Burnih 120 godina morske ljepotice - u tivatskoj marini boravi jedna od najpoznatijih klasičnih jahti na svijetu

Iako su minulih godina u Tivat dolazili mnogi veliki, ultraskupi, nezamislivo luksuzni i drugi “naj” brodovi, jahta koja se već nekoliko dana nalazi vezana u marini Porto Montenegro u Tivtu gotovo da ih je sve zasjenila. Ne veličinom i ne pretjeranim (da ne kažemo neukusnim luksuzom), već vrhunskom elegancijom, impozantnom estetikom dostojnom nekog umjetničkog djela majstora italijanske renesanse i aurom broda za čijom je krmom preko 120 godina plovidbe gotovo svim svjetskim morima.

Ova ljepotica sa bogatom istorijom zove se “Shenandoah of Sark” i svojim svevremenskim lijepim izgledom privlači pažnju svih posjetilaca Tivta. Ljudi se, bili poznavaoci brodova ili ne, mnogo više zagledaju u zavodljive obline njenog trupa i elegantna visoka tri jarbola tog legendarnog broda, nego na primjer, u duplo veću i modernu ultraluksuznu stometarsku motornu jahtu “I Dynasty” koja “Shenandoahu” “pravi društvo” na mulu 1 tivatske marine.

Tako je nakon pauze od skoro tri godine zbog haosa koji je u elitnoj jahting industriji izazvala prvo pandemija koronavirusa, a onda i ruska agresija na Ukrajinu i sa njom povezane sankcije prema ruskim oligarsima koji su jedni od najjačih “igrača” u globalnom jahtingu, tivatska marina ponovo ovih dana odredište za neke od najspektakularnijih mega jahti svijeta.

Bogata i slojevita istorija

Za brodoljupce, dolazak ove legendarne jedrilice u Tivat je prava poslastica, posebno za one koji nešto više znaju o bogatoj i slojevitoj istoriji ovog izvanredno lijepog broda preko čije su palube u proteklih više od vijeka, prošle brojne svjetske krunisane glave, pripadnici svjetskog džet seta i kreatori globalnih ekonomskih kretanja, ali i krijumčari, kockari, istraživači i razni drugi avanturisti...

Današnja “Shenandoah of Sark” život je počela daleke 1902. godine u brodogradilištu “Townsend & Downey” u blizini ostrva Staten u Njujorku, gdje je ta trojarbolna čelična škuna napravljena po projektu čuvenog američkog konstruktora brodova Teodora E. Ferisa (1872–1953). Njen naručilac, bogati američki bankar Čarls Fejnštok želio je brz, pouzdan i udoban jedrenjak za prekookeanska krstarenja.

Svojoj novoj morskoj ljubimici na kojoj je planirao da uživa i provodi penzionerske dane krstareći po Karibima i Mediteranu, Fejnštok je dao ime “Shenandoah” po predivnoj planinskoj rijeci u Blu Ridge masivu u sjevernoj Virdžiniji. Fejnštok je od dizajnera i brodograditelja svoje jahte tražio i dobio jedrenjak visokih performansi namijenjen za porodična krstarenja u luksuzu i komforu, ali i brod sposoban da se na regatama, vođen vještom posadom, pretvori u pravog rasnog trkačkog konja koji za sobom ostavlja svu uporedivu konkurenciju. Da bi to postigao, Feris se u konstruisanju “Shenandoah” inspirisao rješenjima sa jedne od tada najbržih i najpoznatijih jahti svijeta - čuvenog škunera “Meteor III” koji je 1902. takođe građen u istom američkom brodogradilištu gdje i “Shenandoah”, ali za jednog od najslavnijih mogućih naručilaca, samog njemačkog cara Vilhelma II koji je bio zaljubljenik u more i jedrenje.

Inspirisan nekim od rješenja sa carske trkačke jahte, Feris je stvorio predivan 55 metara brod klasičnih, elegantnih i vitkih linija. Sam trup nova jahte napravljen od čelika, bio je dug 41,5 metara ali se na njega na pramcu nastavlja oko 13 metara dugi kosnik. Snast broda čine tri jarbola, oputa i jedrilje koje osim tzv. bermudskih, uključuje i tzv. topsail, odnosno vršna jedra na vrhovima katarki. Ova snast na kojoj može razviti više od 1.000 kvadrata ukupne površine jedara “Shenandoah” pod povoljnim vjetrom, pretvara u pravu morsku jurilicu.

Ponosni vlasnik ove ultraatraktivne jahte Čarls Fejnštok u opuštenim krstarenjima na njoj po Karibima i Mediteranu, ali i povremenim vrlo kompetitivim regatama, uživao je narednih sedam godina. Gdje god se pojavila, za “Shenandoah” su se ljudi okretali, oduševljenim ljepotom i elegancijom tog broda na kojem je Fejnštok tih godina pripređivao i raskošne zabave za svoje prijatelje iz džet seta na francuskoj Azurnoj obali ili obali Amalfija u Italiji.....

Od Britanije do Amazonije

Godine 1909. jahtu je prodao bogatom njemačkom zamljoposjedsiku i aristokrati grofu Valteru fon Bruningu koji je brod koristio prvenstveno kao statusni simbol. To je činio na svaki mogući način - od toga da je svoju skupu i elegantnu jahtu kojoj je promijenio ime u “Lasca II”, fon Bruning vezivao u luci Kil, odmah uz carevu jahtu “Meteor III”, do učešća sa njome u regatama za bogate jahtaše koje su se održavale oko britanskog ostrva Vajt.

Izbijanjem Prviog svjetskog rata 1914, “Lasca II” je zaplijenjena od Britanaca, ali je ubrzo od Vlade preuzeo jedan od najpoznatijih britanskih brodograditelja, ser Džon Esplen koji je visoko cijenio ovaj brod i bio bukvalno zaljubljen u njega. On je jahti vratio originalno ime “Shenandoah”, ugradio na nju dva benzinska motora kao pomoćni pogod i njenu 12-članu posadu dopunio sa dva stjuarda, glavnim batlerom i dva kuvara. Stoga je “Shenandoah” kao luksuzna jahta početkom dvadesetih godina prošlog vijeka bila jedan od najatraktivnijih i najfotografisanijih brodova u mondenskim ljetovalištima na obalama juga Britanije.

Nakon što je kraće vrijeme bila u rukama britanskog bogataša Godfrija Vilijamsa, jahtu kupuje razmetljivi italijanski plemić, princ Lodoviko Potenzijani, mijenja joj ime u “Atlantide” i na brod dodaje još i više luksuza i simbola prestiža i bogatstva. Tada su u unutrašnjosti jahte instalirani ulttraluksuzni i skupi ručno rezbareni paneli od plemenitog drva. Potencijani koji je bio gradonačelnik Rima, nije međutim bio u dobrim odnosima sa novim italijanskim premijerom i liderom fašista Benitom Musolinijem. Njegovo otvoreno protivljenje fašizmu i suprostavljanje Musoliniju, učinili su da je plemić uskoro morao da emigrira iz Italije, a njegovu jahtu koja je 1929. bila vezana u Napoliju, zapazio je bogati danski jahtaš, filantrop i poznati skulptor grof Vigo Jarl i ponudio da je otkupi. Narednih godina Jarl je potrošio pravo malo bogatstvo u održavanju i remontima jahte na koju je umjesto dotadašnjih benzinskih, ugradio dva nova dizel motora i po prvi put od njene gradnje 1902. godine, na “Atlantide” kako se brod tada zvao, ugradio kompletnu električnu instalaciju i osvjetljenje.

Tokom većine vremena koje je provela pod u Jarlovom vlasništvu, jahta je bila bazirana u Kanu na Azurnoj obali, ali je danski plemić i umjetnik njome često otplovljavao na dugotrajna i avanturistička krstarenja. “Atlantids” i Jarl su tako krstarili grčkim arhipalegom u Jonskom i Egejskom moru, prešli čitav Mediteran, na istoku krstarili Crvenim morem, a onda opet okrenuli na zapad i prešli Atlantski okean do Kariba i Kolumbije.

Kroz Panamski kanal, jahta je prešla u Pacifik i tim okeanom plovila do Havaja, a potom se vratila na obale Južne Amerike. Njegov nemirni avanturistički duh ovdje je danskog plemića nagnao da svoj predivan brod uvede u najveću rijeku na svijetu - Amazon i preplovi oko 500 milja dugu rutu od ušća te rijeke u Atlantik, do mjesta u džunglama Brazila gdje bujna vegetacija i drveće koje se nadvijalo nad rijelom, nije stvorilo nepremostivu prepreku za jarbole “Atlantidea”, a Jarla prošla volja od dalje plovidbe Amazonom zbog krokodila i anakondi koji su masovno plivali u vodama te rijeke.

Jahta “sakrivena” od Geringa

Po izbijanju Drugog svjetskog rata, Danac je svoju predivnu jahtu mudro sakrio u Sjevernoj Evropi i sa broda skinuo motore i sva tri jarbola kako bi jahtu učinio nezanimljivom za njemačke naciste koji su tada harali evropskim kontinentom, a posebno za komandanta njemačke Luftwaffe, rajhsmaršala Hermana Geringa - i samog ljubitelja jahti, a koji je već bio “bacio oko” na “Atlantide” i želio da ga se dokopa.

Kada se rat završio, Jarl je vratio jarbole i motore na svoj omiljeni “Atklantide” i jahtu vratio u pređašnje stanje, te nastavio da sa njome plovi raznim morima svijeta i opet preduzima avanturistička istaživačka putovanja. Tako je tim brodom pošao na 11-mjesečno putovanje vodama Atklantika a onda uzvodno afričkim rijekama Kongo i Niger do unutrašnjosti “Crnog kontinenta” dokle je “Atlantide”, ograničen svojim dubokim gazom i visokim jarbolima, mogao najdalje doprijeti. Svih tih godina, danski plemić i umjetnik je na svojoj jahti često ugošćavao razne evropske krunisane glave, aristokratiju i bogataše, pa su “Atlantideom” pored ostalih, plovili danski kralj Kristijan i kraljica Aleksandrina, italijanski kralj Umberto, mladi belgijski kralj Boduen, bivši belgijski kralj Leopold, kao i britanski Vojvoda od Vindsora - bivši britanski kralj Edvard VIII koji se prije toga, zbog nedopuštene ljubavi, odrekao prestola i abdicirao sa trona.

Vojvoda je na “Atlantide” dolazio sa svojom suprugom – Vojvotkinjom od Vindsora, Amerikankom Volis Simpson zbog koje se i Edvard VIII i odrekao krune. Bio je toliko oduševljen Jarlovom jahtom da mu je tokom jedne otmene zabave na brodu, sa neskrivenom zavišću kazao: “Volio bih da sebi mogu priuštiti da kupim ovaj brod!” Nije ni čudo, jer je “Atlantide” tih godina bio pojam luksuza i prestiža pa je jahta pored ostaloga, bila prisutna i u Monte Karlu na vjenčanju američke glumice Grejs Keli za princa Renijea od Monaka, 1956. godine.

Grof Vigo Jarl međutim, ubrzo zapada u finansijske probleme i biva prinuđen da proda svoju omiljenu jahtu. U narednih nekoliko godina sudbina “Antlantidea” i vlasništvo nad ovim prelijepim brodom bili su više-manje obavijeni misterijom. Kao prvi vlasnik broda nakon danskog plemića pominje se jedna kontroverzna firma iz Hondurasa, a potom tajnoviti američki biznismen imenom Džulijus Flajšmanh iz Sinsinatija. Za to vrijeme jahta se najčešće nalazila u vodama Klariba i često plovila od obala Južne do obala Sjeverne Amerike, a glasine govore da je brod tada nerijetko korišten i za ilegalne poslove poput šverca oružja, narkotika i drugih ilegalnih supstenci, ali to zvanično nikada nije dokazano.

Krajem pedesetih, jahta se ponovno vraća na Azurnu obalu u Kan, gdje je na njoj tada često zabave priređivao izvjesni bankar prezimenom Travers, mada se nezvanično govorkalo da je pravi vlasnik broda jedan poznati američki izdavač. Bilo kako bilo, vlasnik broda je upao u probleme sa francuskom carinom, pa je 1962. stoga francuska Vlada zaplijenila “Atlantide”. Narednih deset godina lijepa škuna je, slabo održavana, propadala na mrtvom vezu sve dok je nije ugledao francusko-italijanski biznismen i bogataš, baron Marsel Bič.

Povratak na stari sjaj

Čovjek koji je bogatstvo zgrnuo proizvodeći hemijske olovke i upaljače, momentalno se zaljubio u predivni stari jedrenjak i nakon dvije godine ubjeđivanja sa francuskom Vladom, uspio da kupi brod. Bič je jahti odmah vratio njeno originalno ime “Shenandoah” i uputio je na prijeko joj potrebni generalni remont čime je brod zapravio spašen od uništenja koje mu je zaprijetilo zbog dugogodišnje nebrige. U brodogradilištu je jahta bukvalno rastavljena do golog metala, i na njoj su onda ponovno ugrađene nove instalacije, izolacija, obnovljeni luksuzni drveni paneli u njenoj unutrašnjosti i “Shenandoah” vraćena u originalno stanje kakva je i bila kada je po originalnim nacrtima Teodora Ferisa, sagrađena u Njujorku 1902.

Brod je dobio i nove dizel motore, vraćena mu je stara snast i nabavljena nova jedra od modernog materijala - dakrona. Narednih 14 godina baron Bič je “Shenadoah” koristio isključivo kao jahtu za svoju familiju i najbliže prijatelje i trudio se da brod i njegove putnike drži podalje od očiju medija i znatiželjne najšire javnosti. Kao strastveni ljubitelj jedrenja, Bič je “Shenandoah” koristio i kao brod-bazu za francusku ekipu jedriličatra koji su bili izazivači na čuvenom America`s Cup regatama 1970. i 1974. pa se ova škuna tada prvi put još od 1905. godine, “vratila kući”, u luku Njuport na Roud Ajlendu.

Tokom tih boravaka u SAD, Bič je na “Shenandoah” ugošćavao najbliže prijatelje, pripadnike diplomatskog kora i neke od slavnih ljudi poput Karoline Kenedi, kćerke ubijenog američkog predsjednika Džona Ficdžeralda Kenedija. Početkom osamdesetih Bičov sin Fransoa, počeo je omiljenu jahtu svog ovca da daje u čarter, pa je onda na “Shenandoah” “zavirila” i najšira javnost kroz to da je atraktivni stari jedrenjak poslužio kao set za snimanje fotografija modela za čuvenu modnu reviju “Vogue” a 1983. je na jahti dok je ona bila vezana u marini u Kanu, spot za svoju numeru “What Am I Gonna Do” snimio i poznati roker Rod Stjuart.

“Shenandoah” 1986. ponovno mijenja vlasnika i dospijeva u ruke biznismena Filipa Bomera koji je i dalje zadržava na čarter tržištu, te seli na Daleki Istok, u vode Tajlanda i istočne Azije. Bomer je i sam često plovio na ovoj jahti preko Atlantika i vodama Kariba, a nije žalio novca da i dalje ulaže u remonte i skupo održavanje škune koju je prvi put vidio kao trinaestogodišnji dječak i narednih više od 20 godina dok konačno nije došao u situaciju da je kupi, maštao da jednog dana postane vlasnik “Shenandoah”. Tokom godina pod njegovim vlasništvom, “Shenandoah” je plijenila poglede gdje god se pojavila, a srećnici koji su imali dovoljno novca da je iznajme za krstarnja, o njoj su sa ushićenjejm govorili kao o luksuznom plovećem hotelu ranga pet zvjezdica koji se očas posla, iz udobne krstarice koja opušteno klizi morem, pretvara u punokrvnog okeanskog trkača pod jedrima i bez problema, “izlazi na crtu” i mnogo mlađim i modernijim jedrenjacima.

Idila je trajala kratko-do početka devedesetih kada “Shenandoah” ponovno zapada u zapuštenosti i manjka joj prave brige i održavanja, Brod opet mijenja vlasnika i postaje imovina jednog njemačkog biznismena koji oronulu, ali i dalje prekrasnu jahtu šalje na izuzetno skupi generalni remont u brodogradilište “McMullen&Wing” na dalekom Novom Zelandu. Nakon hiljada sati mukotrpnog rad majstora i vrhunskih zanatlija, stari jedrenjak je opet zasijao punim sjajem i vratio se na more u svoj svojoj ljepoti i raskoši. Do te mjere je ovaj poduhvat bio impresivan i uspješan da je generalnom remontu “Shenandoah” 1996. renomirani časopis “ShowBoat International” dodijelio nagradu za najbolju restauraciju klasične jahte te godine.

Novi vlasnik je ostvario san da ovaj predivan jedrenjak ponovno dovede na America`s Cup koji se 2000. jedrio na Novom Zelandu,a na kon toga “Shenandoah” je opet “ukrala šou” i na velikoj Milenium Cup Regati za superjahte gdje su sve oči bile uprte u ovaj fascinantan brod iako se tamo on takmičio sa nekim od najvećih i najatraktivnijih modernih superjahti sa pogonom na jedra. Njemac je u međuvremenu prodao jahtu njenom aktuelnom vlasniku, industrijalcu iz Italije, a stari jedrenjak je u posljednjih dvadest godina intenzivno korišten po gotovo svim okeanima svijeta i u tim putovanjima je preplovio udaljenost dovoljnu da čak pet puta napravi krug oko zemaljske kugle.

“Shenandoah” je za svo to vrijeme pažljivo i redovno održavana i remontovana tako da je i danas, 121 godinu nakon što je prvi put sa brodogradilišnog navoza ušla ju more u Njujorku, ova morska ljepotica i dalje u vrhunskoj formi. Trojarbolna škuna duga 55 i široka 8,3 metara, a gaz joj iznosi 4,54 metra. Pogonjena sa dva dizel motora Lugger, ekonomskom brzinom od 9 čvorova, ova jahta od 178 bruto-tona, ima autonomiju od 17 dana i može preći maksimalno 3.250 milja na motorni pogon.

Sa jedrima koija su joj glavni potretač, “Shenandoah” je značajno brža i pod povoljnim vjetrom može da uhvati i preko 20 čvorova brzine. U luksuzno opremljenoj i klasičnom u art deco stilu dizajniranjoj njenoj unutrašnjosti može da uživa maksimalno 11 putnika o kojima u redovnim okolnostima brine 14 članova posade, mada se tokom takmičarskih regata, broj članova posade penje na 20 ljudi. Iako je riječ o klasičnoj jedrilici, brod obiluje modernom elektronikom, navigacionom i komunakacionom tehnologijom kao i sadržajima za zabavu putnika.

Ova stara morska dama je trenutno opet dostupna za prodaju a njen aktuelni vlasnik za ovaj jedinstveni djelić svjetske maritimne baštine traži 10 miliona britanskih funti.

( Siniša Luković )