koji su radili na velikim nijemim filmovima, posebno Ajzenštajna i Prokofjeva, kao i D. V. Grifita. On dodaje svoj majstorski dodir u novu saradnju i to čini na briljantan i vješt način”, napisao je Šimel.
Više od 35 godina Božović se aktivno bavi komponovanjem, aranžiranjem i produciranjem. Komponovao je muziku za više filmova, dokumentarnih i igranih serija, pozorišnih predstava…
Kao kompozitor i aranžer aktivno je učestvovao na festivalima “Pjesmi Mediterana” i “Sunčane skale”, te osvajao brojne nagrade. Godine 2000. objavio je u produkciji TVCG instrumentalni album “Homeland”, sa kojim je osvojio Zlatnu sirenu za najbolji instrumentalni album te godine.
Na dodjeljivanju godišnjih nagrada Montefon nagrađivan je kao najbolji aranžer, a na posljednjem mu je pripala nagrada kao najboljem kompozitoru godine. Učestvovao je više puta i na dječijim festivalima “Zlatna pahulja” i “Naša radost”, te, takođe, osvajao nagrade za najbolji aranžman i kompoziciju.
Za kompoziciju “High Above”, sa albuma “Homeland”, Ranko Radovanović je uradio animirani film, a muzika iz tog filma je osvojila 1. nagradu na Internacionalnom festivalu animiranog filma održanom 1998. godine u Čačku. Iste godine sa tim filmom je osvojio Srebrnu maslinu na Internacionalnom TV festivalu u Baru.
Na polju umjetničke muzike uradio je više kratkih komada, a zasada je najzastupljeniji komad “Furia” napisan za klavir.
Poznanstvo Božovića i Šimela datira još od prije 12 godina, kada su se, kako ističe u razgovoru za “Vijesi” upoznali u Njujorku.
”Dr Šimel se još tada upoznao sa mojim radom i to je rezultiralo njegovom namjerom i željom da na svom cjelovečernjem koncertu izvede na harmonici kompoziciju pod nazivom ‘Furia’, izvorno pisane za klavir. Dr Šimel je jedan od najboljih svjetskih harmonikaša, doktor je muzičkih umjetnosti, brodvejski kompozitor i profesor na nekoliko konzervatorija. On prati moj rad u kontinuitetu i kada sam muziku za filmove prezentovao na promociji u Muzičkom centru, osjetio sam potrebu da mu u neko dogledno vrijeme pošaljem filmove i zamolim za mišljenje. Nedavno sam dobio njegovu recenziju, iako kratku, veoma sadržajnu i značajnu za mene, a i za Crnu Goru, čini mi se”, kaže Božović, te ne krije da mu je drago što je njegova muzika probudila interesovanje Šimela.
”Kod ljudi i profesionalaca, kakav je dr Šimel, interesovanja za neko djelo može postojati samo ako se njihova percepcija i razmišljanja poklapaju sa njihovim standardima koji su, vjerujte mi, veoma visoki. Imao sam potrebu i želju da dr Šimelu prezentujem svoj rad i vjerovao sam da će moja muzika probuditi njegovo interesovanje. Naravno, veoma mi prija kada iz pera jednog stručnjaka svjetskog glasa dobijem recenziju na koju mogu biti veoma ponosan. Znam da dr Šimel nista ne napiše iza čega ne stoji čvrsto sa svojim uvjerenjima”, ponosno ističe Božović kojeg harmonikaš u recenziji upoređuje sa Ajzenštajnom i Prokofjevim.
”Svjestan sam težine njegovih riječi i svjestan koliko je to velika odgovornost i obaveza da sa svojim radom, ubuduće, opravdam ono sto je dr Šimel napisao u svojoj kratkoj recenziji. Imena koje je on naveo su važna za cjelokupnu ljudsku istoriju, a posebno istoriju novijeg datuma. Dakle, te riječi i znače, ali i obavezuju”, iskren je Božović koji iza sebe ima dosta iskustva jer je radio za najrazličitije projekte. Međutim, ovaj triptih donosi tri nijema filma gdje muzika igra mnogo veću ulogu nego inače u ostvarenjima. Na pitanje koliko je bilo teško opisati muzikom svaku emociju, a da je publika shvati na pravi način, odgovara:
”I pored mog velikog iskustva na stvaralačkom polju, moram priznati da je iskustvo rada na nijemim filmovima nešto sa čim se do tada nijesam susretao. Valjda zbog toga što je to vrijeme već odavno prošlo i veoma su rijetke situacije gdje se to od nas kompozitora može zahtijevati. Moram istaći da je rad na nijemom filmu možda i najteži muzički iskaz zbog važnosti njene uloge u samom filmu”, ispričao je, te dodao da je muzika u nijemim filmovima ravnopravan partner, te da u određenim situacijam preuzima ulogu kako bi svojim djelovanjem značajno podražavala scene koji bi bez učešća iste bile manje uočljive ili gotovo neprimjetne.
”Sa tog aspekta, muzikom pobuđujete i tražite onaj put koji će gledaoca spojiti sa pričom i stvoriti utisak koji treba da doprinese da publika snažnije doživi narativ i bolje razumije okolnosti i vrijeme u kojem su ovi filmovi nastali”, poručuje Božović.
Pomenuti filmovi za koje je radio muziku donose priču o istorijskim momentima, te se trudio da kroz notni zapis, ali i instrumente poveže ove dvije priče.
”Pažljivo sam odgledao filmove mnogo puta prije nego što sam prvi ton odsvirao na njima. Smatrao sam da sa upotrebom autentičnih instrumenata sa našeg prostora, samo mogu doprinijeti da veza sa filmovima bude još snažnija i kada treba, emotivnija”, objašnjava Božović i dodaje da je razmišljao i o zvuku velikog simfonijskog orkestra.
”On je svoju značajnu ulogu odigrao u scenama koje su vezane za velike sukobe, razaranja, svečane, scene kada je u pitanju krunisanje kralja Nikole, teške scene gladne izmorene djece koja svoju šansu traže u kori drveta kao jedinu mogućnost da prežive i ne umru od gladi. Teške su to slike i mnogo su uticale na moju inspiraciju koja je, u zavisnosti od okolnosti, značajno tematski oscilirala”, priznaje Božović koji je za potrebe filma koristio i muzičke motive koji će publiku podsjetiti na tradiconalnu crnogsku muziku.
”Svi tradicionalno orijentisani muzički motivi u filmu su moja kreacija, pa sam sa tog gledišta imao veliku odgovornost da sve bude u skladu sa tradicionalnim zvukom kroz aspiracije zvučnih paleta današnjeg vremena. Nisam se ustručavao koristiti ni elektroniku, jer sam i kroz taj vid tehnologije, doprinio da ukupan utisak odgovara radnji na filmovima”, zaključuje Božović.
( Marija Vasić )