NATO-manevri: da li su budućnost dronovi ili avioni?

Manevri NATO "Air Defender 2023“ koji su u toku su multinacionalna smotra vazdušnih snaga zapadne alijanse. Cilj je da se poboljša koordinirana odbrana evroatlantskog prostora, a oni su i svojevrsna mjera odvraćanja od potencijalnih agresora, npr. Rusije.

Ta simulacija rata na velikim visinama u koju je uloženo veoma mnogo resursa i koja objedinjuje čitav niz skupih i sofisticiranih sistema za izvođenje složenih operacija u vazduhu, veoma odudara od stvarnog rata koji se odvija samo nekoliko kopnenih granica istočnije.

Sukobljene vojske u Ukrajini koriste male i jeftine bespilotne letjelice, opremaju ih granatama i tako gađaju neprijateljske snage. To donekle podsjeća na Prvi svjetski rat, kada su piloti ručno bacali bombe na neprijatelje iz kabina svojih dvokrilaca. Naravno, u Ukrajini ima i drugih dronova, npr. onih u samoubilačkim misijama, koji se teško obaraju i sa zemlje i iz vazduha.

"Ovaj rat je takav kakav je, jer nijedna strana ne može da uspostavi nadmoć u vazduhu“, ocjenjuje za DW Torben Šic, stručnjak za pitanja bezbjednosti i odbrane pri Njemačkom savjetu za spoljne odnose (DGAP).

Rat u Ukrajini – primjer za sukobe budućnosti?

Vazdušne snage Ukrajine u početku su bile male i sa zastarjelom opremom, a protivvazdušna odbrana oslanjala se na oružje koje su njeni partneri bili spremni da joj isporuče. Rusko vazduhoplovstvo na papiru je djelovalo zastrašujuće, ali nije uspjelo da maksimalno iskoristi svoju tehničku i brojčanu prednost. Rusija doduše još uvijek može izdaleka da gađa projektilima velike brzine, ali obje strane su pribjegle rješenjima koja više djeluju kao improvizovana.

U svakom slučaju, rat u Ukrajini tjera ratne planere na Zapadu da se zapitaju koliko on zaista odražava budućnost sukoba. Pitanje je, drugim riječima, kako izbjeći scenario u kojem se vrhunska obuka i tehnologija dovode u pitanje zbog gomile lako dostupnih niskoletećih objekata – a da se i ne spominju kibernetički napadi i elektronsko ometanje.

Ogromna nadmoć u vazduhu ključna je u ratnoj strategiji SAD i njenih saveznika i ona im je do sada uvijek bila gotovo zagarantovana, jer je njihovim suparnicima nedostajala napredna protivvazdušna odbrana i vrhunski avioni s dobro obučenim pilotima.

Takve vrste dominacije u nekom budućem sukobu možda i neće biti. „Pravi protivnik“ bi mogao da se mjeri s NATO-opremom i njegovim operacijama, kaže Šic. On smatra da je to razlog više da se „uvježbava interoperabilnost i uvježbava stacioniranje NATO-sredstava u Njemačkoj, kako bi se ovladalo procedurama“. U suprotnom bi SAD i njeni saveznici mogli da se suoče sa tim da su njihove visokotehnološke vazdušne snage koje vrijede milijarde dolara – neefikasne.

Zapad je bio nepripremljen

Portparol njemačke avijacije za DW kaže da je odbrana od bespilotnih letjelica moguća na različite načine, od kratkog do velikog dometa. Napadi na malim visinama prvenstveno su odgovornost kopnenih snaga.

Iako je bila manje efikasna nego što se očekivalo, ruska ratna doktrina izazvala je zabrinutost na Zapadu zbog neusklađenosti između prijetnji i raspoloživih resursa za suočavanje s tim prijetnjama. Zato je Berlin, ubrzo nakon početka ruske invazije na Ukrajinu, najavio da će pojačati sposobnosti svoje protivvazdušne odbrane, kako za teritoriju Njemačke, tako i za teritoriju Evrope.

"Nismo imali odgovarajuću, integrisanu protivvazdušnu i raketnu odbranu protiv tih prijetnji“, kaže za DW general-pukovnik u penziji Ben Hodžis, koji je svojevremeno komandovao kopnenim snagama NATO u Evropi. „Moja zabrinutost bazirala se isključivo na činjenici da smo imali veoma malo opreme“ kao što su recimo baterije sa sistemima Patriot.

„Nakon što sam vidio da su Rusi spremni da upotrijebe oružje koje košta milione kako bi gađali stambene zgrade, pomislio sam: ’O moj Bože, stvarno nismo spremni za ozbiljan vazdušni i raketni napad’“, kaže američki general.

SAD ne mogu da vode ratove bez saveznika kao što je Njemačka, naglašava Hodžis. Zajednički manevri zato nisu samo način da se saveznici pripreme za rat, već i da razumiju koja pravna i operativna ograničenja postoje.

Njemačka oklijeva sa dronovima

„To se posebno odnosi na vještačku inteligenciju i naoružane bespilotne letjelice, jer nije svaka zemlja u Evropi za to spremna ili nema politiku koja to dozvoljava“, kaže general u penziji.

Njemačka tako oklijeva da u svoje snage uključi bespilotne letjelice, posebno one naoružane. Istovremeno, njena flota borbenih aviona je zastarjela. Od najavljenih sto milijardi eura dodatnih sredstava za odbranu, više od osam milijardi izdvojeno je za kupovinu do 35 aviona F-35 američke proizvodnje koji može da nosi i nuklearno oružje.

Zagovornici tradicionalnih vazdušnih snaga tvrde da tehnologija dronova još uvijek ne može da parira avionima kojima upravljaju ljudi. Avioni su, kažu, snažniji, što im omogućava nošenje većeg tereta. A i manje su osjetljivi na razne vrste kibernetičkih napada i elektronskog ometanja, na sve ono što može da sruši dron.

Vazdušne borbene operacije sljedeće generacije trebalo bi da povežu klasične letjelice s pilotima i one autonomne, odnosno bespilotne letjelice. Njemačko-francuski projekat „Future Combat Air System“, pod okriljem evropskog proizvođača aviona „Erbas“, upravo to ima za cilj.

S obzirom na tempo razvoja tehnologije i razlike u borbenoj gotovosti, preporučljivo je da se „izbjegava donošenje ishitrenih zaključaka za naše snage (NATO) iz prošlih i aktuelnih sukoba“, kao što su oni u Ukrajini, Siriji ili između Jermenije i Azerbejdžana, kaže za DW poručnik Torben Arnold, saradnik Njemačkog instituta za međunarodne i bezbjednosne poslove. On smatra da borbeni avioni neće biti zastarjeli čak ni zbog upotrebe vještačke inteligencije u dronovima. „Bar ne za sada“, kaže Arnold.

( Deutsche Welle )