Raste bijes zbog Makronove podrške Saudijcima

Francuska je izazvala gnjev širom Evrope time što je podržala Saudijsku Arabiju, a ne susjednu Italiju, da bude domaćin blještave Svjetske izložbe (Expo) 2030, dok Emanuel Makron forsira jačanje trgovinskih i diplomatskih veza sa najvećim svjetskim izvoznikom nafte.

Podrška francuskog predsjednika kandidaturi prestolonasljednika Saudijske Arabije Mohameda bin Salmana (poznatog kao MBS) da bude domaćih prestižnog događaja razbjesnila je Rim i izazvala zabrinutost nevladinih organizacija koje vode kampanju protiv kršenja ljudskih prava u Saudijskoj Arabiji, a nakon brutalnog ubistva novinara Džamala Hašogija 2018, koje je navodno naručio lično MBS. Makronov potez sada izaziva zabrinutost i u drugim zemljama Evropske unije, piše “Politiko”.

Četiri države su podnijele ponudu da budu domaćin Expo 2030 - velikog događaja koji omogućava državama da se pokažu, a koji se održava svakih pet godina i može da proizvede novac, radna mjesta i globalnu pažnju. Pored Italije i Saudijske Arabije, predstavile su se Ukrajina i Južna Koreja (iako je ponuda Ukrajine isključena zbog invazije).

Trka potencijalnih domaćina ušla je u finalnu fazu ove nedjelje u Parizu, sjedištu Međunarodnog biroa za izložbe (BIE), koji nadgleda svjetske izložbe, pri čemu se države kandidati predstavljaju delegatima iz 179 BIE država. Tajno glasanje će odrediti pobjednika u novembru.

“Kao što je često slučaj, svi će se pretvarati da su šokirani tek kad se suoče sa svršenim činom”, rekao je diplomata iz jedne države EU, misleći na činjenicu da se zabrinutost u vezi sa državama domaćinima globalnih događaja često zanemaruju tokom procesa selekcije, ali dospiju u centar pažnje pred sami događaj.

“Slično se dogodilo sa Katarom”, dodao je taj diplomata, aludirajući na skandal u vezi sa korupcijom u Evropskom parlamentu u koji je bila uključena ta zalivska država koja je bila domaćin Svjetskog prvenstva u fudbalu 2022.

Pošto je Ukrajina van konkurencije, lideri preostala tri ponuđača su posjetili francusku prijestonicu posljednjih dana. MBS je bio u Jelisejskoj palati prošle nedjelje, a u utorak predsjednik Koreje Jun Suk Jeol i italijanska premijerka Đorđa Meloni.

Makron i MBS su se i juče sastali u Parizu na samitu za Novi globalni finansijski pakt, čiji je domaćin predsjednik Francuske.

Demonstrirajući meku moć, ovo troje lidera i njihovi saradnici su takođe bili domaćini raskošnih događaja sa namjerom da pridobiju delegate BIE i zvaničnike francuske vlade, piše “Politiko”.

Međutim, dok je francuska ministarka kulture Rima Abdul-Malak prisustvovala saudijskom prijemu, nijedan zvaničnik francuske vlade nije primijećen na prijemu u italijanskoj ambasadi. Italijanskom skupu su, međutim, prisustvovali predstavnici grada Pariza, koji, za razliku od francuske vlade, podržava kandidaturu Rima.

Saudijska Arabija je u ponedjeljak bila domaćin raskošnog prijema u Grand Palais Ephemere, ogromnoj, modernoj hali pored Ajfelove kule.

Na pitanje “Politika” tokom italijanske zabave o tome zašto Pariz ne podržava kandidaturu Rima, Meloni je rekla da “nije u poziciji da sudi o tuđim odlukama” i da će usredsrediti na ubjeđivanje drugih.

Njeni saveznici su, međutim, bili direktniji.

“Francuska vlada ne pokazuje naročitu posvećenost Evropi”, rekao je Nikola Prokačini, poslanik u Evropskom parlamentu iz stranke Braća Italije premijerke Meloni. On je kritikovao “nedosljenost Francuske”, tvrdeći da Pariz odavno drži lekcije Italiji o ljudskim pravima, dok podržava Saudijsku Arabiju “iz očiglednih ekonomskih razloga koje ne želim da demonizujem”.

Italijanska ministarka turizma Danijela Santanke takođe je prošle nedjelje kritikovala Pariz zato što ne podržava svog susjeda.

Šef diplomatije EU Žoze Borel je ranije ove godine rekao da će Brisel podržati kandidaturu Rima, nadajući se da će države EU učiniti isto.

Neki delegati BIE, koji nemaju ovlašćenje da govore o odluci svoje zemlje, takođe su skeptični povodom podrške Francuske Rijadu.

Delegat BIE iz jedne članice EU izjavio je za “Politiko” da Pariz podržava Rijad zbog poslovnih razloga koji su “pragmatični” i “problematični” i ocijenio da su obećanja Saudijske Arabije o poštovanju prava radnika “bajke”.

Drugi diplomata iz Brisela je rekao da je državama EU teško da se takmiče sa zalivskim državama bogatim naftom koje imaju više novca da ponude i spremne su da ga potroše na vršenje uticaja.

Ekonomija čini srž odnosa

Podršku Francuske kandidaturi Rijada potvrdio je Makron prošle godine tokom kontroverzne posjete Bin Salmana Parizu.

Tokom ovonedjeljne posjete, francuski ministri ekonomije i trgovine - Bruno le Mer i Olivije Beht, imali su nekoliko sastanaka sa saudijskim ministrima, zvaničnicima i predstavnicima biznisa. Od Bin Salmanove posjete prošlog ljeta, najmanje četiri francuska ministra su posjetila Saudijsku Arabiju kako bi sklapali poslovna partnerstva.

Jedan zvaničnik Jelisejske palate je rekao da je podrška saudijskoj kandidaturi način da se ta zalivska država “pogura” da “napravi ustupke povodom pitanja koja su nam najvažnija”, ali nije precizirao o čemu je riječ.

Makron i Salman su prošlog petka razgovarali o regionalnim pitanjima uključujući odnose sa Iranom i situaciju u Libanu i Ukrajini. Međutim, nema sumnje da ekonomske veze čine srž francusko-saudijskih veza, ističe “Politiko”.

Francuski “Erbas” je početkom ove sedmice objavio da je saudijski “Flajnas” naručio avione u vrijednosti od 3,7 milijarde dolara. “Erbas” je ove nedjelje takođe potpisao sporazum sa saudijskom vojnom kompanijom SCOPA o zajedničkoj proizvodnji helikoptera. “Mond” je objavio da bi Saudijska Arabija takođe mogla nagraditi Francusku finansijskom pomoći na samitu za Novi globalni finansijski pakt kojem će Bin Salman prisustvovati i danas.

Međutim, ekonomski interesi nisu dobar razlog da se podrži kandidatura Saudijske Arabije ili da se Bin Salman dočeka u Parizu, rekao je Ahmed Benčemsi iz organizacije Hjuman rajts voč.

“Kandidatura za Expo 2030 je samo dio niza ogromnih aktivnosti potrošnje dolara u kojima je Saudijska Arabija angažovana posljednjih godina da bi odvratila pažnju svijeta od jezivih kršenja ljudskih prava”, rekao je Benčemsi.

( A. Šofranac )