Broj Crnogoraca u Srbiji pao na 20.000
Prije 40 godina, Crnogoraca je bilo sedam puta više. Demograf Miroslav Doderović smatra da se druga i treća generacija iseljenika utapa u većinsko stanovništvo, politikolog Vladimir Pavićević da politika ima dominantan uticaj
Broj građana Srbije koji se nacionalno izjašnjavaju kao Crnogorci pao je na 20.238, pokazuju podaci popisa koji je obavljen u oktobru prošle godine.
To je nastavak trenda pada koji traje već više od 30 godina. Na popisu 1981. godine u Srbije je bilo 147.466 građana koji su se izjasnili kao Crnogorci po nacionalnosti. Oni su tada činili 1,58 odsto ukupnog broja građana. Deset godina, broj je smanjen na 118 hiljada, na naredna četiri popisa brojka se dodatno smanjuje na 69 hiljada, 38 hiljada, da bi sada bila 20 hiljada, ili 0,3 odsto ukupnog broja stanovnika.
Ukupan broj građana Srbije se smanjuje iz popisa u popis, značajno se smanjuje i broj onih koji se izjašnjavaju kao Srbi, ali je procenat pada broja Crnogoraca značajno veći.
Ni Crna Gora proteklih decenija nije adekvatno pomagala da nove generacije iseljenika u Srbiji sačuvaju svoj nacionalni identitet, jer je na dijasporu dominantno gledala kao na glasačko tijelo, smatra Doderović
Ukupan broj građana Srbije 2002. godine iznosio je 7,5 miliona, pa je 2011. godine pao na 7,1 miliona a prošle godine je iznosio 6,6 miliona. Broj Srba je u ova tri popisa smanjivan sa 6,2 miliona, na 5,9 miliona, da bi sada iznosio 5,3 miliona.
Druga i treća generacija izgubile identitet
Sagovornici “Vijesti” na temu smanjivanja broja nacionalnih Crnogoraca u Srbiji, profesor Filozofskog fakulteta u Nikšiću i demograf Miroslav Doderović i politikolog Vladimir Pavićević, koji je bio i poslanik u Skupštini Srbije od 2014. do 2016. godine, a zatim i predsjednik Crnogorske stranke u Crnoj Gori, kažu da je nacionalno izjašnjavanje lično pitanje, ali i da kod dijela Crnogoraca, prema rezultatima popisa i u Srbiji i u Crnoj Gori, zavisi i od političkih i socijalnih prilika.
Doderović navodi da je broj Crnogoraca u Srbiji 80-ih godina prošlog vijeka bio sedam puta veći, kada nacionalno izjašnjavanje u tadašnjoj Jugoslaviji nije bilo toliko bitno, a da je počeo značajno da se smanjuje od 90-ih godina. On navodi i da se najveći broj građana iz Crne Gore doselio u Srbiju nakon Drugog svjetskog rata.
”Podaci sa popisa pokazuju da se druga i treća generacija tih doseljenika iz socijalnih ili političkih razloga integriše u većinsko srpsko stanovništvo. Taj procenat integracije u većinsko stanovništvo je u Srbiji veći nego u drugim zemljama gdje su se Crnogorci odseljavali, zbog lakoće integracije, jezika, kulture i drugih sličnosti. Takođe ni Crna Gora proteklih decenija nije adekvatno pomagala da nove generacije iseljenika u Srbiji sačuvaju svoj nacionalni identitet, jer je na dijasporu dominantno gledala kao na glasačko tijelo. Tako da su veze održavane prevashodno sa onima koji i dalje imaju glasačko pravo u Crnoj Gori”, kazao je Doderović.
On navodi ni da nakon obnove nezavisnosti 2006. godine nije vođena ozbiljna politika prema iseljenicima i njihovim potomcima da sačuvaju svoj nacionalni identitet, što je samo dodatno uticalo na njihovo ubrzano utapanje u domaću većinu.
Mnogima nisu jasne razlike
Pavićević smatra da su ovi podaci primjer dualnog identiteta.
”Broj Srba i Crnogoraca u Srbiji i u Crnoj Gori je, sudeći po podacima do kojih se došlo organizacijom popisa stanovništva do sada, fluidna kategorija. Ova fluidnost je posebno zanimljiva u okolnostima u kojima jedna osoba u jednom momentu sebe doživljava kao Srbina, a u drugom kao Crnogorca. Da bismo mogli preciznije da utvrdimo zašto se dešava da jedni te isti ljudi u Srbiji i u Crnoj Gori sebe u jednom momentu doživljavaju kao Srbe, a u drugom kao Crnogorce bilo bi dobro da imamo jednu ili više studija u kojima bi se autoriteti naučno bavili ovim pitanjem. To nam fali da bismo najozbiljnije raspravljali o ovoj temi. Ali, evo, ako nemamo neku noviju studiju, imamo naše utiske i odgovarajuća znanja na osnovu kojih ipak možemo da sudimo o ovoj temi. Pitanje je zaista zanimljivo i ono što meni pada na pamet tiče se dualnog identiteta koji postoji kao osjećanje kod značajnog broja prije svega onih ljudi koji su rođeni u Crnoj Gori, a koji imaju posebni sentiment prema srpstvu i Srbiji. Slično je kod onih pojedinaca i porodica čak koje su se usljed migracija nastanile u Srbiji, žive u Srbiji u dužem periodu i kada dođe do popisa stanovništva ti pojedinci i porodice imaju dilemu kako da se nacionalno opredijele - da li kao Srbi i ili kao Crnogorci”.
Više Crnogoraca kad odnosi budu bolji
On navodi da bi najzanimljivije bilo otkriti šta je to, odnosno koji su to “faktori koji u datom momentu odnesu prevagu pa se ti pojedinci nacionalno opredijele ovako ili onako”.
”Moja procjena je da, najšire posmatrano, politička determinanta jeste ta koja najviše utiče. Na primjer, moja je teza da će u uslovima najbližih mogućih odnosa Srbije i Crne Gore najveći broj ovakvih ljudi i u Srbiji i u Crnoj Gori primarno da istaknu svoj crnogorsku nacionalnu pripadnost jer polaze od toga da je to sve jedno isto i budući da je Crna Gora zemlja porijekla, onda crnogorska pripadnost po prirodi stvari postaje primarna. U uslovima zategnutih ili složenih odnosa između Srbije i Crne Gore, ta prevaga će da ide na stranu srpstva i srpske pripadnosti i to se može tretirati kao vrsta reakcije na tu usložnjenost odnosa i kao želja da se ti odnosi vrate na najbolje moguće. Ovo su neke teze koje su podložne raspravi i kritici i ne tvrdim da je to 100 odsto baš sve tako”.
Značajan pad i u Lovćencu
Mikroprimjer smanjenja broja Crnogoraca u Srbiji, i njihov prelazak u one koji se po nacionalnosti izjašnjavaju kao Srbi, vidljiv je na primjeru opštine sa najbrojnijom crnogorskom manjinom - Malim Iđošom u kojem se nalazi selo Lovćenac sa najbrojnijom crnogorskom zajednicom.
U ovoj opštini je 2002. na popisu bilo 13,5 hiljada stanovnika, od čega je najviše bilo Mađara (7,5 hiljada), zatim Crnogoraca - 2.812 i Srba - 2.357. Prošle godine je ukupan broj stanovnika iznosio 9,9 hiljada, od čega je Mađara bilo 5,2 hiljade, Srba 2.313 a Crnogoraca 1.226.
Ukupan broj stanovnika ove opštine smanjen je 30 odsto između ovih popisa, broj Crnogoraca za skoro 60 odsto, a broj Srba ostao na skoro istom. Iz toga se može zaključiti da su se iz ove manje razvijene opštine u proteklih 20 godina iseljavali i Srbi, ali da je njihov broj nadoknađen tako što je dio Crnogoraca i njihovih potomaka prešao u tu nacionalnu zajednicu.
( Goran Kapor )