Zašto je Indija zabrinuta zbog piste na malom ostrvu u Mjanmaru?

Ako se na usamljenom ostrvu iznenada stvori ili proširi pista, ona ovih dana ne ostaje dugo skrivena. Takve konstrukcije su vidljive i na komercijalno dostupnim satelitskim snimcima. Prije skoro dvije godine se na ovaj način saznalo da Indija gradi pistu na jednom ostrvu u Indijskom okeanu: sa ostrvlja Agalega, koja pripadaju Mauricijusu, najmnogoljudnija nacija na svijetu može da kontroliše ogromna vodena područja.

Sada je Indija, sa svoje strane, zabrinuta zbog aerodromske piste i drugih konstrukcija koje se vide na jednom drugom udaljenom ostrvu. Radi se o ostrvu Grejt Koko, koje pripada Mjanmaru. Prema izvještaju britanskog trusta mozgova “Čatam haus”, tamošnja pista je produžena i proširena sa 1.300 na 2.300 metara. Ovo omogućava avionima srednjeg dometa, kao što je “boing 737”, da tamo slete.

Ali čemu služi jedna takva pista na ostrvu sa samo 1.000 stanovnika? Zašto sirotinjska država Mjanmar, zaglibljena u krvavom građanskom ratu od vojnog udara prije dvije godine, ulaže sredstva u takav projekat?

Sa ostrva Grejt koko se mogu nadgledati oružane snage Indije

Eksperti “Čatam hausa” na satelitskim snimcima vide jasne indikacije da su radovi na ostrvu Grejt koko vojne prirode i da im je svrha da omoguće da se tamo stacioniraju avioni. Oni pretpostavljaju da Mjanmar namjerava da sprovodi nadzorne letove sa ovog ostrva.

Što se Indiji ni najmanje ne sviđa - jer Grejt koko je udaljen samo 55 km od najsjevernije tačke lanca Andamanskih i Nikobarskih ostrva, koja su dio Indije. Mjanmar bi odavde mogao da dobije dobru sliku o kretanju indijske ratne mornarice i vazduhoplovstva u regionu.

Andamani i Nikobari prostiru se u pravcu sjever-jug skoro 750 km. Ostrva su strateški važna za Indiju iz više razloga: služe kao baze za oružane snage na istočnoj strani Bengalskog zaliva i više od 1000 kilometara su udaljena od kopna Indije. A sa njih se može pratiti ulaz u Andamansko more, koje vodi do moreuza Malaka, a kroz njega brodovima prolazi oko 40% sve svjetske trgovine.

„Ovaj lanac ostrva daje Indiji ogromnu stratešku prednost jer odavde možemo da nadgledamo sav saobraćaj u moreuzu Malaka“, kaže viceadmiral Pradeep Chauhan, penzioner indijske ratne mornarice.

Ali, i Kina je zainteresovana za kretanje brodova u moreuzu Malaka. Peking održava bliske veze sa izolovanom vojnom huntom u Nejpjidu, glavnom gradu Mjanmara. Uprkos međunarodnim sankcijama, Kina se čvrsto drži svog privrednog angažmana u Mjanmaru. Upravo tu eksperti “Čatam hausa” vide vezu: u zamjenu za dalje investicije, koje su hitno potrebne hunti, Peking bi mogao da zahtijeva informacije koje Mjanmar dobija iz nadzornih ljetova sa Grejt kokoa.

Izvještaji o kineskim aktivnostima na ostrvu Grejt koko postoje već duže vrijeme. Od 1990-ih, često se ponavljaju sumnje da Peking tamo upravlja objektom za telekomunikacije i elektronsko izviđanje. Ova tzv. „signals intelligence“ (skraćeno: sigint) prisluškuje radio i radarske signale. Iako postojanje kineske stanice na Grejet kokou nikada nije dokumentovano, pojedini eksperti su sigurni da ona tamo postoji.

Indija osjeća da je Kina opkoljava

Bez obzira na to da li Kina igra na Grejt koko ili ne, Indija je posljednjih godina postala svjesna da su njena Andamanska i Nikobarska ostrva ranjiva. Viceadmiral Chauhan, koji je sada generalni direktor "National Maritime Foundation" u Delhiju, kaže da Indija tek sada počinje da stvarno gradi baze za svoje ratno vazduhoplovstvo i mornaricu na ovim ostrvima.

Fokus indijske bezbjednosne politike dugo je bio na obezbjeđenju granice sa Kinom na Himalajima, naglašava viceadmiral Chauhan: „Resursi su ograničeni, pa se onda u stranu guraju stvari koje jesu važne, ali nisu hitne”. Na sjeveru su granice Indije sa Kinom bile pod akutnom prijetnjom.

Činjenica da Indija mora da nastavi sa ovim balansiranjem pokazala se u proljeće 2020, kada su izbili nasilni sukobi između indijskih i kineskih trupa duž takozvane „line of actual control“, de facto granice. Poginulo je 20 indijskih i otprilike 20 do 35 kineskih vojnika.

Otkako je Peking postao ekonomski i vojno sve aktivniji u zemljama u Indijskom okeanu, Indija osjeća da je Peking opkoljava. Komunistička Kina ne samo da ima bliske veze sa Mjanmarom, koji se graniči sa Indijom na istoku, već i sa problematičnim susjedom Indije Pakistanom na zapadu. Kineski infrastrukturni projekti, posebno luke, u Bangladešu, Šri Lanki i na Maldivima zatvaraju ovaj krug. Čak i na zapadnoj ivici Indijskog okeana, tj. na istočnoj obali Afrike, Kina je snažno prisutna.

Uznemirenost Indije je posebno očigledna od kada kineski ratni brodovi pristaju u luke na Šri Lanki da bi preuzeli gorivo i hranu. Delhi sada jasno izražava svoje nezadovoljstvo: kada je ”Yuan Wang 5”, kineski brod sposoban da nadgleda elektromagnetne signale, uplovio u najveću luku Šri Lanke, Hambantotu, prošle godine, izbila je diplomatska kriza između Delhija i Kolomba.

Viceadmiral Chauhan viceadmiral Pradeep Chauhan, penzioner indijske ratne mornarice sumira gužvu između Indije i Kine u Indijskom okeanu: „Oboje pokušavamo da razvijemo naše ekonomije. I pošto se borimo za iste resurse i ista tržišta - bilo u Africi ili u Evropi - imamo ovo rivalstvo”.

(Neue Zürcher Zeitung / NZZ)

Prevod: Mirko Vuletić

( Patrick Zoll )