Finalni meč oko Balkana

Jezikom fudbala: riječ se o finalnom meču svjetskih sila oko sfera uticaja u jugistočnoj Evropi. Za sada je rezultat 1:0 za SAD. Ali, Rusija još nije predala utakmicu i smatra da još ima šanse

Već vekovima je zapadni Balkan igralište za velike sile. Habzburzi protiv Osmanlija, zapadni sistem vrijednosti protiv komunističkih država: tako su se zvali parovi u mečevima tokom istorije. Sada se opet igra utakmica za moć i uticaj u regionu. Ovog puta su takmičari SAD i Rusija, oba u ofanzivi. Ali i Kina i Turska su utrčale na teren, dok je EU - uprkos velikom personalnom i finansijskom trudu - u jasnom ofsajdu.

"Na Balkanu se Rusija i SAD sve žešće sudaraju“, analizira prije neki dan renomirani informativni T-portal Hrvatsku, najmlađeg člana EU: „I najmanji konflikt bi mogao da zapali po zlu slavno bure baruta.“ Uz to „Srbija žonglira između Brisela i Moskve“, zabrinuo se nedavno najveći beogradski list Blic. A srpski Novi magazin vidi „rusko-američki energetski rat na tlu Evrope“ - a Balkan usred njega.

Prije nekoliko sedmica Majk Pens, potpredsjednik SAD, posjetio je majušnu Crnu Goru, koja je ove godine, uprkos oštrom protivljenju Rusije, pristupila NATO-u. „Ovdje na Zapadnom Balkanu Rusija radi na destabilizaciji regiona, da bi potkopala vaše demokratije i pocijepala vas“, kazao je on pred praktično svim šefovima vlada regiona. Donald TRamp i SAD podržavaju Jugoistočnu Evropu protiv Moskve.

Ovakvi borbeni tonovi, prije svega u Srbiji, izazivaju kritike. Nije Rusija nego Zapad taj, koji ovdje sve destabilizuje, psuje ministar spoljni Ivica Dačić. Beograd već godinama pokušava da sjedi na svim stolicima. Sa jedne strane, Beograd žarko želi članstvo u EU i jedva čeka da ga dobije. Sa druge, istrovremeno njeguje specijalne odnose sa istorijskim prijateljem Rusijom. Zato u drugom najvećem gradu Srbije, Nišu, postoji „Srpsko-ruski humanitarni centar“, koji Vašington definiše i označava kao centar špijunaže. Trenutno Srbija sa Rusijom pregovara o 6 izraubovanih aviona MIG-29, novim tenkovima i sistemima vazdušne odbrane.

Sjedinjene Države su se koncentrisale na snabdijevanje energijom. Vašington pritiska Hrvatsku da napokon počne da gradi planirani terminal za tečni gas na ostrvu Krk, na sjevernom Jadranu. Gas bi liferovali tankeri iz SAD, a sve bi bilo umreženo sa sličnim terminalom u Poljskoj. Na taj način bi Jugoistočna Evropa trebalo da bude još nezavisnija od gasa iz Rusije. Na inicijativu Hrvatske i Poljske posljednjih godina stvoren je Region Tri mora: Baltičko- Jadransko - Crno. Dvanaest država centralne, istočne i jugoistočne Evrope imaju za cilj da se, uz pozamašnu pomoć SAD, posebno intenzivno suprostave Moskvi.

Evropska unija mogućeg novog igrača na terenu gleda sa nepovjerenjem. Ionako je Brisel primijetio da je, uprkos puno milijardi eura pomoći i uprkos cijeloj armiji diplomata i eksperata, njen ugled i uticaj na Balkanu ograničen. Rješenja za političke krize, poput onih u Albaniji i Makedoniji, bila su predložena, ali su tek kroz veliki pritisak diplomata SAD bila prihvaćeni.

Kina je takođe posljednjih godina, u okviru svog „Novog puta svile“, počela da gradi mostove, puteve, da daje kredite i modernizuje elektrane. Turski predsjednik Erdogan ovog mjeseca treba da posjeti Srbiju, u pratnji od 150 biznismena. Do sada je Turska tradicionalno imala dobre veze sa muslimanima u Bosni i Hercegovini i još ih i ojačala: Ankara je velikodušno opet podigla u građanskom ratu razorene istorijske džamije.

Napokon, borba oko uticaja na Balkanu vodi se preko medija. Ruska agencija Sputnik svakodnevno sopstvenim programom na srpskom ima upliv na tamošnje medije i tako pojačava ruski uticaj i širi ruski pogled na svijet. Američka firma KKR, kojoj već pripadaju bitne TV stanice u regionu, upravo kupila Novu TV u Hrvatskoj i POP TV u Sloveniji: obje najpopularnije TV stanice. I Turska novinska agencija Anadolija je jaka, prije svega u Bosni. A da ne pričamo o TV stanici i info-portalu Al Jazeera Balkan iz Katara, koja se emituje na jezicima regiona.

Autor je direktor za Balkan njemačke državne novinske agencije DPA; prevod: Mirko Vuletić

( Dr Thomas Brey )