Evropa je kontinent koji se zagrijava najbrže na svijetu

Evropa bi trebala da se pripremi za još smrtonosnije toplotne talase koji su prouzrokovani klimatskim promjenama, navodi se u opsežnom izvještaju objavljenom u ponedjeljak i ističe se da je Stari kontinent, koji se zagrijava najbrže na svijetu, prošle godine bio oko 2,3 stepena topliji nego u predindustrijsko doba.

Suša koja uništava usjeve, rekordno visoke temperature površine mora i dosad nezapamćeno otapanje lednjaka samo su neke od posljedica spomenutih u izvještaju Svjetske meteorološke organizacije (WMO) i Službe za klimatske promjene Kopernikus Evropske unije.

Na kontinentu, koji se od osamdesetih godina prošlog vijeka zagrijava dvostruko brže od globalnog prosjeka, prošle godine zabilježeno je najtoplije ljeto u istoriji, a u zemljama poput Francuske, Njemačke, Italije, Portugala, Španije i Ujedinjenog Kraljevstva registrovana je najtoplija godina u istoriji.

Svijet se od sredine 19. vijeka u prosjeku zagrijao za gotovo 1,2 stepena Celzijusa, što je podstaklo razornu kaskadu ekstremnih vremenskih uslova, poput intenzivnijih toplotnih talasa, jačih suša u nekim područjima i oluja koje su postale žešće zbog porasta nivoa mora, prenosi agencija Hina.

Najteže su pogođeni najosjetljiviji ljudi i najsiromašnije zemlje svijeta, a uradilo se premalo da bi se doprinijelo smanjenju emisija fosilnih goriva koje podižu temperature.

Brzo zagrijavanje i na sjevernoj hemisferi

Ali negativni vremenski uticaji postaju sve ozbiljniji širom svijeta, a u regionima sjeverne hemisfere i onima oko polova uočeno je brzo otopljenje.

Visoke temperature širom Evrope su još više "pogoršale od ranije prisutne dugotrajne sušne uslove, podstakle su i velike šumske požare koji su rezultirali drugim najvećim opožarenim područjem u istoriji, a evidentirano je i više hiljada smrtnih ishoda koje su ljekari povezali s vrućinama”, rekao je glavni sekretar WMO-a Peteri Talas.

U izvještaju pod nazivom "Stanje klime u Evropi 2022." navodi se da su temperature na cijelom kontinentu u 30 godina, odnosno od 1991. do 2021. porasle za 1,5 stepena.

Velike vrućine prošle godine su uzrokovale više od 16.000 smrtnih slučajeva, a poplave i oluje odgovorne su za veći dio od procijenjene dvije milijarde dolara štete koja je nastala zbog vremenskih i klimatskih ekstrema.

"Nažalost, sve navedeno ne može se smatrati jednokratnom pojavom ili se pripisati klimatskoj varljivosti", napisao je u izvještaju direktor Kopernikusa Karlo Bontempo.

"Otopilo se više leda nego ikad dosad"

“Aktuelna saznanja i trenutna razumijevanje klimatskog sistema, kao i njegova evolucija upućuju na to da su ovakvi događaji postali dio obrasca koji će ekstremne toplotne stresove učiniti još češćima i intenzivnijima u cijeloj regiji".

Sve više temperature ostavile su trag na svjetskim ekonomijama i u ekosistemima, ističe se u izvještaju.

U Alpima se u 2022. godini, dakle, samo jednoj godini otopilo više leda s lednika nego ikada dosad i može se govoriti o rekordu. Uzrok tome su vrlo male količine snijega, ekstremno topla ljeta i ‘naslage’ saharske prašine koju donosi vjetar, prenosi Hina.

Slična je situacija i s okeanima. Prosječna temperatura površine mora u sjevernom Atlantiku najtoplija je zabilježena dosad. Stopa zagrijavanja u istočnom Sredozemnom moru, Baltičkom i Crnom moru i na južnom Arktiku za više od triput je viša od globalnog prosjeka.

Morski toplotni talasi, koji mogu raseliti ili čak ubiti određene životinjske i biljne vrste, u nekoliko regija su trajali neprekidno i do pet mjeseci. Među njima su zapadni dio Sredozemlja, Lamanš i područje oko južnog Arktika.

U većem dijelu Evrope kišne padavine bile su manje od uobičajenih vrijednosti, što je jako pogodilo poljoprivrednu proizvodnju i rezerve vode i u isto vrijeme stvorilo pogodne uslove za izbijanje šumskih požara.

U 2022. je evidentirano drugo najveće opožareno područje u regiji. Veliki požari su opustošili djelove Francuske, Španije, Portugala, Slovenije i Češke.

Rezerve vode u Španiji su se smanjile na manje od polovine kapaciteta do jula 2022., nakon što su stanovnici Pirenejskog poluostrva doživjeli četvrtu godinu zaredom koja je bila sušnija od prosjeka.

U djelovima Francuske poljoprivrednici nisu imali mogućnost da navodnjavaju polja, a sušni uslovi su uticali i na žetvu žitarica i berbu grožđa u Njemačkoj.

Suša je uticala i na proizvodnju energije, što je rezultiralo smanjenjem hidroelektrične energije, ali i proizvodnje nekih nuklearnih elektrana koje se uvelike oslanjaju na zalihe vode zbog hlađenja postrojenja.

Ima li pozitivnih naznaka?

Ipak u izvještaju se spominje i jedan pozitivan znak za budućnost. Vjetar i solarna energija su u 2022. godini proizveli 22,3 odsto električne energije Evropske unije, nadmašivši prvi put proizvodnju iz fosilnih goriva.

U izvještaju se navodi da je takav rezultat posljedica kombinacije faktora, među kojima je i "znatno povećanje" kada je posrijedi uvođenje solarne energije tokom prošle godine.

"Sunce i vjetar se tokom cijele godine nadopunjuju - sunčevo zračenje jače je u kasno proljeće i ljeto, dok je intenzitet vjetra obično veći zimi", navodi se u izvještaju.

Iako u posljednjih 30 godina nema značajnijeg trenda u obrascima izmjene vjetra ili kiše u Evropi, u izvještaju se kaže da je količina sunčeve svjetlosti znatno povećana, a samo u 2022. je evidentirana najveća količina zračenja Sunca od početka mjerenja 1983. godine.

( D.C. )